Παρά τις υποσχέσεις περί επιτελικότητας, είναι φανερό ότι οι περισσότεροι κρατικοί μηχανισμοί, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή τους, δεν μπορούν να υπηρετήσουν αποτελεσματικά τον σκοπό για τον οποίον δημιουργήθηκαν. Αδυνατούν να παρέχουν ικανοποιητικές υπηρεσίες και δεν μπορούν να χειριστούν επιχειρησιακά απαιτητικές καταστάσεις και γεγονότα υψηλής αβεβαιότητας με σημαντικές επιπτώσεις σε ζωές και περιουσία. Τα όρια του κράτους είναι ασαφή και μεταβάλλονται με τις ιδεολογικές θέσεις και τις πολιτικές τακτικές των κυβερνήσεων, τις οικονομικές και δημοσιονομικές συνθήκες και τις πραγματικές ανάγκες για οικονομική ανάπτυξη, ευημερία και μείωση των ανισοτήτων. Σε κάθε όμως περίπτωση, το κράτος εγγυάται και οφείλει να εξασφαλίζει συνεχώς την ύπαρξη και λειτουργία του απαραίτητου για την ευημερία του πολίτη πλέγματος υπηρεσιών και υποδομών, ανεξάρτητα από τις κρατούσες οικονομικές συνθήκες και τα φυσικά φαινόμενα. Αυτό ορίζει την αποτελεσματικότητά του, η οποία προϋποθέτει μακροχρόνιο σχεδιασμό, διαθεσιμότητα κατάλληλων ανθρώπινων πόρων και τεχνικών μέσων και επιχειρησιακές ικανότητες.
Οι επιχειρούμενες, σε ακραίες καταστάσεις, συνεργασίες υπουργείων, τοπικής αυτοδιοίκησης και κρατικών εταιρειών δεν έχουν την απαραίτητη ενιαία αντίληψη σκοπού, ούτε των κινδύνων που διαχειρίζονται και δεν είναι επαρκούν για την αντιμετώπισή τους. Επιπλέον, η συνεχής συμμετοχή υπουργών στη λήψη επιχειρησιακών αποφάσεων και στον συντονισμό φορέων θέτει το προφανές ερώτημα αν είναι πράγματι ικανότεροι από τους υπηρεσιακούς παράγοντες σε αυτούς τους ρόλους και αν όχι γιατί θεωρούν καθήκον την εμπλοκή τους. Με ελλιπή συντονισμό και χωρίς κατάλληλη ηγεσία οι κρατικοί μηχανισμοί σε δύσκολες περιστάσεις αντιδρούν αργά, σπασμωδικά και αποσπασματικά.
Η πολιτική του επιτελικού κράτους, όπως εφαρμόζεται σήμερα, δεν οδηγεί στη βελτίωση της συνολικής αποτελεσματικότητάς του. Προωθεί βραχυ-μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις διαρθρωτικού χαρακτήρα, που δυνητικά θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν μερικούς κρατικούς μηχανισμούς. Αλλά οι προσπάθειες αυτές δεν επαναπροσδιορίζουν τον λόγο ύπαρξης των μηχανισμών, τις επιχειρησιακές δυνατότητές τους, τη σχέση τους με την εκάστοτε κυβέρνηση και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Εξι είναι οι βασικές διαστάσεις των αναγκαίων παρεμβάσεων για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του κράτους. Πρώτον, αποστασιοποίηση της πολιτικής εξουσίας από τους κρατικούς μηχανισμούς. Δεύτερον, επαγγελματοποίηση των διοικήσεων και των στελεχών τους. Τρίτον, σαφής οριοθέτηση αρμοδιοτήτων και ευθυνών. Τέταρτον, ολοκληρωμένος μακροπρόθεσμος σχεδιασμός παροχής των κρίσιμων υπηρεσιών και υποδομών. Πέμπτον, συνεχής συγκριτική αξιολόγηση και λογοδοσία. Εκτον, μόνιμος συντονισμός των φορέων. Ο άμεσος αναπροσανατολισμός των πολιτικών προτεραιοτήτων προς την κατεύθυνση της βελτίωση της λειτουργίας του κράτους είναι ισχυρή απαίτηση των καιρών.
*Ο κ. Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")