διακύμανση τιμών. Αυτό, εξ άλλου, είναι που βλέπουμε εδώ και σχεδόν ένα χρόνο, ως συνέπεια του Ουκρανικού.
Όποιοι αποτολμούν να κάνουν προβλέψεις ως προς το που θα κινηθούν βραχυπρόθεσμα οι αγορές ενέργειας λόγω του πολέμου, παίρνουν ένα ρίσκο θα λέγαμε 50% όσον αφορά την δική τους αξιοπιστία. Γιατί 50%; Μα γιατί οι εξελίξεις στο ευρύτερο μέτωπο του πολέμου, οι οποίες ωθούν τις τιμές προς τα πάνω ή προς τα κάτω, είναι αιφνιδιαστικές και απρόβλεπτες οι ίδιες, χωρίς κανείς να μπορεί να πιθανολογήσει αξιόπιστα την κατεύθυνσή τους. Ανά πάσα στιγμή, οι πιθανότητες η αγορά να κινηθεί πάνω ή κάτω είναι κοντά στο 50-50.
Εν τούτοις, μεσοπρόθεσμα, μπορούμε να κάνουμε κάποιες πιο ασφαλείς εκτιμήσεις. Συγκεκριμένα, μπορούμε να επιχειρήσουμε να δώσουμε μια εύλογη απάντηση στο ερώτημα: Πώς θα επηρεαστούν οι αγορές ενέργειας τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε περιφερειακό επίπεδο από τις τεκτονικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις τις οποίες πυροδότησε ο πόλεμος στην Ουκρανία;
Πόσες Αγορές;
Η παγκοσμίως ενιαία λειτουργία των αγορών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων και των ενεργειακών, μέχρι πριν ένα χρόνο θεωρούταν αυτονόητη. Όχι πλέον! Η βίαιη αντιπαράθεση Ρωσίας-Δύσης φαίνεται ότι παρωθεί την πρώτη σε γεωστρατηγικό εναγκαλισμό με την Κίνα, κάτι το οποίο υποδαυλίζεται και από την παράλληλη και κλιμακούμενη αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας. Η διεύρυνση και διαφαινόμενη παγίωση αυτή του χάσματος Ανατολής-Δύσης οδηγεί σε de facto κατακερματισμό του παγκόσμιου εμπορίου.
Έτσι, από ένα παγκόσμιο, ενιαίο δίκτυο εμπορευματικών ροών, οδηγούμαστε σταδιακά σε μια δυάδα (κατ’ ελάχιστο) δικτύων. Το ένα αφορά την Δύση: ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Αυστραλία και λοιπές χώρες της Κοινοπολιτείας, καθώς και ένα αριθμό άλλων μικρότερων δορυφορικών αγορών. Το άλλο αφορά την Ανατολή: Κίνα, Ρωσία και, όλο και περισσότερο, χώρες είτε με σαφώς εχθρική τοποθέτηση απέναντι στη Δύση, όπως το Ιράν, είτε με επαμφοτερίζουσα στάση, όπως η Ινδία.
Το, έστω ‘οικειοθελές’ αλλά παντοειδές, φράγμα μεταξύ των δυο αυτών συνασπισμών δεν μπορεί παρά να λειτουργήσει εξ ορισμού ως φράγμα και για το ελεύθερο εμπόριο. Κάθε φράγμα, εμπόδιο ή περιορισμός στο εμπόριο συνεπάγεται και μείωση του όγκου του εμπορίου. Και, όπως κάθε πρωτοετής των οικονομικών μπορεί να διαβεβαιώσει, ενδεχόμενη μείωση της εμπορικής δραστηριότητας δεν αποτελεί χαρμόσυνο νέο για την παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία.
Επιπροσθέτως, και από καθαρά τεχνική σκοπιά, η γεωγραφική διάσπαση ενός ενιαίου δικτύου μεταφορών σε δυο ή περισσότερα (εννοείται, όλων των άλλων παραγόντων ίσων), δεν μπορεί, επίσης, παρά να μειώσει το συνολικό διαμετακομιστικό έργο σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό αποτελεί μαθηματική -για την ακρίβεια, γεωμετρική- βεβαιότητα. Ένα από τα άμεσα αποτελέσματα του σεναρίου αυτού θα είναι και η ανάλογη μείωση της απαιτούμενης ενέργειας για το διαμετακομιστικό έργο.
Το αναμενόμενο αποτέλεσμα των δυο ανωτέρω υπό διαμόρφωση εξελίξεων θα είναι, αναγκαστικά, η ανάσχεση του ανοδικού ρυθμού της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης. Δηλαδή, όλων των άλλων ίσων (εννοείται!), ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι γεωπολιτικές επιπτώσεις του, και ανεξάρτητα από τις πρόσκαιρες αναταράξεις και ανοδικές εκτινάξεις, μεσοπρόθεσμα θα συντείνουν στην συγκράτηση ή και μείωση μάλλον παρά στην αύξηση των τιμών της ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τώρα, το τι θα συμβεί στο εσωτερικό των δυο αναδυόμενων ‘μπλοκ’ Ανατολής και Δύσης σε ό,τι αφορά τις τιμές αυτές, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Σε κάθε περίπτωση, οι τιμές διαμορφώνονται από την αλληλεπίδραση προσφοράς-ζήτησης, άρα όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία των δυο αυτών θεμελιωδών μεγεθών μέσα σε κάθε ένα από τους δυο γεωγραφικούς σχηματισμούς. Μπορεί η ενέργεια στη Δύση να κοστίζει στο μέλλον πιο ακριβά από ό,τι στην Ανατολή; Μπορεί. Μπορεί το αντίστροφο; Και αυτό μπορεί. Το βέβαιο είναι ότι, από μια ενιαία παγκόσμια αγορά ενέργειας, οδηγούμαστε σε ένα δυισμό ο οποίος είναι καινοφανής, ανεξερεύνητος και κάθε άλλο παρά ευοίωνος.
(Όσο για το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα μακροπρόθεσμα -‘in the long run’-, από την στιγμή που το ερώτημα αυτό έχει απαντηθεί προ πολλού από τον John Maynard Keynes, κάθε άλλη πρόβλεψη περιττεύει.)
*Ο κ. Νίκος Κοκκαλάκης είναι Principal, STRATEGY TECHNICS, Helping Managers Lead and Leaders Manage