περιγράφει στην «Κ» γιατί µε οικονοµικούς και τεχνικούς όρους ένας αγωγός στην Τουρκία θα ήταν µε διαφορά πιο βιώσιµος απ’ ό,τι ένας αγωγός στην Ελλάδα και εξηγεί γιατί παρ’ όλα αυτά καµία ιδιωτική εταιρεία δεν θα έβαζε χρήµατα σε αυτό το πρότζεκτ.
– Με τις τελευταίες εµφανίσεις του, ο Ταγίπ Ερντογάν δηµιουργεί προσδοκίες για συνεργασία της Τουρκίας µε το Ισραήλ στον τοµέα της ενέργειας. Μίλησε για µεταφορά του ισραηλινού αερίου µέσω της Τουρκίας, ακόµη και για κοινές γεωτρήσεις. Κατά τη γνώµη σας, πόσο κοντά βρισκόµαστε σε ένα τέτοιο σενάριο;
– ∆εν είµαστε κοντά. Αυτές δεν είναι καινούργιες προτάσεις. Εµφανίστηκαν πρώτη φορά το 2015 και οι παράγοντες που έχουν εµποδίσει µια τέτοια συνεργασία βρίσκονται ακόµα στο τραπέζι. Σε οικονοµικούς όρους, ένας αγωγός από το Ισραήλ στην Τουρκία πράγµατι βγάζει νόηµα. Θα ήταν πιο σύντοµος και πιο φθηνός απ’ ό,τι ένας αγωγός προς την Ελλάδα. Είναι τεχνικά πιο εύκολο έργο. Οµως σε πολιτικούς όρους, υπάρχει πρόβληµα.
Οταν κατασκευάζεις έναν αγωγό µε µια χώρα, ουσιαστικά την παντρεύεσαι. Στην πράξη, δεσµεύεσαι σε µια τέτοια συνεργασία για τουλάχιστον µία δεκαετία, µε σταθερό συµβόλαιο και σταθερές τιµές, ώστε να πείσεις µια εταιρεία να τοποθετήσει κεφάλαια και να υλοποιήσει το έργο. Το γεγονός ότι αυτήν την περίοδο οι σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας αναθερµαίνονται δεν εγγυάται στον ιδιωτικό τοµέα ότι οι σχέσεις αυτές δεν θα χαλάσουν εκ νέου – όχι σε 2 χρόνια, ακόµη και σε 3 εβδοµάδες από σήµερα. Κι εδώ θα πρέπει επίσης να γίνει αντιληπτό ότι σε ένα τέτοιο πρότζεκτ τη δύναµη στο εµπόριο δεν την έχει απαραίτητα ο εξαγωγέας. Μερικές φορές την έχει η χώρα που υποδέχεται το αέριο, ιδίως όταν έχει και άλλες εναλλακτικές. Εποµένως, η Τουρκία θα µπορούσε κάλλιστα να εκβιάζει το Ισραήλ µε διακοπή των ροών, για παράδειγµα, ύστερα από κάποια νέα επιχείρηση στη Γάζα.
– Ωστόσο, βλέπουµε τις δύο χώρες να κρατούν ζωντανό ένα τέτοιο σενάριο διεξάγοντας αντίστοιχες συζητήσεις. Τι εξυπηρετούν τελικά αυτές οι διαβουλεύσεις;
– Πράγµατι. Κι αυτό διότι στην πραγµατικότητα παρόµοιες συζητήσεις είναι προς το συµφέρον και των δύο πλευρών. Πριν απ’ όλα, είναι πάντα καλό να συζητάς. Επειτα, το Ισραήλ δεν έχει βρει µέχρι στιγµής µια ιδιωτική εταιρεία να βάλει τα χρήµατα για την κατασκευή των υποδοµών που θα καταστήσουν εφικτή την εξαγωγική του δραστηριότητα – αν και στον τελευταίο, τέταρτο κατά σειρά, διαγωνισµό φαίνεται να υπάρχει ίσως φως στο τούνελ. Μέχρι στιγµής, πάντως, το Ισραήλ έχει καταφέρει να πουλήσει αέριο µόνο στην Αίγυπτο και στην Ιορδανία, για τα επόµενα 15 χρόνια. Πρόκειται συνολικά για ποσότητα (180 bcm) που αντιστοιχεί µόλις στο 1/3 του αερίου το οποίο έχει διαθέσιµο το Ισραήλ για εξαγωγές (450 bcm). Εποµένως, το Ισραήλ χρειάζεται να δείξει στη διεθνή επιχειρηµατική κοινότητα πως υπάρχει η αγορά για τα αποθέµατα που έχει στην κατοχή του. Ειδάλλως, δεν θα προσελκύσει και εταιρείες για περαιτέρω έρευνες υδρογονανθράκων.
– Καταλαβαίνω ότι αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται πιθανώς και οι διαβουλεύσεις µε την Ελλάδα για την προοπτική του αγωγού Eastmed;
– Ας το διατυπώσουµε ως εξής: Ο αγωγός Eastmed δεν θα ήταν οικονοµικά βιώσιµος, συγκεκριµένα, αν τον αφήναµε αποκλειστικά στην ελεύθερη αγορά. Θα πρέπει να αναλογιστούµε ότι, αν κατασκευαζόταν αυτός ο αγωγός, θα ήταν ο βαθύτερος και µακρύτερος υποθαλάσσιος αγωγός στον κόσµο. Αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν µπορεί να κατασκευαστεί. Σηµαίνει όµως ότι για αυτούς τους λόγους η Ελλάδα ως αγοραστής θα έπρεπε να χρεωθεί υψηλές τιµές για το αέριο, µε ένα σταθερό συµβόλαιο 10ετούς ορίζοντα. Είναι αλήθεια ότι αυτήν τη στιγµή το αέριο είναι πολύ ακριβό στην Ευρώπη. Είναι όµως τόσο ακριβό εξαιτίας του πολέµου. Θα έχουµε ακόµη πόλεµο στην Ουκρανία σε πέντε χρόνια από τώρα;
Οι ιδιωτικές εταιρείες δεν είναι πρόθυµες να αναλάβουν τέτοια ρίσκα. Εποµένως, αν δεν εισέλθει στη διαδικασία η Ε.Ε. ορίζοντας το συγκεκριµένο πρότζεκτ ως πολιτική πλέον προτεραιότητα, και δεν καταβάλει ένα πριµ ασφάλειας, επιδοτώντας τελικά την κατασκευή του αγωγού, τότε ο Eastmed δεν πρόκειται να κατασκευαστεί.
Σε οικονοµικούς όρους, ένας αγωγός από το Ισραήλ στην Τουρκία θα ήταν πιο σύντοµος και πιο φθηνός απ’ ό,τι ένας αγωγός προς την Ελλάδα. Οµως σε πολιτικούς όρους, υπάρχει πρόβληµα.
– Θεωρείτε ότι µια αποκατάσταση των σχέσεων µε την Τουρκία θα αλλοίωνε κατά κάποιον τρόπο τις δυναµικές και τον ενθουσιασµό του Ισραήλ σε ό,τι αφορά τη συνεργασία του µε την Ελλάδα;
– Από τη µεριά του Ισραήλ, σε καµία περίπτωση. ∆εν θα επηρέαζε σε τίποτα. Το Ισραήλ επιθυµεί συµµαχία στο Αιγαίο µε την Ελλάδα και την Κύπρο, και µια καλή, σταθερή εµπορική σχέση µε την Τουρκία. Θα πρέπει επίσης να λάβουµε υπόψη ότι ο µόνος τρόπος να αναπτύξεις υποδοµές στην περιοχή χωρίς να έχεις την Τουρκία να προκαλεί επιπλοκές, είναι µια καλή σχέση µαζί της. Εχουµε δει ότι το να κρατάς την Τουρκία µακριά στην πράξη δεν δουλεύει. Εποµένως, η όποια αναθέρµανση των σχέσεων µε την Τουρκία, όχι µόνο δεν επηρεάζει τη σχέση του Ισραήλ µε την Ελλάδα, αλλά αποτελεί αντιθέτως ένα αναγκαίο βήµα για τα σχέδια των υποδοµών στην περιοχή.
*Από την Καθημερινή