Πρόκειται για τον πετρελαιαγωγό Adria, σχέδια επεξεργασίας της χωρητικότητας του οποίου επεξεργάζεται η κροατική κυβέρνηση σε 2 εκατομμύρια τόνους το μήνα. Σύμφωνα με τους Financial Times, μία τέτοια εξέλιξη «θα ήταν σωσίβιο για τα κράτη μέλη της ΕΕ, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία, καθώς και τη Σερβία και τη Βοσνία, που διαθέτουν τερματικούς σταθμούς και διυλιστήρια που συνδέονται με τον αγωγό και προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο».
Παράλληλα, η Κροατία αυξάνει την ικανότητα εισαγωγής LNG από 2,9 bcm ετησίως σήμερα σε 6,1 bcm ετησίως, ενώ ένας τεράστιος κύκλος επενδύσεων στην αιολική και ηλιακή ενέργεια θα της επιτρέψει να γίνει καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, σύμφωνα με αναλυτές που επικαλούνται οι FT.
«Η Κροατία έχει μια καλή ευκαιρία να αποτελέσει την ενεργειακή πύλη για ορισμένες γειτονικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης στην τρέχουσα ενεργειακή γεωπολιτική κατάσταση και τις δυσκολίες των εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία», τονίζει ο Igor Dekanić, καθηγητής στη σχολή γεωλογίας και εξόρυξης του πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ.
Εξάλλου, η Κροατία είχε αρχίσει να διαφοροποιεί τις ενεργειακές της πηγές πολύ πριν από την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, εισάγοντας αυξανόμενη ποσότητα πετρελαίου από το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν, ενώ το 2020 μείωσε τις ροές πετρελαίου από τη Ρωσία στο ένα τέταρτο των συνολικών εισαγωγών της, το χαμηλότερο επίπεδο από το 2003.
Η μονάδα επαναεριοποίησης στο λιμάνι του Omišalj ενίσχυσε την ανεξαρτησία της Κροατίας από το ρωσικό αέριο, η οποία ήταν ήδη λιγότερο από το 1 τοις εκατό της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης μέχρι το 2020, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Οι εισαγωγές LNG, κυρίως από τις ΗΠΑ, έχουν αντικαταστήσει τις ρωσικές προμήθειες.
Τώρα το Ζάγκρεμπ πρόκειται να γίνει ο μεγαλύτερος προμηθευτής των γειτονικών κρατών που αναγκάζονται να διαφοροποιήσουν τις εισαγωγές ενέργειας, εισπράττοντας αυξημένα τέλη μεταφόρτωσης πετρελαίου και LNG.
Η Ουγγαρία, ο βορειοανατολικός γείτονας της Κροατίας, ενισχύει επίσης τους ενεργειακούς δεσμούς της με την Αδριατική. Οι Financial Times υπενθυμίζουν ότι ο ενεργειακός όμιλος MOL, με έδρα τη Βουδαπέστη, εξαρτάται από τον αγωγό Druzhba («Φιλία») που διοχετεύει ρωσικό αργό μέσω Ουκρανίας στα διυλιστήριά του κοντά στη Βουδαπέστη και την Μπρατισλάβα. Αυτό το μοντέλο απειλείται τώρα από τις κυρώσεις της ΕΕ, πιθανές ζημιές από τις εχθροπαξίες ή μια ρωσική απόφαση να σταματήσει τις ροές, όπως έκανε η Μόσχα με το φυσικό αέριο μέσω του αγωγού Nord Stream.
Η ΕΕ εξαιρεί το αργό πετρέλαιο μέσω αγωγών από την απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου που ανακοινώθηκε τον Μάιο και τίθεται σε ισχύ τον Δεκέμβριο, και πρόσφατα ανακοίνωσε σχέδια για θέσπιση πλαφόν στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου. Τον Αύγουστο σημειώθηκε ολιγοήμερη διακοπή της ροής μέσω του Druzhba, λόγω επιπλοκών στις πληρωμές που προκάλεσαν οι κυρώσεις, γεγονός που επέσπευσε τους σχεδιασμούς των χωρών της νότιας και ανατολικής Ευρώπης για αντιμετώπιση έκτακτων ενεργειακών αναγκών.
Η εναλλακτική επιλογή της MOL είναι ο αγωγός Adria, ο οποίος ξεκινά από το Omišalj, στο κροατικό νησί Krk. Σύμφωνα με τους Financial Times, μπορεί να βοηθήσει τη Βουδαπέστη να μειώσει την εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο, ένα σχέδιο που η Ουγγαρία σχεδίασε για πρώτη φορά με την πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία όταν ξεκίνησαν οι συζητήσεις για έναν περιφερειακό αγωγό τη δεκαετία του 1960. Η MOL ετοιμάζει επίσης αναβάθμιση των διυλιστηρίων της, με πιθανό κόστος 500 εκατ. ευρώ, ώστε να μπορεί να επεξεργάζεται ελαφρύτερα, μη ρωσικά μείγματα αργού.
«Τα διυλιστήρια λειτουργούν πάντα με τα χειρότερα σενάρια», δήλωσε στέλεχος της MOL. «Δεν έχουμε αποχρώσεις του γκρι. Αν μπορούμε να φανταστούμε κάτι, πρέπει να προετοιμαστούμε για αυτό».
Ο αγωγός Adria, που λειτουργεί από την κροατική εταιρεία Janaf, μπορεί να μεταφέρει περίπου 1 εκατομμύριο τόνους πετρελαίου το μήνα. Η προγραμματισμένη πρόσθετη επένδυση για τον διπλασιασμό της δυναμικότητας θα καλύψει τις ανάγκες των διυλιστηρίων στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία και τη Σερβία, ανέφερε.
«Θα πρέπει να ληφθούν τέτοιου είδους αποφάσεις». . . σύμφωνα με τις επίσημες ενεργειακές πολιτικές της ΕΕ και της κροατικής κυβέρνησης», ανέφερε η εταιρεία. «Η Janaf είναι έτοιμη να δράσει γρήγορα μόλις ληφθεί η απόφαση».
Η Ουγγαρία και η Σερβία δήλωσαν την περασμένη εβδομάδα ότι θα κατασκευάσουν μία διακλάδωση που θα συνδεθεί με τον αγωγό Druzhba για να εξασφαλίσουν ότι το Βελιγράδι θα συνεχίσει να λαμβάνει το φθηνότερο ρωσικό αργό.
Η Janaf αύξησε τις τιμές της για να στείλει αργό σε γειτονικές, είπαν στους FT πηγές με γνώση του θέματος. Η κατά πλειοψηφία κρατική εταιρεία αρνήθηκε να απαντήσει σε λεπτομερείς ερωτήσεις των Financial Times, επικαλούμενη απροσδιόριστες επιχειρηματικές υποχρεώσεις.
Η αύξηση της ικανότητας εισαγωγής LNG στο Omišalj σε περισσότερο από το διπλάσιο της ετήσιας κατανάλωσης της Κροατίας αναμένεται να ενισχύσει τον περιφερειακό ρόλο του Ζάγκρεμπ. «Αυτό θα . . . κάνει πραγματικά την Κροατία περιφερειακό ενεργειακό κόμβο», δήλωσε ο πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς τον περασμένο μήνα.
Η Κροατία θα μπορούσε να έχει ήδη αναλάβει πολύ μεγαλύτερο ρόλο ως περιφερειακός κόμβος εισαγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, αν δεν καθυστερούσε και δεν περιόριζε την κατασκευή του τερματικού σταθμού LNG για μια δεκαετία, επισημαίνει, από την πλευρά του, ο András Simonyi, ειδικός σε θέματα ενέργειας στο Παγκόσμιο Ενεργειακό Κέντρο του Ατλαντικού Συμβουλίου. «Οι Κροάτες άργησαν πολύ», λέει ο Simonyi. «Οι ΗΠΑ πρόκειται να αυξήσουν γρήγορα την παραγωγή LNG». . . η ΕΕ έχει επίσης αποδεχθεί το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο. Άρα θα υπάρχει αέριο. Θα υπάρχουν όμως υποδομές στην Ευρώπη; Κανείς δεν θα περιμένει την Κροατία, η οποία θα μπορούσε να μεταφέρει πολύ περισσότερο φυσικό αέριο με μεγαλύτερες φιλοδοξίες».
Ωστόσο, η συγκρατημένη προσέγγιση του Ζάγκρεμπ, που ποντάρει σε μια βραχυπρόθεσμη αναζωπύρωση της ζήτησης για ορυκτά καύσιμα, διατηρώντας παράλληλα την εστίαση στις επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια, μπορεί να αποδώσει. Με τη μεγάλη ακτογραμμή της στην Αδριατική, η Κροατία προσβλέπει στην ταχεία ανάπτυξη της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, λέει ο Dražen Jakšić, διευθυντής του Ενεργειακού Ινστιτούτου Hrvoje Požar του Ζάγκρεμπ. Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον επενδυτών για την υποστήριξη νέων έργων που θα αύξαναν σημαντικά την τρέχουσα ικανότητα παραγωγής καθαρής ενέργειας της Κροατίας λίγο περισσότερο από 1 GW, πρόσθεσε.
Ο Julije Domac, σύμβουλος στον τομέα της ενέργειας του Προέδρου της χώρας Zoran Milanović, δήλωσε ότι η κυβέρνηση στοχεύει σε επέκταση της ηλιακής ισχύος στα 7GW από 160MW και διπλασιασμό της αιολικής ενέργειας από το τρέχον 1GW, ενώ εργάζεται σε ρυθμιστικές αναβαθμίσεις και αναβαθμίσεις του δικτύου για να μπορέσει η χώρα να μεταφέρει περισσότερη ενέργεια από ΑΠΕ.
Αυτό θα της επιτρέψει να πετύχει τον στόχο της να καταργήσει σταδιακά τις μονάδες άνθρακα, οι οποίες εξακολουθούν να καλύπτουν το 40 % των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια, έως το 2033, και να έχει και πλεονάζουσα ενέργεια για εξαγωγή, πρόσθεσε. «Στο τέλος θα πρέπει να είμαστε πράσινες εξαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας», είπε ο Domac. «Είμαστε σε θέση να το καταφέρουμε».