Εχουν αναλάβει και οι δύο σημαντικές αποστολές, δουλεύοντας κυρίως στο παρασκήνιο, αν και συμμετείχαν στις περισσότερες συναντήσεις του Ερντογάν με ξένους ηγέτες. Ο Φιντάν λειτουργούσε ως οιονεί σύμβουλος εθνικής ασφαλείας με διευρυμένες αρμοδιότητες και ο Καλίν ως οιονεί υπουργός Εξωτερικών, με έφεση σε λεπτές και ευαίσθητες υποθέσεις και ικανότητες εμφανώς μεγαλύτερες από του Τσαβούσογλου. Ετσι, επιχειρεί ο Ερντογάν να αποκαταστήσει την κλονισμένη εμπιστοσύνη, ιδίως των Δυτικών έναντί του.
Ο Καλίν και κυρίως ο Φιντάν μεσολάβησαν πυροσβεστικά σε δύσκολες περιπτώσεις, όπου το έδαφος είχε προηγουμένως ναρκοθετηθεί από τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο, όπως στις σχέσεις με πολλές αραβικές μοναρχίες του Κόλπου, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Το τρίπτυχο που υπηρέτησε αρκετά αποτελεσματικά ο πρώην πλέον διοικητής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών ήταν ασφάλεια, άμυνα και εξωτερική πολιτική. Ο Καλίν, από την άλλη, ήταν η ηπιότερη εκδοχή του Ερντογάν στο εξωτερικό, κυρίως προς τη Δύση, αν και βαθιά συντηρητικός ισλαμιστής ο ίδιος, με προσόν τις σπουδές του στις ΗΠΑ.
Προφανώς οι ανακατατάξεις που έγιναν στην τουρκική κυβέρνηση δεν είχαν το βλέμμα τους στραμμένο μόνο στο εξωτερικό, αλλά πρωτίστως στο εσωτερικό, με τον Ερντογάν να καρατομεί δύο εκ των επίδοξων μνηστήρων του, τον Σοϊλού και τον Ακάρ, ενδεχομένως κρίνοντας ότι στην τελική ευθεία δεν του ήταν τόσο πιστοί όσο θα ήθελε. Ή και γιατί θέλει να προετοιμάσει κάποιον άλλο για να τον διαδεχθεί.
Με την παρουσία Φιντάν, το υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο είχε… ξεμανταλώσει ο Ερντογάν, θα αναβαθμιστεί και αναμένεται να επανέλθει η σωστή ισορροπία με το υπουργείο Αμυνας, η οποία τα τελευταία χρόνια είχε σαφώς διαταραχθεί, με την πλάστιγγα να γέρνει υπέρ του δεύτερου. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας είναι ισχυρότερη προσωπικότητα από τον νέο υπουργό Αμυνας και το σχήμα δείχνει πιο σφιχτό, πιο συνεκτικό και με συγκεκριμένη άποψη.
Εχοντας διατελέσει για δεκατρία και πλέον χρόνια αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών, εκ των πραγμάτων είναι πραγματιστής, βέβαια βρισκόμενος δίπλα στον Ερντογάν κάλλιστα μπορεί να είναι και ιδεοληπτικός. Και από τις πρώτες του δηλώσεις μοιάζει ταγμένος στο νεοοθωμανικό όραμα και είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιήσει τα δίκτυα επαφών του σε περιοχές όπως η Αφρική αλλά και τα Βαλκάνια. Ωστόσο, ο Χακάν Φιντάν αντιλαμβάνεται τους συσχετισμούς ισχύος και τους όρους του παιχνιδιού, προσπαθώντας κάθε φορά να προσαρμόζεται σ’ αυτούς. Γι’ αυτό άλλωστε είναι σημαντικό να γνωρίζει τα όριά του, γιατί παραδοσιακά η Τουρκία προσπαθεί να διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών της και όπου της επιτρέπεται να αλλάζει τους κανόνες.
Από εκεί και πέρα, προφανώς όλα τα προηγούμενα χρόνια ο νέος υπουργός Εξωτερικών ανέπτυξε μηχανισμούς και επαφές πέραν της Τουρκίας, χειριζόμενος, όπως προαναφέρθηκε, λεπτές υποθέσεις, αυτονόητα κάποιες στιγμές με τρόπους που εκφεύγουν της νομιμότητας. Φέρεται να είναι το πρόσωπο που επέβλεπε επιχειρήσεις τζιχαντιστικών στοιχείων, όταν η Τουρκία επιχειρούσε την ανατροπή του Ασαντ στη Συρία, που εξόντωσε κουρδικούς θύλακες εντός και εκτός της χώρας και είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εδραίωση της θέσης της Τουρκίας στη Λιβύη. Η στρατολόγηση ισλαμιστών φονταμενταλιστών για την αποστολή τους σε ρόλο μισθοφόρων στη Λιβύη και άλλα μέρη του κόσμου και η συνεργασία αλλά και ο ανταγωνισμός με παραστρατιωτικές μονάδες, έχουν τη σφραγίδα Φιντάν. Στην πορεία των χρόνων, επομένως, έχει αναπτύξει ανάλογη τεχνογνωσία σε τεχνικές υβριδικών επιχειρήσεων, κάτι που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας στα περίπλοκα παιχνίδια της γείτονος, που συμπεριλαμβάνουν και τη χώρα μας, επί παραδείγματι (αλλά όχι μόνο) με τις μειονότητες.
*Λίγα λόγια για τον δρ. Κωνσταντίνο Φίλη.
Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων στον ΑΝΤ1.
Το άρθρο του δημοσιεύτηκε αρχικά στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 12 Ιουνίου 2023