Σε μια περίοδο που καταγράφεται μια παγκόσμια στροφή στην πράσινη επιχειρηματικότητα, από τις ελληνικές ΜμΕ, όπως προκύπτει από πρωτογενή έρευνα που διενεργήθηκε στο πλαίσιο της μελέτης, λείπουν το κεφάλαιο, το θεσμικό πλαίσιο, η γνώση και η διασύνδεση.
Και οι τέσσερις αυτές ανάγκες θα μπορούσαν και πρέπει να καλυφθούν από την πολιτεία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, διότι σε διαφορετική περίπτωση οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα βρεθούν αντιμέτωπες με έναν έντονο ανταγωνισμό, που ενδεχομένως να επηρεάσει και τη βιωσιμότητά τους.
1. Κεφάλαιο: Για την κάλυψη της ανάγκης του κεφαλαίου, σύμφωνα με τη μελέτη, πρέπει να δοθεί έμφαση στην επιδότηση μικρών επιχειρήσεων που θέλουν είτε να υιοθετήσουν είτε να αναπτύξουν πράσινες τεχνολογίες και πρακτικές, έτσι ώστε να δοθούν κίνητρα χρήσης και ανάπτυξης πράσινης επιχειρηματικότητας. Επίσης, πρέπει να δοθούν επιδοτήσεις τιμών πράσινης και ανανεώσιμης ενέργειας (Feed-in Tariffs) έτσι ώστε να γίνουν πιο κερδοφόρες οι επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια και ΑΠΕ και για να μειωθούν οι περίοδοι απόσβεσης των επενδύσεων για τους μικρούς επιχειρηματίες.
Παράλληλα, σημαντικό βήμα αποτελεί και η επιδότηση δημιουργίας και ανάπτυξης σχημάτων συνεργασίας. Αυτά τα σχήματα, όπως αναφέρεται στη μελέτη, μπορεί να είναι είτε ενεργειακές κοινότητες, είτε συστάδες προώθησης πράσινης επιχειρηματικότητας. Μέσω της επιδότησης δημιουργίας και ανάπτυξης τέτοιων σχημάτων ουσιαστικά προωθούνται οι αναγκαίες οικονομίες κλίμακας για την ανάπτυξη μεγάλων έργων πράσινης επιχειρηματικότητας.
Σε ό,τι αφορά τη σύνδεση των μικρών επιχειρηματιών με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, είναι σημαντικό να δοθούν κρατικές εγγυήσεις έναντι των χρηματοπιστωτικών οργανισμών για την παροχή δανείων. Σημαντική, ακόμη, κρίνεται και η δημιουργία ενός πλαισίου ευνοϊκότερων όρων πρόσβασης των μικρών επιχειρήσεων που υιοθετούν ή αναπτύσσουν πράσινες πρακτικές και τεχνολογίες στον δανεισμό. Στόχος των παρεμβάσεων είναι η κάλυψη του κενού μεταξύ δανειακών αναγκών και διαθεσιμότητας δανείων από τράπεζες που παρατηρείται στην ελληνική πραγματικότητα των μικρών επιχειρήσεων, καθώς και η εξασφάλιση της αναγκαίας ρευστότητας σε μικρές επιχειρήσεις που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στα βραχυχρόνια κόστη τα οποία μπορεί να προκύψουν από μία επένδυση σε πράσινες τεχνολογίες ή πρακτικές.
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ, οι επιχορηγήσεις αναβάθμισης τεχνολογικού εξοπλισμού - μεταφορών και κάλυψης εξόδων μεταφορών, προβολής και λειτουργίας ουσιαστικά έρχονται να στηρίξουν τις μικρές επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη για πράσινη αναβάθμιση του τεχνολογικού τους εξοπλισμού, για πράσινη αναβάθμιση των κτιριακών τους εγκαταστάσεων, για πράσινη αναβάθμιση των μεταφορών τους, για κάλυψη μέρους του λειτουργικού τους κόστους που αφορά τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία και για την κάλυψη κόστους επανεκπαίδευσης προσωπικού σε πράσινες τεχνολογίες και πρακτικές. Αυτές οι επιδοτήσεις ουσιαστικά έρχονται είτε από το κράτος είτε από τις δομές που αναφέρθηκαν προηγουμένως και έχουν ως σκοπό την ελάφρυνση των βαρών για συγκεκριμένες πράσινες μεταβάσεις σε μικρές επιχειρήσεις.
Στο πλαίσιο της οικονομικής στήριξης των μικρών επιχειρήσεων στη μετάβασή τους προς την πράσινη οικονομία και την ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας, προτείνονται και οι ανάλογες φοροελαφρύνσεις, οι οποίες στοχεύουν τόσο τους χρήστες και τους παρόχους πράσινων τεχνολογιών και πρακτικών, όσο και των καταναλωτών που καταναλώνουν προϊόντα που προέρχονται από πιστοποιημένες εταιρείες που υιοθετούν πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας. Με το σύνολο των φοροελαφρύνσεων, στόχος είναι η υποστήριξη της πράσινης οικονομίας και σε επίπεδο παραγωγού, αλλά και σε επίπεδο καταναλωτή.
Τέλος, ώθηση προς όλες τις προαναφερθείσες κατευθύνσεις θα δώσει η μοριοδότηση για διαγωνισμούς, προγράμματα και χρηματοδοτήσεις σε μικρές επιχειρήσεις που κάνουν χρήση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας, σε μικρές επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε ενεργειακές κοινότητες και συστάδες που αφορούν την πράσινη επιχειρηματικότητα, σε νεοφυείς επιχειρήσεις που αναπτύσσουν τεχνολογίες και πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας και σε επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν βιώσιμα υλικά ως πρώτες ύλες. Με αυτή τη μοριοδότηση δημιουργούνται σε ένα πρώτο σημείο τα στοιχεία οικονομικής επιβράβευσης στους συμμετέχοντες στην πράσινη οικονομία μέσω ευκολότερης πρόσβασης σε κεφάλαιο και συγχρόνως δημιουργούνται κίνητρα για μικρές επιχειρήσεις που δεν έχουν σκεφτεί την πράσινη μετάβαση να αναθεωρήσουν.
2. Ανάπτυξη θεσμικού και νομικού πλαισίου: Ως προς τις παρεμβάσεις που προτείνονται σε επίπεδο θεσμικού και νομικού πλαισίου, τα μέτρα τα οποία ξεχωρίζουν είναι της διαμόρφωσης μιας κεντρικής στρατηγικής κατεύθυνσης για την προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας στους μικρούς επιχειρηματίες και της διαμόρφωσης ενός νομοθετικού πλαισίου για την πράσινη οικονομία και την πράσινη επιχειρηματικότητα.
Ξεκινώντας από τη διαμόρφωση μιας κεντρικής στρατηγικής κατεύθυνσης για την προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας στους μικρούς επιχειρηματίες, κρίνεται αρχικά σημαντικό να δοθεί έμφαση σε συγκεκριμένους κλάδους στους οποίους οι μικρές επιχειρήσεις εμφανίζονται συχνότερα και στους οποίους είναι δυνατή σε ευρεία κλίμακα η υιοθέτηση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας. Οι κλάδοι αυτοί είναι τα καταλύματα, η μεταποίηση, η πρωτογενής παραγωγή και οι κατασκευές. Ενδιαφέρον, πάντως, παρουσιάζει και ο τομέας ανάπτυξης τεχνολογιών, ο οποίος μπορεί να γίνει ο τροφοδότης της πράσινης μετάβασης. Σε αυτή τη λογική, η κεντρική στρατηγική κατεύθυνση πρέπει να δίνει έμφαση και στην υποστήριξη συγκεκριμένων τεχνολογιών οι οποίες θα έχουν μικρό κόστος για τους προαναφερθέντες κλάδους (είτε λόγω χαμηλού κόστους παραγωγής είτε λόγω υψηλών επιδοτήσεων) και στην υποστήριξη τεχνολογιών που προέρχονται από ελληνικές μικρές επιχειρήσεις στον τομέα της ανάπτυξης τεχνολογιών.
Επίσης, πολύ σημαντική συνιστώσα μιας ορθής κεντρικής στρατηγικής κατεύθυνσης για την προώθηση των πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας στις μικρές επιχειρήσεις παρουσιάζεται να είναι η έμφαση σε συγκεκριμένους όρους ανταπόδοσης για την κάθε επιχείρηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι από την έρευνα προέκυψε πως αρκετές μικρές επιχειρήσεις έχουν τη θέληση και την κουλτούρα να περάσουν σε μορφές πράσινης επιχειρηματικότητας, οι οποίες όμως δεν επιβαρύνουν την ήδη δυσχερή οικονομική τους κατάσταση. Σε αυτή τη λογική, μια κεντρική στρατηγική κατεύθυνση πρέπει να δίνει έμφαση στην επιβράβευση των επιχειρήσεων έτσι ώστε να τους δώσει και τα μέσα αλλά και το ηθικό για να προχωρήσουν σε ακόμα μεγαλύτερες αλλαγές προς μία πράσινη κατεύθυνση.
Έμφαση πρέπει να δοθεί και στην ανάπτυξη συνεργασιών σε επίπεδο σχημάτων συνεργασίας, όπως είναι οι ενεργειακές κοινότητες και οι συστάδες πράσινης οικονομίας, οι οποίες μπορούν να δώσουν στους μικρούς επιχειρηματίες τις οικονομίες κλίμακας που χρειάζονται για τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία. Για την ορθότερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή αυτής της στρατηγικής κατεύθυνσης πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ελλείψεις στη ρευστότητα των μικρών επιχειρήσεων, οι υψηλές τιμές που έχουν προκύψει τους τελευταίους μήνες, οι δυνατότητες οικονομικής και χρονικής απορρόφησης πρακτικών από τον κάθε κλάδο, οι οδηγίες της Ε.Ε. και οι όροι Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Εταιρικής Διακυβέρνησης.
Μία ισχυρή στρατηγική έχει ανάγκη από ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο το οποίο θα εξασφαλίσει το έπακρον την αποτελεσματική επίτευξη των στόχων της. Έτσι, λοιπόν, παρουσιάζεται εξαιρετικά σημαντική η αναδιαμόρφωση του ελληνικού νομοθετικού πλαισίου για την πράσινη οικονομία. Αρχικός στόχος αυτής της αναδιαμόρφωσης πρέπει να είναι η αναγνώριση και πιστοποίηση επιχειρήσεων με πράσινο προφίλ. Αυτή η ανάγκη έγινε ιδιαιτέρως σαφής από την ποιοτική έρευνα, στην οποία οι συνεντευξιαζόμενοι ζήτησαν να αναγνωρίζεται και να πιστοποιείται το οποιοδήποτε βήμα τους προς την πράσινη οικονομία.
Επίσης, σημαντικός στόχος του νομικού πλαισίου για την πράσινη οικονομία παρουσιάζεται να είναι η εξασφάλιση των μακροπρόθεσμων επενδύσεων των μικρών επιχειρήσεων σε πράσινες τεχνολογίες. Αυτή η νομοθετική πρόβλεψη προτείνεται για να καλύψει πιθανή απαξίωση τεχνολογιών στις οποίες έχουν ήδη επενδύσει οι μικρές επιχειρήσεις. Επίσης σημαντικός στόχος του νομικού πλαισίου παρουσιάζεται να είναι και η αποτελεσματικότερη εφαρμογή των νόμων και των οδηγιών της Ε.Ε. για την πράσινη οικονομία και η κοινή και ορθή αντίληψη των κριτηρίων ESG και των εκθέσεων συμμόρφωσης. Οι παρεμβάσεις αυτές έρχονται να κάνουν πιο ξεκάθαρο το πλαίσιο εφαρμογής όλων των αλλαγών που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία.
Τέλος, σημαντική παρουσιάζεται η συμπερίληψη όλων των πηγών ενέργειας στο νομικό πλαίσιο της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μη ύπαρξη ολοκληρωμένου πλαισίου για το υδρογόνο και το βιομεθάνιο. Τέτοιες υστερήσεις καθυστερούν επενδύσεις και μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις να αποβούν μοιραίες για την επιβίωση μικρών επιχειρήσεων ανάπτυξης τεχνολογιών.
3. Γνώση: Αναφορικά με τους τομείς της γνώσης και τη διασύνδεσης, στη μελέτη αναλύονται σε πρώτο επίπεδο οι παρεμβάσεις στις υποδομές στήριξης, οι οποίες μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην (επαν)εκπαίδευση μικρών επιχειρηματιών και προσωπικού μικρών επιχειρήσεων, στην ενημέρωση μικρών επιχειρηματιών, τη διασύνδεση μικρών επιχειρηματιών με άλλους φορείς και την παροχή υπηρεσιών σε μικρούς επιχειρηματίες. Οι δομές αυτές μπορούν είτε να καλύψουν αυτές καθαυτές τις προαναφερθείσες ανάγκες, είτε να δημιουργήσουν πλαίσια χρηματοδοτικής υποστήριξης των μικρών επιχειρήσεων για να καλύψουν τις ανάγκες για εκπαίδευση, ενημέρωση, διασύνδεση και παροχή υπηρεσιών από φορείς του ιδιωτικού τομέα.
Έχοντας ως δεδομένο την ανάγκη για γνώσεις τόσο των μικρών επιχειρηματιών, όσο και του προσωπικού των μικρών επιχειρήσεων, η οποία προέκυψε από την ποιοτική έρευνα, καθίσταται σημαντική η ανάπτυξη και υποστήριξη δομών εκπαίδευσης σε επίπεδο χρήσης και εφαρμογής πράσινων τεχνολογιών / πρακτικών και σε επίπεδο παρακολούθησης συστημάτων διασφάλισης ποιότητας. Η σημαντικότητα τέτοιου είδους δομών έγκειται στο γεγονός πως οι γνώσεις και οι δεξιότητες των μικρών παραγωγών και του προσωπικού των μικρών επιχειρήσεων είναι παρωχημένες και χρειάζεται να αναπροσαρμοστούν. Έτσι, σημαντική παρουσιάζεται η γνώση τόσο σε επίπεδο χειρισμού μιας πρακτικής ή τεχνολογίας όσο και σε επίπεδο παρακολούθησης και καταγραφής των αποτελεσμάτων.
Πέρα από την ανάγκη για (επαν)εκπαίδευση, παρουσιάζεται σημαντική και η ανάγκη για ενημέρωση. Έτσι, η δημιουργία και ανάπτυξη δομών ενημέρωσης για τους μικρούς επιχειρηματίες κρίνεται εξαιρετικά σημαντική. Οι δομές ενημέρωσης καλούνται σε ένα πρώτο επίπεδο να μεταβιβάσουν στους μικρούς επιχειρηματίες, στο προσωπικό των μικρών επιχειρήσεων, αλλά και στους καταναλωτές, την αναγκαιότητα της μετάβασης στην πράσινη οικονομία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα οφέλη υιοθέτησης πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας. Έχοντας δημιουργήσει την αναγκαία κουλτούρα για τη μετάβαση σε πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας, οι μικροί επιχειρηματίες είναι σημαντικό να ενημερωθούν από την παρούσα δομή σχετικά με τις διαθέσιμες τεχνολογίες και πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας, αλλά και σχετικά με τις διαθέσιμες οικονομικές ενισχύσεις, οι οποίες σχετίζονται με την υιοθέτηση και ανάπτυξη των προαναφερθεισών τεχνολογιών και πρακτικών.
Επίσης, σημαντική είναι και η ενημέρωση των μικρών επιχειρηματιών σχετικά με άλλα επιτυχημένα παραδείγματα πράσινης επιχειρηματικότητας, έτσι ώστε να χτιστεί ένα αίσθημα πίστης στην επιτυχία τέτοιου είδους εγχειρημάτων, αλλά και να δουν επιχειρηματίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υιοθέτησης πράσινης επιχειρηματικότητας πώς ξεπεράστηκαν αυτά από πανομοιότητες επιχειρήσεις.
4. Διασύνδεση: Από τη στιγμή που διαθέτουν πίστη, γνώση και δεξιότητες σχετικές με την πραγμάτωση της πράσινης μετάβασης, οι δομές διασύνδεσης έρχονται να συνδέσουν τους μικρούς επιχειρηματίες με τους φορείς εκείνους που θα τους φέρουν την καινοτομία, την έρευνα, τις συμβουλές, τους πόρους, αλλά και τις λύσεις. Συγκεκριμένα, σε ένα πρώτο επίπεδο είναι σημαντικό οι μικροί επιχειρηματίες να διασυνδεθούν με άλλους επιχειρηματίες, οι οποίοι μπορούν να είναι πιθανοί συνεργάτες σε επίπεδο ενεργειακών ενοτήτων ή συστάδων ενέργειας.
Σε επίπεδο έρευνας και καινοτομίας, πανεπιστήμια και άλλοι φορείς έρευνας μπορούν να μεταφέρουν τα ερευνητικά ευρήματα και να προσφέρουν στους μικρούς επιχειρηματίες μια εικόνα για τις παρούσες αλλά και μελλοντικές κατευθύνσεις στον τομέα της πράσινης οικονομίας. Σημαντική είναι και η διασύνδεση με άλλους φορείς ή επιχειρήσεις διαχείρισης αποβλήτων, οι οποίες είναι ουσιαστικά από μόνες τους μια πύλη προς την πράσινη επιχειρηματικότητα.
Σε επίπεδο δομών υποστήριξης, σημαντική παρουσιάζεται και η δημιουργία και υποστήριξη δομών παροχής υπηρεσιών σε θέματα τεχνικής βοήθειας πρόσβασης χρηματοδοτικών προγραμμάτων πράσινης επιχειρηματικότητας, νομικών συμβουλών σε επίπεδο πλαισίου πράσινης οικονομίας, οικονομικών συμβουλών σε επίπεδο ανάπτυξης πράσινης επιχειρηματικότητας, συμβουλών σε γραφειοκρατικά ζητήματα πρόσβασης προγραμμάτων χρηματοδότησης και συμβουλών στρατηγικής επιλογής χρηματοδοτήσεων πράσινης επιχειρηματικότητας.
Μέσω αυτών των υπηρεσιών, οι μικροί επιχειρηματίες θα μπορούν να καλύψουν οποιαδήποτε κενά δημιουργούνται στην επιχείρησή τους και προέρχονται από τον περιορισμένο αριθμό εργαζομένων, από τους περιορισμένους χρηματικούς πόρους και από την έλλειψη εξειδίκευσης.
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")