«Διευκολύνοντας την καταστροφή της κτηματαγοράς, η Γουώλ Στρητ δημιούργησε πρόβλημα για όλους», γράφει το γνωστό αμερικανικό οικονομικό περιοδικό «Μπήζνες Γουήκ». Συνεχίζει, τονίζοντας ότι «η σημερινή κρίση είναι πολύ πιθανό να επισκιάσει κατά πολύ την αντίστοιχη του 1930». Από την πλευρά του, ένας Αμερικανός αναλυτής αναρωτιέται μήπως η πάμπλουτη Αμερική ζήσει σκηνές αντάξιες των «Σταφυλιών της Οργής».
Πράγματι, το μέγεθος της σημερινής κρίσεως είναι τέτοιο που κάθε σύγκριση με την εποχή εκείνη ίσως να μην είναι υπερβολική. Οι αριθμοί είναι απίστευτοι. Αντικατοπτρίζουν μία επικίνδυνη πραγματικότητα για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Τον περασμένο μήνα, δύο τράπεζες έβαλαν τελεία και παύλα σε 80 δισεκατομμύρια δολλάρια απώλειες και δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν πού βρίσκεται ο πάτος. Και όταν την δήλωση αυτή κάνουν η Σίτι-γκρουπ και η Μέρριλ Λυντς, τότε τα πράγματα είναι κρίσιμα.
Διότι, κάποιες εκτιμήσεις οι οποίες κυκλοφορούν, κάνουν λόγο για απώλειες 2 τρισεκατομμυρίων δολλαρίων, δηλαδή 2.000 δισεκατομμύρια δολλάρια. Είναι δε γεγονός ότι σήμερα οι τράπεζες, που κάποτε δανείζονταν δέκα δολλάρια για ένα δολλάριο κεφάλαιο, τώρα κάνουν το αντίστροφο. Σβήνουν δέκα δολλάρια επισφάλειες για να αυξήσουν κατά ένα δολλάριο τα ίδια κεφάλαιά τους. Το πρόβλημα είναι τεράστιο. Για ένα δολλάριο ίδια κεφάλαια, μία υγιής τράπεζα κατέχει δέκα δολλάρια δάνεια ή τίτλους. Ο δείκτης είναι 1 προς 26 στην Γκόλντμαν Σακς, 1 προς 32 στην Μέρρυλ Λυντς, 1 προς 33 στην Μόργκαν Στάνλεϋ. Κατά μέσον όρο, οι αμερικανικές τράπεζες κατέχουν 3 δολλάρια ίδια κεφάλαια για 100 δολλάρια τίτλους κλπ.
Συνεπώς, περιορίζουν τις πιστώσεις τους, οι οποίες ήδη στις ΗΠΑ πέφτουν με ετήσιο ρυθμό 9%, που αποτελεί και την μεγαλύτερη πτώση των 35 τελευταίων ετών. Η κατάσταση αυτή μπορεί να είναι φαινομενικά υγιής, όμως υπάρχουν επιχειρήσεις που δεν μπορούν να δανειστούν και νοικοκυριά που αδυνατούν να επαναδιαπραγματευθούν τα χρέη τους. Έτσι, γρήγορα οδηγούνται στην χρεωκοπία.
Πρόκειται για μέγιστο κίνδυνο, δεδομένου ότι τα αμερικανικά νοικοκυριά ζουν χωρίς δίκτυ ασφαλείας. Εξέρχονται από μία περίοδο χαμηλής αναπτύξεως, με εισοδηματική στασιμότητα και κατά κεφαλήν χρέη πιστωτικών καρτών 8.655 δολλάρια, δηλαδή 5.400 ευρώ. Ακόμα χειρότερα, χρησιμοποίησαν τα σπίτια τους ως κουμπαρά και δανείζονταν 800 δισεκατομμύρια δολλάρια ετησίως, με αποτέλεσμα να έχουν ποσοστό αποταμιεύσεως μόλις 0,4% –την στιγμή που το αντίστοιχο στην Ελλάδα είναι 9% και το μέσο ευρωπαϊκό 7,6%.
Ωστόσο, πέρα από την πολιτική της επί πιστώσει ευημερίας της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας (Fed), καταστροφικός είναι και ο –επίσης επί πιστώσει– πόλεμος του προέδρου Μπους στο Ιράκ. Η περιπέτεια αυτή θα κοστίσει τελικώς στις ΗΠΑ περισσότερα από 800 δισεκατομμύρια δολλάρια, και έπεται συνέχεια. Έτσι, για το πρώτο εξάμηνο του 2008, το έλλειμμα του αμερικανικού ισοζυγίου πληρωμών χρηματοδοτήθηκε κατά 98% από κρατικά επενδυτικά ταμεία (sovereign funds), εκ των οποίων μόνον τα κινεζικά κατακρατούν τίτλους 400 δισεκατομμυρίων δολλαρίων.
Είναι λοιπόν κατάδηλο ότι η αμερικανική πιστωτική κρίση θα πλήξει και πολλές δυτικές οικονομίες και, ήδη, αμερικανικού τύπου φαινόμενα έχουν εκδηλωθεί στην Ισπανία και στην Ιρλανδία, χώρες όπου η κρίση των ακινήτων μεγαλώνει καθημερινά. Έτσι, με δεδομένες αρκετές ακαμψίες της ευρωπαϊκής οικονομίας, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η αμερικανική κρίση θα επεκταθεί, με ηπιότερη δυναμική, και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όπως υποστηρίζει το γερμανικό περιοδικό «Ντερ Σπήγκελ», οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να καταλάβουν και να συνειδητοποιήσουν μερικά απλά πράγματα:
Πρώτον, ότι το πετρέλαιο θα είναι είδος πολυτελείας για αρκετά ακόμη χρόνια και για αρκετό κόσμο.
Δεύτερον, ότι η επανεμφάνιση του πληθωρισμού θα προκαλέσει άνοδο των επιτοκίων, πτώση της αγοραστικής δυνάμεως και κάθοδο των χρηματιστηριακών αξιών.
Τρίτον, ότι η πιστωτική συρρίκνωση θα συντηρεί την κρίση της πραγματικής οικονομίας και θα δημιουργεί αρνητικό ψυχολογικό κλίμα.
Τέταρτον, ότι αυτή η επιδείνωση του ψυχολογικού κλίματος θα επηρεάσει αντιαναπτυξιακά τους επενδυτές.
Ειδικώς για τους επενδυτές θεωρείται ότι θα διστάζουν να αναλάβουν οποιοδήποτε ρίσκο. Θα επενδύουν σε ομόλογα κρατικών επενδυτικών ταμείων και θα στερούν την αγορά από ζωτική για την λειτουργία της ρευστότητα. Από την άλλη πλευρά, οι καταναλωτές θα συμπεριφέρονται όλο και πιο συντηρητικά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ζήτηση.
Και στην Ελλάδα; Για ένα διάστημα, η χώρα θα σώζεται από το άφθονο βρώμικο χρήμα που κυκλοφορεί στην αγορά, από την παραοικονομία και από την σχετική ευρωστία των τραπεζών. Όμως, όλα αυτά έχουν ημερομηνία λήξεως, η οποία θα συμπέσει και με πιθανή στάση πληρωμών του κράτους. Πάντως, για την ώρα η χώρα μας κατέχει τα σκήπτρα σε εισαγωγές Πόρσε και τζιπ…
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 11/08/2008)