της Δυτικής Θεσσαλονίκης στην Κεντρική Μακεδονία, και τον Πρίνο και το εξαντληθέν κοίτασμα φυσικού αερίου South Kavala στην Ανατολική Μακεδονία.
Όπως τονίζεται στη μελέτη του ΙΕΝΕ, και οι τρεις περιοχές ικανοποιούν τα αυστηρά κριτήρια επιλογής για αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, και τα οποία είναι: (α) μία ζώνη με ένα ή πολλά παχέα γεωλογικά στρώματα πάνω από τη ζώνη αποθήκευσης, που χωρίζουν το αποθηκευμένο CO2 από πηγές πόσιμου νερού και από την επιφάνεια του εδάφους, (β) επαρκής ακεραιότητα, από πλευράς ρηγμάτων και διακλάσεων, εντός των σχηματισμών αποθήκευσης και των καλυμμάτων, (γ) ικανοποιητικό πορώδες και διαπερατότητα ώστε να μπορούν να αποθηκευθούν μεγάλες ποσότητες CO2 και (δ) βρίσκονται σε υπερκρίσιμο βάθος που επιτρέπει την αποθήκευση του συγκεντρωμένου CO2.
Χάρτης με τις τοποθεσίες στην Ελλάδα που είναι κατάλληλες για υπόγεια αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα καθώς και η εκτιμώμενη χωρητικότητά τους (πηγή: ΙΕΝΕ, "Prospects for the Implementation of CCUS Technologies in Greece" – M64, 2023)
Η μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης, με τίτλο «Προοπτικές Εφαρμογής των Τεχνολογιών CCUS στην Ελλάδα» ("Prospects for the Implementation of CCUS Technologies in Greece" – M64) χρηματοδοτήθηκε από ομάδα μεγάλων ενεργειακών εταιρειών, διεξήχθη σε βάση multi-client και υποστηρίχθηκε από τις ακόλουθες εταιρείες: ΔΕΠΑ Εμπορίας, HELLENiQ ENERGY, ΔΕΣΦΑ, ΕΔΕΥΕΠ και τη ναυτιλιακή εταιρεία Franco. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με το ΙΕΝΕ, τα συμπλέγματα όπου είναι πιο πιθανή η εφαρμογή τεχνολογιών αποθήκευσης, αξιοποίησης και αξιοποίησης στη χώρα μας είναι:
- η Μεσοελληνική Αύλακα, μια λεκάνη ιζηματογένεσης μήκους 130km και πλάτους 40km που εκτείνεται χοντρικά από τα σύνορα της Αλβανίας-Ελλάδας μέχρι τα Τρίκαλα, ανατολικά-νοτιανατολικά της οροσειράς της Πίνδου, και η οποία βρίσκεται δίπλα στις λιγνιτοφόρες περιοχές της Κοζάνης και της Πτολεμαΐδας, με πιθανά πεδία αποθήκευσης σε μικρά βάθη και πιθανούς ταμιευτήρες αερίου σε βαθύτερα σημεία της. Η χωρητικότητά της υπολογίζεται σε 216 με 1.435 εκατ. τόνους CO2.
Επιπλέον, το λεκανοπέδιο της Φλώρινας στη Δυτική Μακεδονία θα πρέπει να χρησιμεύσει ως περίπτωση φυσικής διαρροής CO2 στην επιφάνεια.
- η μεγάλη γεωθερμική λεκάνη της Δυτικής Θεσσαλονίκης και το θαλάσσιο κοίτασμα της Επανομής με γνωστές ανακαλύψεις κοιτασμάτων αερίου και CO2. Η συνολική τους χωρητικότητα υπολογίζεται σε 640 εκατ. τόνους CO2.
- ο Πρίνος και το South Kavala στην Ανατολική Μακεδονία, με σειρά πλήρως ή μερικώς εξαντλημένων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου και συνολική χωρητικότητα 35 εκατ. τόνους CO2.
Επίσης, η περιοχή του Βόλου (Θεσσαλία) αντιπροσωπεύει έναν επιπλέον υποψήφιο χώρο για αποθήκευση σε βασάλτες λόγω της γειτνίασης με τη βιομηχανία τσιμέντου και του πρότζεκτ FSRU στο λιμάνι του Βόλου, και κοντά στο Εθνικό Δίκτυο Φυσικού Αερίου. Ωστόσο, αυτή η βασαλτική τοποθεσία, όπως σημειώνει το ΙΕΝΕ, θα απαιτήσει περισσότερες μελέτες. Η συνολική της αποθηκευτική χωρητικότητα υπολογίζεται σε 2 εκατ. τόνους CO2.
Η επιλογή των υπόγειων αποθηκευτικών χώρων, στο πλαίσιο της μελέτης, βασίστηκε σε τεχνικά και οικονομικά κριτήρια, κριτήρια γεωλογίας, στην ύπαρξη γεωτρήσεων και στις διαθέσιμες σεισμικές πληροφορίες, αλλά και στη γειτνίαση με βιομηχανικές δραστηριότητες που εκπέμπουν CO2, όπως επίσης και με εγκαταστάσεις μεταφοράς, όπως αγωγούς και/ή λιμάνια. Οι τύποι περιοχών αποθήκευσης περιλαμβάνουν αλατούχους ορίζοντες, ταμιευτήρες πετρελαίου και φυσικού αερίου, μη εξορύξιμα αποθέματα άνθρακα και σχιστόλιθους πλούσιους σε οργανικό υλικό.
Γιατί είναι κατάλληλη για CCUS η Μεσοελληνική Αύλακα
Αναφορικά με τη Μεσοελληνική Αύλακα, η μελέτη του ΙΕΝΕ τονίζει ότι παρέχει ένα κατάλληλο γεωλογικό περιβάλλον για έγχυση CO2, καθώς το μέγεθος της λεκάνης κυμαίνεται από 5.000-25.000 τετ. χλμ., γεγονός που την καθιστά τη μεγαλύτερη και πιο σημαντική λεκάνη του τελευταίου ορογενετικού σταδίου («μολασικού τύπου» λεκάνης) της Ελλάδας. Επίσης, το πάχος των ιζηματογενών στρωμάτων της κυμαίνεται από 1,5-3,5 χλμ., ενώ τρεις (3) γεωλογικοί σχηματισμοί στη Μεσοελληνική Αύλακα πληρούν τα κριτήρια αποθήκευσης CO2: το Επταχώρι (αποθήκευση), Πεντάλοφος (αποθήκευση), Τσοτύλι (κάλυμμα). Επίσης, η πιθανή ύπαρξη αερίου, στα βαθύτερα στρώματα της Αύλακας, καθιστά και την παρουσία πετρελαϊκού συστήματος. Τέλος, η περιοχή είναι τεκτονικά σχετικά σταθερή, ενώ ευνοϊκή για εγκαταστάσεις CCUS την καθιστά και η γειτνίαση με βιομηχανικές πηγές εκπομπής CO2 όπως η Πτολεμαΐδα στα ανατολικά και τη Φλώρινα στα βόρεια (λιγότερο από 50 χλμ. σε ευθεία).
Ας σημειωθεί, επίσης, ότι η ανάπτυξη μιας Υπόγειας Αποθήκευσης Φυσικού Αερίου (GUS) στο εξαντλημένο πεδίο της Νότιας Καβάλας έχει γίνει αντικείμενο ειδικών μελετών στο παρελθόν. Το 2000-2001 η Shell εκπόνησε – κατόπιν ανάθεσης της ΔΕΠΑ - σχετική τεχνική μελέτη η οποία απέδειξε ότι η τοποθεσία είναι κατάλληλη για την ανάπτυξη ενός έργου τέτοιας κλίμακας. Η δεξαμενή φυσικού αερίου της Νότιας Καβάλας είναι εξαντλημένη αλλά καλύπτει έκταση 5 km2 στον Κόλπο της Καβάλας. Το θαλάσσιο βάθος στην περιοχή είναι περίπου 51 μ. Η δεξαμενή αποτελείται από τουρβιδίτες, που βρίσκονται σε βάθος μεταξύ 1.620 μ. και 1.730 μ., με αδιαπέραστο εβαποριτικό κάλυμμα.
Το πλεονέκτημα της Μακεδονίας
Συνολικά για την περιοχή της Μακεδονίας, επισημαίνεται ότι έχει το πλεονέκτημα να βρίσκεται κοντά σε εγκαταστάσεις διύλισης καθώς και κοντά σε χερσαία και παράκτιους συγκοινωνιακοί κόμβους, όπως η Θεσσαλονίκης αλλά και οι πόλεις Ballsh και Φίερι στην Αλβανία.Επιπλέον, μπορεί να εξυπηρετήσει την Αλβανία, τα Σκόπια και τη Βουλγαρία.
Από εμπορικής άποψης, οι διασυνδέσεις με την Εγνατία αλλά και το οδικό δίκτυο της Στερεάς Ελλάδας και την Ιόνια Οδό δικτύου, η διαδρομή του αγωγού φυσικού αερίου TAP, καθώς και τα πρότζεκτ επαναεριοποίησης σε Θεσσαλονίκη, Καβάλα και Αλεξανδρούπολης, συνδυαστικά αναδεικνύουν σημαντικό στρατηγικό ενδιαφέρον για τις Περιφέρειες της Μακεδονίας. Όπως τονίζει συμπερασματικά το ΙΕΝΕ στη μελέτη του, η οποία εκπονήθηκε από ανώτερα στελέχη ενεργειακών ομίλων και ινστιτούτων, η Ελλάδα διαθέτει έναν αριθμό κατάλληλων γεωλογικών σχηματισμών που μπορεί να φιλοξενήσει σημαντικούς όγκους CO2 για ανάγκες δέσμευσης και αποθήκευσης για αρκετά χρόνια.