μειώθηκε κατά 3,1 δισεκ. ευρώ συγκριτικώς προς την αντίστοιχη περίοδο του 2022 και διαμορφώθηκε σε 3,9 δισεκ. ευρώ. αλλά οι ανισορροπίες επιμένουν και αποτυπώνουν μεταξύ άλλων το τεράστιο έλλειμμα ανταγωνιστικότητος που πλήττει την ελληνική οικονομίας. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι εξωγενείς παράγοντες, όπως η ενεργειακή κρίση, η οποία συνετέλεσε στην έκρηξη του ελλείμματος, που υποχωρεί από τις αρχές του 2023 θα συμβάλλει στη σταδιακή αποκλιμάκωσή του. Ωστόσο αναμφισβήτητα το έλλειμμα οφείλεται εν μέρει και στα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Σε αυτό το πλαίσιο η Κομισιόν υπογραμμίζει την διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών,επισημαίνοντας ότι πρόκειται για βασική πηγή ανησυχίας. Παρότι προβλέπεται να περιοριστεί εν μέρει φέτος και του χρόνου, «το εξωτερικό έλλειμμα εκτιμάται ότι θα παραμείνει πολύ πάνω από το επίπεδο που απαιτείται για να διασφαλισθεί μια διατηρήσιμη βελτίωση της καθαρής επενδυτικής θέσης της χώρας»αναφέρει.
Προβληματισμός για εξαγωγές
Η αξία των ελληνικών εξαγωγών το διάστημα Ιανουαρίου – Απριλίου 2023 διαμορφώθηκε σε 15,67 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 12% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022 ενώ η αξία των εισαγωγών υπεχώρησε τον Απρίλιο του 2023 κατά 11,8% σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2022 και διαμορφώθηκε σε 6,10 δισ. ευρώ. Υποχώρηση κατέγραψε η αξία των εισαγωγών και σε επίπεδο τετραμήνου, αν και αρκετά μικρότερη, 1,9%, και διαμορφώθηκε σε 26,96 δισ. ευρω.
Ωστόσο η μείωση των εξαγωγών που κατεγράφη τον Απρίλιο μετά από 26 μήνες ανόδου, προβληματίζει. Κι αυτό διότι σημαντικοί εξαγωγικοί προορισμοί για τα ελληνικά προϊόντα, όπως για παράδειγμα η Γερμανία, εισήλθαν σε ύφεση, ενώ ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) προέβλεψε επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2023 σε 2,7% από 3,3% το 2022. Η μείωσις των εξαγωγών χτυπάει καμπανάκι αφού αποτελούσε μία παραδοσιακή αιτία διευρύνσεως του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, ιδιαίτερα στη δεκαετία του 2000, ως απότοκο της φθίνουσας ανταγωνιστικότητος. Αν έχει συνέχεια αυτή η υποχώρησις ,σίγουρα θα έχει επιπτώσεις στην πορεία μειώσεως του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παρά την αποκλιμάκωση των εισαγωγών λόγω της πτώσεως των ενεργειακών τιμών.
Η σταδιακή βελτίωση της εξωστρέφειας αποτελεί κλειδί της πορείας της χώρας καθώς συνδέεται και με το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό, η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και η μεγάλη πτώση της εγχώριας ζήτησης ώθησαν πολλές ελληνικές επιχειρήσεις να αποκτήσουν εξωστρεφή προσανατολισμό, κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας.
Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η εικόνα του ισοζυγίου θα βελτιωθεί από φέτος. Συμφώνως προς την Eurobank, το έλλειμμα θα υποχωρήσει από το 9,6% του ΑΕΠ (είναι διαφορετικός ο τρόπος υπολογισμού σε σχέση με την Κομισιόν) στο 7% του ΑΕΠ φέτος, ενώ η Εθνική Τράπεζα σε πρόσφατη ανάλυσή της προέβλεψε έλλειμμα φέτος 6,5% του ΑΕΠ και στη συνέχεια, μετά το 2024, περαιτέρω υποχώρησή του στο 4% του ΑΕΠ. Ένα ποσοστό που είναι βιώσιμο. Βασίζει την εκτίμησή της αυτή στην αναμενόμενη αύξηση της εξωτερικής ζήτησης, αλλά και στην εντονότερη συσχέτιση της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών με το διαθέσιμο εισόδημά τους, καθώς θα έχει περάσει η καταναλωτική έξαρση της μεταπανδημικής περιόδου.
Ο ρόλος των καυσίμων
Συμφώνως προς το ΙΟΒΕ,ο διπλασιασμός στο έλλειμμα του ισοζυγίου καυσίμων στο ιστορικό υψηλό των €13,2 δισ. (6,3% του ΑΕΠ από 3,2% του ΑΕΠ το 2021 και 3,0% του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο, το 2011-2020) εξηγεί το μεγαλύτερο μέρος της διευρύνσεως του ελλείμματος στο ΙΤΣ το 2022. Οι εισαγωγές καυσίμων ηυξήθησαν κατά περίπου 90% ετησίως σε ονομαστικούς όρους το 2022, ποσοστό που αντιστοιχεί περίπου στην ετήσια αύξηση της μέσης τιμής εισαγωγών καυσίμων, με τον αντίστοιχο όγκο εισαγωγών να παραμένει περίπου αμετάβλητος σε σύγκριση με το 2021. Ωστόσο, είναι πλέον εμφανής η υποχώρηση των πιέσεων στις ενεργειακές τιμές από τα τέλη του 2022, ενώ στο 1ο τρίμηνο του 2023 οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου (brent) και του φυσικού αερίου (βάσει του ευρωπαϊκού δείκτη αναφοράς TTF) μειώθησαν κατά 20% ετησίως και 46% ετησίως, αντίστοιχα, και αναμένεται (με βάση τα σχετικά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, futures contracts) να παραμείνουν σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο συγκριτικώς προς το προηγούμενο έτος (περίπου -25% μεσοσταθμικά). Αυτές οι τάσεις στις τιμές ενέργειας αναμένεται να συρρικνώσουν το έλλειμμα στο ισοζύγιο καυσίμων κατά σχεδόν 2,3% του ΑΕΠ το 2023, δεδομένου ότι οι διακυμάνσεις στους όγκους ενεργειακού εμπορίου θα είναι σχετικά περιορισμένες. Πρόσθετες εξοικονομήσεις, της τάξεως του 1,0% του ΑΕΠ μέχρι το 2026, θα μπορούσαν να προέλθουν όχι μόνο από την μείωση της ενεργειακής εξαρτήσεως μέσω των αυξανόμενων επενδύσεων ενεργειακής εξοικονομήσεως και μεγαλύτερης διεισδύσεως των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, αλλά και τη μετατροπή της χώρας σε περιφερειακό κόμβο ενέργειας, ειδικά για το φυσικό αέριο, αλλά και μεταφοράς ηλεκτρισμού προς όμορες χώρες καθώς και χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Τι πρέπει να αλλάξει
Μια οικονομία που εμφανίζει ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλγών σημαίνει ότι κατανάλωσε προϊόντα και υπηρεσίες που εισήγαγε από το εξωτερικό, επομένως που δεν παρήγαγε, και άρα συνδέεται με τις δανειακές ανάγκες της χώρας που καλύπτονται από το εξωτερικό. Το έλλειμμα στο ισοζύηιο εμφανίζεται ως εξωτερικό χρέος της οικονομίας -κρατικό και ιδιωτικό- που καθορίζει τη διεθνή θέση της οικονομίας, καλύπτεται αναγκαστικά με δάνεια του κράτους και του ιδιωτικού τομέα και με συμμετοχές των ξένων στις ελληνικές επιχειρήσεις που καταναλώνουν τα εισαγόμενα εμπορεύματα και υπηρεσίες. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες που οδήγησαν στα Μνημόνια. Εάν δεν αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της χώρας τότε δεν θα υπάρξουν μεγάλες ανατροπές τα επόμενα χρόνια.
*Από την ΕΣΤΙΑ