Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει μείνει ημιτελές και δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των οραματιστών ηγετών αλλά και των λαών των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Σε πλείστες, μάλιστα, περιπτώσεις η αναποτελεσματικότητα, η εσωστρέφεια και η απογοήτευση είναι διάχυτες. Κοντόφθαλμες πολιτικές υπαγορευόμενες από στενά συμφέροντα κρατών μελών υπονομεύουν την κοινή προσπάθεια ή καταλήγουν σε ασυνεννοησία και διενέξεις.
Τα μειωμένα ανακλαστικά, η βραδεία αντίδραση στην αντιμετώπιση κρίσεων, όπως η πανδημία και το μεταναστευτικό, έχουν οδηγήσει όχι απλώς σε στασιμότητα, αλλά ίσως και σε υποχώρηση της προοπτικής για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Η αδυναμία της Ένωσης να δράσει έγκαιρα και αποτελεσματικά εκδηλώθηκε εμφαντικά κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση που ανέκυψε το 2008 – 2009.
Αντί ταχείας και αποφασιστικής αντίδρασης επικράτησε σύγχυση, δυστοκία στη λήψη αποφάσεων, έλλειψη αλληλεγγύης, ενίοτε και υστεροβουλία. Η περίπτωση της χώρας μας υπήρξε χαρακτηριστική. Προφανώς δεν
αμφισβητούνται δικές μας αδυναμίες και λάθη. Δεν αμφισβητείται όμως ότι και η συνταγή που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, πέρα από συγκεκριμένα αυτονόητα και υπερήμερα μέτρα, ήταν εν πολλοίς εξοντωτική, τιμωρητική και προς παραδειγματισμό άλλων. Ούτε αμφισβητείται ότι απέτυχαν σε όλες σχεδόν τις προβλέψεις τους, όπως άλλωστε παραδέχθηκαν και οι ίδιοι, βεβαίως κατόπιν εορτής.
Αλλά και πέραν της ελληνικής περίπτωσης, οι προτεραιότητες της συνοχής και της αλληλεγγύης εγκαταλείφθηκαν. Η μόνιμη άρνηση του εύρωστου Βορρά να κατανοήσει ότι η υπό όρους αμοιβαιοποίηση του χρέους και η μεταφορά πόρων από τα εμπορικά πλεονάσματά τους προς τις ασθενέστερες χώρες, που είναι η ουσία αλλά και η βασική προϋπόθεση του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος, και μάλιστα με επίκληση μεταξύ άλλων και έωλων ηθικοπλαστικών επιχειρημάτων, ισοδυναμεί με άρνηση της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας και προοπτικής. Η στενόκαρδη αυτή θεώρηση έχει προκαλέσει τη διόγκωση ενός ακόμα ιδιαίτερα ανησυχητικού φαινομένου. Τη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, την περιθωριοποίηση ογκούμενων ομάδων του πληθυσμού, την έλλειψη προοπτικής για όλο και περισσότερους νέους ανθρώπους. Και ακόμα την συνεχή αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους. Το μεταπολεμικό όμως ευρωπαϊκό θαύμα του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα στηρίχτηκε ακριβώς σε αυτή την αίσθηση διαρκούς βελτίωσης του επιπέδου ζωής για τους πολλούς.
Ανάπτυξη, επενδύσεις και ευημερία αλλά με κοινωνική συνοχή και προστασία ήταν η επιτυχημένη συνταγή όλης της Ευρώπης με μικροπαραλλαγές από χώρα σε χώρα. Το μοντέλο αυτό είναι πλέον σε ανάσχεση και αποδρομή. Στο όνομα μιας παγκοσμιοποίησης με πολλές στρεβλώσεις, ενός άναρχου χρηματοπιστωτικού τοπίου και απροσδιόριστων διεθνών αγορών, η πλειοψηφία των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων βλέπουν το εισόδημά τους να συμπιέζεται, τις κοινωνικές παροχές να περικόπτονται, τις ευκαιρίες για αξιοπρεπή εργασία να μειώνονται, τις συντάξεις τους να εξανεμίζονται. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη. Διότι η διεύρυνση των ανισοτήτων και ο κοινωνικός αποκλεισμός, εκτός από θέμα εξόχως ανθρωπιστικό, είναι η νάρκη στα θεμέλια της κοινωνικής ειρήνης και της πολιτικής ομαλότητας. Και η εικόνα ανά την Ευρώπη ασταθών κυβερνήσεων, αδύναμων ηγεσιών και ενίσχυσης κινημάτων και κομμάτων αντισυστημικού χαρακτήρα είναι άμεσα συνυφασμένη με τα προαναφερθέντα. Εξίσου εμφανής είναι η υστέρηση της Ευρώπης στην μεγάλη γεωπολιτική σκακιέρα. Κι αν αυτό ήταν ορατό ήδη από ετών, κορυφώνεται πάντως στις μέρες μας με τον πόλεμο της Ουκρανίας, την παγκόσμια κρίση και τον νέο ψυχρό, (μέχρι τώρα, ευτυχώς) πόλεμο.
Πράγματι η ρωσική εισβολή ήταν πράξη απαράδεκτη και καταδικαστέα. Όμως τούτη την ώρα, με τους κινδύνους της κλιμάκωσης και διάχυσης της σύγκρουσης να ελλοχεύουν, προέχει η κατάπαυση του πυρός και η επάνοδος στο τραπέζι την διαπραγμάτευσεων. Όποιος υποστηρίζει την ολοκληρωτική νίκη οιασδήποτε των αντιμαχόμενων πλευρών είτε ουρανοβατεί είτε υστερόβουλα ευνοεί την διαιώνιση της σύγκρουσης. Και πάντως πρωτίστως η Ευρώπη βλάπτεται από την παράταση του πολέμου και τις συνέπειές του. Αντί όμως να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναζήτηση διεξόδου, άγεται και φέρεται αμήχανη και συρόμενη από
επιλογές τρίτων. Ακόμα χειρότερα εμφανίζεται συχνά διαιρεμένη σε σχέση με τις πολιτικές της προτεραιότητες στην κρίση αυτή. Αν όμως η Ευρώπη η ίδια δεν βγει μπροστά για να τερματιστεί ο πόλεμος, που διεξάγεται στο δικό της έδαφος, ο ορίζοντας μόνο ζοφερός μπορεί να χαρακτηριστεί.
Είναι λοιπόν επείγουσα η ανάγκη η Ευρώπη να ανασκουμπωθεί και να αναλάβει τις ευθύνες της και πρωτοβουλίες. Και σε ό,τι αφορά την προώθηση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλά και τον βαρύνοντα ρόλο της στις διεθνείς εξελίξεις. Αυτό όμως απαιτεί αξιοπιστία και συνέπεια στη βάση αρχών και αξιών, πρωτίστως δε του Διεθνούς Δικαίου. Δεν μπορεί η Ευρώπη να δέχεται απειλές χρήσης βίας κατά του ίδιου του εδάφους της ή να εκπέμπει μηνύματα κατευνασμού έναντι των ηγεμονικών επιδιώξεων της Τουρκίας.
Διαχρονικά και συστηματικά η Τουρκία εγείρει μονομερείς διεκδικήσεις και μάλιστα ανεξάρτητα από εκλογικά αποτελέσματα, κυβερνήσεις και πρόσωπα. Επιδιώκει ηγεμονικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο και η Ελλάδα είναι το βασικό εμπόδιο για την πραγμάτωση αυτών των επιδιώξεων. Το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» δεν επιτρέπει καμιά αμφιβολία περί αυτού. Περιστασιακές αυξομειώσεις της έντασης δεν μεταβάλλουν την πραγματικότητα. Οι πρόσφατες δηλώσεις Τσαβούσογλου περί αδιευκρίνιστου καθεστώτος νησιών του Αιγαίου, εν μέσω μάλιστα συγκυριακής ύφεσης, δεν επιτρέπουν αυταπάτες. Διότι είναι αυταπάτη να νομίζει κανείς ότι τυχόν υποχωρήσεις από πάγιες εθνικές θέσεις θα λύσουν το πρόβλημα. Ή ακόμα χειρότερα ότι μια λύση – πακέτο, όλων των διεκδικήσεων δηλαδή που αυθαιρέτως και μονομερώς προβάλλει η Τουρκία, συνιστά ρεαλιστική προσέγγιση. Η Ελλάδα παγίως είναι έτοιμη να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. Όλα τα άλλα θέματα που εγείρει η Τουρκία είναι λυμένα και διευθετημένα από το Διεθνές Δίκαιο και τις διεθνείς Συνθήκες. Πολύ ορθώς πράξατε κ. Πρωθυπουργέ που πολύ πρόσφατα το τονίσατε και πάλι.
Κυρίες και Κύριοι
Καμιά χώρα που σέβεται τον εαυτό της δεν θέτει υπό κρίση οιασδήποτε διαπραγμάτευσης, διαμεσολάβησης ή δικαστηρίου την εθνική της κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα. Αυτό πρέπει να το κατανοήσει με τρόπο απόλυτο και αδιαμφισβήτητο η Τουρκία. Αλλά και σύμμαχοι και εταίροι που επαναλαμβανόμενα επιχειρούν να προωθήσουν ιδέες περί συνολικού συμβιβασμού και απεργάζονται σχέδια μοιρασιάς του Αιγαίου. Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα:
• Το καθεστώς των νησιών είναι δεδομένο και εκτός πάσης συζήτησης
• Το δικαίωμα άμυνας και αποτροπής για την ασφάλεια των νησιών είναι αδιαπραγμάτευτο
• Το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων είναι κατά το Διεθνές Δίκαιο μονομερές και στην αποκλειστική δικαιοδοσία της κάθε χώρας
• Τελεία και παύλα.
*Απόσπασμα από ομιλία σε εκδήλωση της ΝΔ στο Ζάππειο Μέγαρο για την Ήμέρα της Ευρώπης