Ωστόσο, η Ευρώπη θα διασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και θα εκπληρώσει τις φιλοδοξίες της για το κλίμα μόνο εάν διατηρήσουμε έναν ταχύ ρυθμό στην ανάπτυξη των ΑΠΕ και στον εξηλεκτρισμό της οικονομίας μας. Με την προσφορά και τη ζήτηση να ανθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη, πρέπει τώρα να διασφαλίσουμε ότι καθαρή ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παρέχεται σε ολόκληρη την ήπειρο. Για να συμβεί αυτό, οι υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να είναι έτοιμες.
Τα 11 εκατομμύρια χιλιόμετρα ηλεκτρικών δικτύων στην Ευρώπη πρέπει να αναπτυχθούν και να αλλάξουν για να εξυπηρετήσουν την αυξανόμενη ζήτηση. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 60% από σήμερα έως το 2030.
Τα δίκτυα θα πρέπει να ενσωματώσουν μεγάλο μερίδιο διαλείπουσας ανανεώσιμης ενέργειας και να προσαρμοστούν σε ένα πιο αποκεντρωμένο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας: με εκατομμύρια ηλιακούς συλλέκτες στέγης και ηλεκτρικά οχήματα, ηλεκτρολυτικές κυψέλες που παράγουν πράσινο υδρογόνο και τοπικές ενεργειακές κοινότητες που μοιράζονται πόρους, θα χρειαστούμε ευελιξία, ταχύτητα και ψηφιοποίηση.
Σήμερα, τα ολοκληρωμένα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντιμετωπίζουν μεγάλες αναμονές μέχρι να συνδεθούν με το δίκτυο. Η αδειοδότηση για την ενίσχυση των δικτύων μπορεί να διαρκέσει έως και 10 χρόνια.
Όταν δεν υπάρχει βεβαιότητα σχετικά με τα χρονοδιαγράμματα ή το κόστος σύνδεσης, τα προγραμματισμένα έργα παραγωγής απλώς εγκαταλείπονται. Ακόμη και οι υφιστάμενες μονάδες ΑΠΕ συχνά τιμωρούνται. Τα ηλιακά φωτοβολταϊκά είναι συχνά η πρώτη τεχνολογία που απενεργοποιείται όταν τα δίκτυα είναι υπερφορτωμένα, επειδή είναι ευέλικτα και εύκολα στη διαχείριση. Αυτό είναι σπάταλο και δαπανηρό.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα έργα διασύνδεσης δικτύων καθυστερούν λόγω υπερβάσεων κόστους, πληθωρισμού και αυξανόμενων επιτοκίων. Ωστόσο, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής της, η ΕΕ μπορεί να μετατρέψει ένα δυνητικό εμπόδιο σε ισχυρό καταλύτη.
Το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ έχει μειώσει τη διάρκεια της διαδικασίας αδειοδότησης για έργα προτεραιότητας μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε λιγότερο από τρεισήμισι έτη κατά μέσο όρο. Και η νομοθεσία έκτακτης ανάγκης που θεσπίστηκε πέρυσι επιτάχυνε την έγκριση νέων έργων ΑΠΕ. Εάν επεκταθεί στις ευρύτερες συνδέσεις δικτύου, θα μπορούσε να συμβάλει στην επιτάχυνση της προόδου χωρίς περικοπές στις περιβαλλοντικές διασφαλίσεις. Η παροχή περισσότερης τεχνικής βοήθειας και η ανταλλαγή πληροφόρησης πάνω σε βέλτιστες πρακτικές θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν τις εθνικές διοικήσεις να κινηθούν ταχύτερα.
Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο και καλύτερα. Η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει 584 δισ. ευρώ στα ηλεκτρικά δίκτυά της έως το 2030. Υπάρχουν οδοί και τρόποι για να διερευνηθεί αυτή η δυνατότητα. Τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αύξησε τη χρηματοδότηση κατά 50% για να συμβάλει στην κινητοποίηση περισσότερων από 150 δισ. ευρώ σε νέες πράσινες επενδύσεις. Επιπλέον, το σύστημα ταξονομίας της ΕΕ (EU Taxonomy) για τις βιώσιμες δραστηριότητες μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες για την βελτίωση της οικονομικής ελκυστικότητας των διαχειριστών μεταφοράς και διανομής.
Η ταχεία επίτευξη συμφωνίας σχετικά με την προτεινόμενη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (electricity market reform) θα συμβάλει επίσης στην αλλαγή των μηχανισμών αμοιβής για έργα δικτύων, ενισχύοντας τις προληπτικές επενδύσεις.
Πρέπει επίσης να σημειώσουμε πρόοδο στις διασυνοριακές διασυνδέσεις όπου εξακολουθούν να υστερούν, παρά τον στόχο 15% για διασυνδέσεις που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό θα αύξανε την ασφάλεια του εφοδιασμού και θα μείωνε τις τιμές.
Τέλος, δεν πρέπει να υποτιμούμε τις βιομηχανικές και εμπορικές ευκαιρίες για την Ευρώπη. Οι τρεις μεγαλύτεροι κατασκευαστές καλωδίων στον κόσμο είναι Ευρωπαίοι. Απαιτείται καλύτερη ευθυγράμμιση των επενδύσεων στα δίκτυα και στις δυνατότητες παραγωγής.
Εάν ενισχύσουμε τη βιομηχανική μας ικανότητα, επεκτείνουμε τη δεξαμενή ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και βελτιώσουμε τις αλυσίδες εφοδιασμού, αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο όσον αφορά την απασχόληση και την ανάπτυξη. Κατ' αρχάς, το σχέδιο της ΕΕ για μια «βιομηχανία με μηδενικές εκπομπές» αερίων θερμοκηπίου (EU Net Zero Industry Act) θα στηρίξει την κατασκευή καλωδίων, μαζί με άλλες καθαρές τεχνολογίες, για τις εγχώριες και εξαγωγικές αγορές μας. Με αυτόν τον τρόπο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα μπορούσε επίσης να αξιοποιήσει την παγκόσμια αύξηση των επενδύσεων σε δίκτυα — απαιτούνται 80 εκατ. χιλιόμετρα νέων δικτύων παγκοσμίως έως το 2050.
Η απάντηση στην πρόκληση των δικτύων δεν σημαίνει απαραίτητα «περισσότερα καλώδια και γραμμές». Υπάρχουν τρόποι ενίσχυσης των δικτύων χωρίς τη δημιουργία περισσότερων υλικών υποδομών. Το «σχέδιο δράσης για την ψηφιοποίηση της ενέργειας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδεικνύει εναλλακτικές λύσεις. Η ευέλικτη αποθήκευση και οι λύσεις σχετικά με την ανταπόκριση στη ζήτηση μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια θεμελιώδη πρόκληση όσον αφορά τη διασφάλιση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της και την επίτευξη των στόχων της για το κλίμα. Είναι καιρός να στρέψουμε την προσοχή μας από τους στόχους και τους κανόνες σε αυτό που χρειάζεται ώστε να κάνουμε τα πράγματα να συμβούν. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τεθεί το ζήτημα των δικτύων στο επίκεντρο της συζήτησης. Η αναβάθμιση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας θα συνδέσει την Ευρώπη με ένα βιώσιμο μέλλον.
*Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ