Το ΙΕΝΕ, στη σχετική του μελέτη, που παρουσιάστηκε στις 10 Οκτωβρίου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (βλ. εδώ) προτείνει πέντε πιθανές τοποθεσίες στην Ελλάδα ως κόμβους CCUS καθώς και ένα αναλυτικό χρονοδιάγραμμα, από το 2024 ως το 2032, για την δημιουργία τους.
Η έννοια του κόμβου CCUS στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη εξεταστεί σε λεπτομέρεια, καθώς οι περισσότεροι κόμβοι CCUS βρίσκονται κοντά σε βιομηχανικά clusters παγκοσμίως, όπως σε Net Zero Teesside και Ρότερνταμ, όπου οι βιομηχανίες και λοιπές μονάδες που αποτελούν πηγές εκπομπών βρίσκονται κοντά η μία με την άλλη. Το ΙΕΝΕ προτείνει τη δημιουργία πέντε βιομηχανικών κόμβων CCUS σε ισάριθμες περιοχές και συγκεκριμένα σε Κόρινθο - Ασπρόπυργο, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Βόλο και Δυτική Μακεδονία, με επίκεντρο την ηλεκτροπαραγωγή στην Πτολεμαΐδα
Η μελέτη του ΙΕΝΕ, με τίτλο Προοπτικές Εφαρμογής των Τεχνολογιών CCUS στην Ελλάδα» ("Prospects for the Implementation of CCUS Technologies in Greece" – M64), εστιάζει στα μέσα για την αντιμετώπιση των εκπομπών από βιομηχανικές πηγές στην Ελλάδα και διερευνά τη δυνατότητα ανάπτυξης μιας πλατφόρμας για παραγωγή υδρογόνου με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Επιπλέον, προτείνει ένα χρονοδιάγραμμα οδικού χάρτη για την εφαρμογή του CCUS στην Ελλάδα σε κάθε στάδιο της αλυσίδας αξίας, ειδικά όσον αφορά τα απαραίτητα βήματα για τη δημιουργία μεμονωμένων κόμβων CCUS σε όλη την χώρα.
Οι τάσεις στην ΕΕ ευνοούν τους κόμβους CCUS
Δεν πρέπει να λησμονείται, άλλωστε, ότι η γενική στροφή προς τις ΑΠΕ και τις λύσεις απαλλαγής από τον άνθρακα στην ΕΕ, ο σταδιακά αυξανόμενος αριθμός αιτήσεων CCUS σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και η δημιουργία κόμβων CCUS σε όλη την Ευρώπη (συγκεκριμένα τον Πόρθο, Athos, Antwerp CO2, Acorn Sapling και Ervia), δίνουν μια θετική και πολλά υποσχόμενη ώθηση για έργα CCUS. Όπως υπογραμμίζουν οι συντάκτες της μελέτης του ΙΕΝΕ, αυτό μπορεί να ενθαρρύνει περαιτέρω την ελληνική κυβέρνηση να καθορίσει το κατάλληλο νομικό πλαίσιο κα τις πολιτικές για την ενίσχυση του CCUS ως μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική λύση για την επίτευξη τόσο της απανθρακοποίησης όσο και της οικονομικής ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο.
Τα πλεονεκτήματα για τις βιομηχανίες στην Ελλάδα
Ο οδικός χάρτης που προτείνει η μελέτη του ΙΕΝΕ για την δημιουργία κόμβων CCUS στην Ελλάδα καθιστά την τεχνολογία αυτή μια επιλογή απανθρακοποίησης ελκυστική για τις βιομηχανίες και άλλους φορείς που εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα, χωρίς να απαιτείται η κατασκευή ακριβών υποδομών, όπως εκτεταμένους αγωγούς, γεωτρήσεις αποθήκευσης, ή χωρίς να χρειάζεται να αναλάβουν μακροπρόθεσμη ευθύνη για το αποθηκευμένο CO2.
Δεδομένου ότι δεν είναι εύκολο να υπάρξουν υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης σε κάθε περιοχή της Ελλάδας, υπάρχει σαφής ανάγκη για μια αποκεντρωμένη προσέγγιση. Ως εκ τούτου, το ΙΕΝΕ προτείνει την ανάπτυξη μιας προσέγγισης cluster που μπορεί να εξυπηρετήσει ομάδες βιομηχανιών σε διάφορες τοποθεσίες στη χώρα. Για τομείς όπως τα διυλιστήρια, η χαλυβουργία, η τη χημική βιομηχανία και τη τσιμεντοβιομηχανία, που στερούνται εναλλακτικών λύσεων πρακτικής απαλλαγής από τον άνθρακα, οι κόμβοι CCUS σε διαφορετικές τοποθεσίες στην Ελλάδα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως εγκαταστάσεις ανοιχτής πρόσβασης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αγωγοί, τοπικοί ή που διατρέχουν μεγαλύτερο μέρος της χώρας, θεωρούνται ως ένα σημαντικό συστατικό των κόμβων CCUS, καθώς μπορούν να βοηθήσουν στη συγκέντρωση των δεσμευμένων ποσοτήτων CO2 από διαφορετικούς εκπομπούς που βρίσκονται κοντά σε αυτά.
Δυτική Μακεδονία: Ένας κόμβος CCUS πιθανή εναλλακτική στη βεβιασμένη απολιγνιτοποίηση; - Η ημερίδα του ΙΕΝΕ το 2009 στην Κοζάνη
Ειδικά όσον αφορά την Δυτική Μακεδονία, η δημιουργία ενός κόμβου CCUS θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική στην τρέχουσα πολιτική βεβιασμένης απολιγνιτοποίησης που ενέχει κινδύνους τόσο για το εθνικό ενεργειακό ισοζύγιο όσο και για την εθνική αλλά και την τοπική οικονομία. Το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης έχει ασχοληθεί από πολύ νωρίς με την τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα και το κατά πόσον αυτή θα μπορούσε να δώσει απάντηση στα θέματα που προκύπτουν για την ευαίσθητη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας από την απόσυρση του λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, καθώς η συνεπαγόμενη οικονομική δραστηριότητα υπήρξε, για δεκαετίες, ζωτικής σημασίας για τις τοπικές κοινωνίες.
Υπενθυμίζεται ότι το ΙΕΝΕ είχε διοργανώσει, στις 17 Δεκεμβρίου 2009 στην Κοζάνη, ειδική ημερίδα με θέμα «Προοπτικές για την Δέσμευση & Αποθήκευση CO2 στην Ελλάδα», με ομιλητές εκπροσώπους μεγάλων εταιρειών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και από διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΙΕΑ. Πρέπει να επισημανθεί η αθρόα συμμετοχή επαγγελματιών και εκπροσώπων φορέων της Δυτικής Μακεδονίας, γεγονός ενδεικτικό για την ανησυχία για το μέλλον της περιοχής μετά την, ήδη από την εποχή εκείνη προαναγγελθείσα, απολιγνιτοποίηση. (Αναλυτικά για την εν λόγω εκδήλωση του ΙΕΝΕ εδώ).
Η πρόσφατη ενεργειακή κρίση προκάλεσε την εσπευσμένη επαναλειτουργία λιγνιτικών σταθμών, παρά τον πρόσφατο «παροπλισμό» τους λόγω της πράσινης μετάβασης, επαναβεβαιώνοντας τη σημασία του λιγνίτη για την εθνική μας οικονομία. Ανάμεσα στους στόχους της μελέτης του ΙΕΝΕ είναι, ειδικά για την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, να εξεταστεί η ενδεχόμενη λειτουργία ενός κόμβου CCUS στην Πτολεμαΐδα ώστε να μην προκύψουν προβλήματα για την ηλεκτροπαραγωγή και, εν γένει, την εθνική μας οικονομία, από την εκπλήρωση των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ.
Τα βασικά μέρη ενός κόμβου CCUS
Στη μελέτη του ΙΕΝΕ προτείνονται πέντε κόμβοι βιομηχανικού τύπου, πέραν της υπόγειας αποθήκευσης του Πρίνου. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο κόμβος Κορίνθου-Ασπροπύργου, ο κόμβος Θεσσαλονίκης, ο κόμβος Αλεξανδρούπολης, ο κόμβος του Βόλου και ο κόμβος Δυτικής Μακεδονίας που αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Πτολεμαΐδα.
Βασικά μέρη ενός κόμβου CCUS είναι τα παρακάτω:
- Μηχανισμός δέσμευσης σε κάθε βιομηχανική εγκατάσταση
- Μονάδα υγροποίησης σε κάθε βιομηχανική μονάδα
- Περιορισμένο τοπικό δίκτυο αγωγών που συλλέγει το CO2 των επί μέρους βιομηχανικών μονάδων του κόμβου
- Δεξαμενές αποθήκευσης από χάλυβα για το CO2 των επί μέρους βιομηχανικών μονάδων του κόμβου
- Εγκατάσταση φόρτωσης CO2
- Πλοίο μεταφοράς του CO2 του κόμβου σε διάφορους γεωλογικούς σχηματισμούς με στόχο την αποθήκευση και περαιτέρω αξιοποίηση
Τα σχήματα 24a και 24b της μελέτης του ΙΕΝΕ δείχνουν αδρομερώς την έννοια του κόμβου CCUS που προτείνει το Ινστιτούτο:
(πηγή: ΙΕΝΕ, "Prospects for the Implementation of CCUS Technologies in Greece" – M64, 2023)
Ο οδικός χάρτης του ΙΕΝΕ για την δημιουργία κόμβων CCUS στην Ελλάδα
Ο οδικός χάρτης που σκιαγραφείται στη μελέτη του ΙΕΝΕ παρέχει μια σαφή και συστηματική προσέγγιση όσον αφορά την ανάπτυξη ενός cluster για το CCUS στην Ελλάδα. Από τις αρχικές μελέτες σκοπιμότητας μέχρι την εξασφάλιση χρηματοδότησης από την ΕΕ, και από την κατασκευή των πρώτων κόμβων έως την επέκταση των δραστηριοτήτων σε ολόκληρη τη χώρα. Καθώς ο οδικός χάρτης ξετυλίγεται, έχουμε την ανάπτυξη υποδομών, τη λειτουργία των εγκαταστάσεων CCUS σε βασικές περιοχές της χώρας, καθώς και την επέκταση ενός δικτύου κόμβων σε όλη την Ελλάδα.
Η ελληνική πρωτοβουλία CCUS, που προτείνει το ΙΕΝΕ με τη μελέτη του, θα αποδείξει τη δέσμευση της χώρας μας για βιωσιμότητα και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ακολουθώντας αυτόν τον οδικό χάρτη, η Ελλάδα μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στον μετριασμό των εκπομπών άνθρακα, συμβάλλοντας σε ένα πιο βιώσιμο μέλλον για όλους.
2024: Στήνοντας το σκηνικό
Το 2024, η ελληνική πρωτοβουλία CCUS ξεκινά με την ολοκλήρωση μιας συνολικής μελέτη σκοπιμότητας. Αυτή η μελέτη θα παρέχει κρίσιμες γνώσεις για τις τεχνικές, οικονομικές, και περιβαλλοντικές πτυχές της εφαρμογής του CCUS στην Ελλάδα. Με βάση τα ευρήματα της μελέτης σκοπιμότητας, το επόμενο βήμα είναι η υποβολή πρότασης χρηματοδότησης στην ΕΕ για την οικονομική υποστήριξη του φιλόδοξου αυτού έργου. Η επιτυχής ολοκλήρωση των δύο αυτών αρχικών σταδίων είναι απαραίτητη για να τεθούν τα θεμέλια για την ανάπτυξη του ελληνικού cluster CCUS.
2025: Εξασφάλιση χρηματοδότησης από την ΕΕ και τεχνικός σχεδιασμός
Οικοδομώντας πάνω στις βάσεις που δημιουργήθηκαν το προηγούμενο έτος, το 2025 οι προσπάθειες θα εστιαστούν στην εξασφάλιση χρηματοδότησης του ελληνικού cluster CCUS από την ΕΕ. Αυτή η οικονομική στήριξη είναι καθοριστική ώστε το έργο να πραγματοποιηθεί στην κατάλληλη κλίμακα και να έχει τον απαραίτητο αντίκτυπο. Ταυτόχρονα, ξεκινά λεπτομερής μηχανικός σχεδιασμός για τον πρώτο κόμβο CCUS στην Ελλάδα. Αυτό το στάδιο είναι κρίσιμο για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική και ασφαλής δέσμευση, αξιοποίηση και αποθήκευση των εκπομπών άνθρακα.
2026: Αρχικές λειτουργίες και πλοία μεταφοράς CO2
Το έτος 2026 σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο καθώς ξεκινά η λειτουργία της εγκατάστασης CCUS στον Πρίνο, αποδεικνύοντας τη σκοπιμότητα και την αποτελεσματικότητα της τεχνολογίας CCUS στην Ελλάδα. Επιπλέον, για τη διευκόλυνση της μεταφοράς και αποθήκευσης του δεσμευθέντος CO2, δίνονται παραγγελίες για την κατασκευή πλοίων μεταφοράς CO2, τα οποία είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία του ελληνικού cluster CCUS.
2027: Επεκτείνοντας τους ορίζοντες
Με την επιτυχή λειτουργία των εγκαταστάσεων του Πρίνου, η εστίαση το 2027 στρέφεται προς την επέκταση των υποδομών CCUS. Ξεκινά η κατασκευή των πρώτων κόμβων CCUS σε Ελευσίνα και Αγίους Θεοδώρους. Ταυτόχρονα, ξεκινούν μελέτες σκοπιμότητας για πιθανούς κόμβους CCUS στη Θεσσαλονίκη και την Αλεξανδρούπολη, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής του ελληνικού cluster CCUS.
2028: Ανάπτυξη υποδομών
Το 2028 ολοκληρώνεται η κατασκευή των κόμβων CCUS σε Ελευσίνα και Αγίους Θεοδώρους. σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα προόδου στο «ταξίδι» της Ελλάδας στο CCUS. Παραδίδονται, επίσης, πλοία μεταφοράς CO2, ενισχύοντας την ικανότητα του cluster να μεταφέρει και να αποθηκεύει εκπομπές άνθρακα. Επιπλέον, ξεκινά η λειτουργία αυτών των κόμβων, οι οποίοι, πλέον, θα μπορούν προχωρούν σε δέσμευση, αξιοποίηση και ασφαλή αποθήκευση CO2.
2029: Επέκταση λειτουργιών και σχεδιασμού
Το έτος 2029 αρχίζει η κατασκευή των κόμβων CCUS σε Θεσσαλονίκη και Αλεξανδρούπολη, επεκτείνοντας περαιτέρω την εμβέλεια του ελληνικού cluster CCUS. Εν τω μεταξύ, ξεκινά η φάση σχεδιασμού του κόμβου CCUS στον Βόλο, διασφαλίζοντας μια ολοκληρωμένη και συστηματική προσέγγιση για την επέκταση της υποδομής.
2030: Λειτουργία σε πλήρη κλίμακα
Έως το 2030, οι κόμβοι CCUS στη Θεσσαλονίκη και την Αλεξανδρούπολη τίθενται σε λειτουργία, καλύπτοντας αποτελεσματικά πολλές βασικές περιοχές της Ελλάδας. Αυτό σηματοδοτεί ένα σημαντικό επίτευγμα στη δέσμευση της Ελλάδας για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
2032: Ολοκλήρωση του οράματος
Το 2032 ολοκληρώνεται η κατασκευή του κόμβου CCUS Βόλου, οριστικοποιώντας τις υποδομές του ελληνικού cluster CCUS. Αυτό το ολοκληρωμένο δίκτυο κόμβων εκτείνεται σε όλη τη χώρα, δεσμεύοντας αξιοποιώντας και αποθηκεύοντας αποτελεσματικά τις εκπομπές άνθρακα από διάφορες βιομηχανίες και τομείς.