Λίκνο πολιτισμού και αφετηρία του καπιταλισμού, κατά τον περίφημο Γάλλο ιστορικό Φερνάν Μπρωντέλ, η Μεσόγειος υπήρξε κάποτε ο κόσμος. Γι’ αυτό δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία.
«Η Μεσόγειος, με επίκεντρο την Ελλάδα και την Ιωνία, υπήρξε η κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Και επειδή ο πολιτισμός αυτός είναι οικουμενικός, μπορούμε να πούμε ότι η Λεκάνη της Μεσογείου ήταν η μητέρα του σημερινού κόσμου. Στα παράλια της Μεσογείου, ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, ο Ιπποκράτης ο Κώος, ο Ευκλείδης της Αλεξανδρείας, ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος και ο Περικλής ο Αθηναίος οικοδόμησαν κατά τρόπον εκπληκτικό μία μοναδική και αόρατη αυτοκρατορία, το μεγαλείο της οποίας διαρκεί ακόμα, χωρίς καμμιά απολύτως παρακμή, και φθάνει μέχρι όλους εμάς». Αυτά τονίζει ο γνωστός Γάλλος ιστορικός και φιλόσοφος, Μισέλ Σερ, προσθέτοντας ότι η Μεσόγειος, και μαζί της η Ελλάδα, έδωσαν ένα ιστορικό παρόν έντονα πολυεδρικό και εξαιρετικά ασύνηθες ως προς την υφή και την ποιότητά του.
Υπό την σκιά των ελαιόδενδρων ή ακόμα μέσα στα κάτασπρα σπίτια των ελληνικών νησιών, της Σικελίας και της Αιγύπτου, αναπτύχθηκαν κορυφαία πνευματικά φαινόμενα και μυστικές πηγές χαρισματικών εμπνεύσεων. Μία από αυτές είναι συνυφασμένη με την ανάδυση του Ελληνισμού, δηλαδή ενός σημαντικού πνευματικού γεγονότος το οποίο τότε έφερε την σφραγίδα της δωρεάς, του ανεπανάληπτου. Ο Ελληνισμός, στην Αττική του 5ου π.Χ. αιώνα, ανεδείχθη ως τρόπος υπάρξεως. Τούτο σημαίνει ότι περιέχει το πνεύμα. Περιέχει τις εκφάνσεις της βιοτικής ύπαρξης των ανθρώπων. Αλλά δεν περιέχεται σε αυτά. Τα υπερβαίνει. Υπερβαίνει και το πνεύμα, και την βιοτική ύπαρξη των ανθρώπων, ως μία ανώτερη ενότητα η οποία συνδιαλέγεται αενάως και διαλεκτικώς με την ενότητα που συνιστά η εξατομικευμένη ανθρώπινη ύπαρξη.
Ακόμα, για πρώτη φορά στην ιστορία του, με τον Ελληνισμό ο άνθρωπος επεμβαίνει αποφασιστικά στον κόσμο δια του ορθού λόγου, ο οποίος παρατίθεται στον μύθο. Μέσα σε αυτό το κλίμα, για πρώτη φορά συντελείται μία παρθενογένεση. Ο λόγος αντιδιαστέλλει εαυτόν από τον μύθο, αγωνιζόμενος το αυτό άθλημα: την ερμηνεία της φύσεως –δηλαδή, την ερμηνεία του κόσμου και των μεταβολών του– ακολουθώντας, ωστόσο, δικούς του δρόμους, δικούς του νόμους και δική του δυναμική.
Η βάση αυτής της δυναμικής ήταν η εξής: Αναζητείται μία «πρώτη αρχή», από την οποία απορρέουν αναγκαίως πλείστα γεγονότα και εν τέλει το σύνολο των φαινομένων της φύσεως. Αυτό σημαίνει ότι εγκαθίσταται μία σχέση αιτίου και αποτελέσματος –μία αιτιοκρατική σχέση. Έτσι, ο κόσμος δεν ερμηνεύεται πλέον μυθολογικά, κατά τρόπον άτακτο και ενίοτε ανακόλουθο. Αλλά επιβάλλεται στον κόσμο αυτόν μία τάξη η οποία απορρέει από τις λογικές σχέσεις αιτίου (πρωταρχής) και αποτελέσματος (φαινομένου).
Για την σημερινή Μεσόγειο, χώρο συγκρούσεων και παθών, όλα αυτά αποτελούν ιστορική κληρονομιά, στην οποία μόνον κάποιοι φιλόσοφοι, όπως ο Γάλλος Εντγκάρ Μορέν, αναφέρονται. Ωστόσο, για την Ευρώπη και το μέλλον της η Μεσόγειος είναι από τους πλέον ζωτικούς της χώρους. Όχι μόνον από πολιτιστικής πλευράς, αλλά και από οικονομικής.
Όπως επισημαίνει το βρεταννικό οικονομικό περιοδικό «Εκόνομιστ», οι εξελίξεις είναι θεαματικές. Από το 2000 έως και τα τέλη του 2006 πραγματοποιήθηκαν στην Μεσόγειο –από την Τουρκία έως το Μαρόκο– άμεσες ξένες επενδύσεις ύψους 60 δισεκατ. δολλαρίων, έναντι 29 δισεκατ. στην Λατινική Αμερική και 65 δισεκατ. στην Κίνα.
Στην ευρύτερη περιοχή, Άραβες, Ινδοί, Αμερικανοί, Βραζιλιάνοι και Κινέζοι προσπαθούν να αποκτήσουν οικονομικά ερείσματα, διότι γνωρίζουν πολύ καλά ότι η Μεσόγειος είναι σημαντικό σταυροδρόμι –στο οποίο, με αφετηρία την γαλλική πρωτοβουλία για την Ένωση της Μεσογείου, είναι πολύ πιθανόν να υπάρξουν και σημαντικότατες γεωπολιτικές εξελίξεις. Αυτές, εξ άλλου, υπαινίχθη και ο πρόεδρος της Συρίας κ. Μπασάρ Αλ-Άσσαντ, όταν, σε συνέντευξή του στην γαλλική τηλεόραση, τόνισε ότι είναι πολύ πιθανόν σε έξι μήνες ή σε δύο χρόνια Συρία και Ισραήλ να καταλήξουν σε ειρηνική συμφωνία.
Όλα δείχνουν, λοιπόν, ότι μία νέα περίοδος ανοίγεται για την Μεσόγειο –με την Ελλάδα να παρακολουθεί απλώς τα γεγονότα.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ 19/07/2008)