Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τα υφιστάμενα προγράμματα για το κλίμα στο σύνολο των 193 χωρών οι οποίες έχουν συνυπογράψει την Συμφωνία του Παρισιού οδηγούν σε μια παγκόσμια αύξηση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έναντι του 2010, σχεδόν κατά 11% μέχρι το 2030 [1]. Και να θυμίσουμε ότι, για την επίτευξη του Net Zero το 2050, απαιτείται μέχρι το 2030 μείωση 45%!
Το διεθνές σύστημα, στο σύνολό του, δεν φαίνεται ούτε ικανό αλλά ούτε και διατεθειμένο να χαλιναγωγήσει την οικονομική δυναμική που τροφοδοτεί τον κλιματικό φαύλο κύκλο. Υπάρχουν άλλοι, ειδικότεροι από μένα, να αναλύσουν τους λόγους για αυτό. Θα ήθελα απλώς να επισημάνω έναν παράγοντα που κατά τη γνώμη μου δεν έχει τονιστεί αρκετά: Το διευρυνόμενο τεκτονικό γεωπολιτικό ρήγμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης θα απομακρύνει, αναμφίβολα, όλο και περισσότερο την πρώτη από το κλιματικό ζητούμενο, το οποίο η ίδια μπορεί να θεωρεί ως υποχρέωση του δυτικού κόσμου -αν όχι και ως μια συνομωσία των ισχυρών της Δύσης εναντίον της.
Έτσι, ακόμη και αν η Ευρώπη και ίσως και κάποιοι άλλοι πρωτοπόροι της απανθρακοποίησης κατορθώσουν να επιτύχουν τους στόχους τους για το κλίμα, ποιο το όφελος; Θα απέμενε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της υφηλίου, παρά τις οποιεσδήποτε δημόσιες δεσμεύσεις των διαφόρων κυβερνήσεων, να κινείται ή πολύ μακριά ή και σε αντίθετη κατεύθυνση από το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Άρα, αν ουσιαστικά το Net Zero δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, ποιο είναι το νόημα πίσω από το ερώτημα του τίτλου;
Αντιμέτωποι με την Πραγματικότητα
Μέσα στον πολεμικό ορυμαγδό των ημερών, οι φυσικές καταστροφές του 2023 σε όλον τον πλανήτη είναι εύλογο να έχουν φύγει από το προσκήνιο. Κι ας ήταν καταστροφές χωρίς προηγούμενο, ώστε να δικαιολογούν την μετονομασία της κλιματικής αλλαγής σε ‘κλιματική κρίση’. Μέχρι τώρα, έπρεπε να ανατρέξουμε στην Ελληνική Μυθολογία για να φανταστούμε την Θεσσαλική πεδιάδα σαν λίμνη. Όχι πλέον. Θα ήταν εθελοτυφλία αν δεν αναγνωρίζαμε την πραγματικότητα: Ο όγκος, η βιαιότητα, αλλά και η καταιγιστική επανάληψη των πρόσφατων πλημμυρών έχουν κάνει το ανήκουστο ενδεχόμενο μιας κολοσσιαίας γεωλογικής μεταβολής (όχι μόνο στη Θεσσαλία αλλά και αλλού) να ακούγεται τώρα πιθανό.
Όταν η επιστήμη συνδέει, αφ’ ενός, την συνέχιση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και, αφ’ ετέρου, τις επιδεινούμενες μετεωρολογικής προέλευσης καταστροφές με σχέση αιτίου-αιτιατού, και όταν αυτή η σχέση επιβεβαιώνεται από τα πράγματα, τα επιχειρήματα αμφισβήτησης της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον έωλα. Δεν τίθεται θέμα αν υπάρχει δυσμενής κλιματική εξέλιξη. Υπάρχει. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι πιθανό να σταματήσει στο προβλέψιμο μέλλον. Έτσι, το ερώτημα «Μετά το Net Zero, τι;» δεν έχει χρονικό νόημα αλλά, θα λέγαμε, τελεολογικό! Αν δεν πρόκειται να ανακόψουμε και μηδενίσουμε τις εκπομπές ώστε να φτάσουμε στο στόχο του Net Zero μέχρι το χρονικό ορόσημο του 2050, με τι θα πρέπει να αντικαταστήσουμε τον ανέφικτο αυτό στόχο;
Στο σημείο αυτό, θέλω να προλάβω την δικαιολογημένη αντίδραση του αναγνώστη: Μήπως είμαι υπερβολικά απαισιόδοξος; Μήπως προτείνω να καταθέσουμε τα όπλα; Το αντίθετο. Πιστεύω ότι μπροστά ακόμη και σε μια μη αναστρέψιμη κλιματική επιδείνωση, η Ανθρωπότητα μπορεί να βρει τον τρόπο να προσαρμοστεί και να συνεχίσει να προοδεύει. Ακόμη και μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο εχθρικό, δεν έχουμε άλλη επιλογή από έναν αγώνα επιβίωσης με θετική έκβαση. Αρκεί να δεχτούμε την πραγματικότητα και να δράσουμε ανάλογα, χωρίς πανικό.
Υπάρχει Ελπίδα!
Πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων αερίων του θερμοκηπίου; Εννοείται! Πάση δυνάμει! Μπορεί τα επί του παρόντος διαθέσιμα μέσα (πράσινη ενέργεια, ηλεκτροκίνηση, αποθήκευση CO2, κλπ.) να μην επαρκούν, κάτω από τις δεδομένες συνθήκες, για να μηδενίσουν τις εκπομπές σε παγκόσμια κλίμακα. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει τούτο: Κάθε μια (κάθε μια!) τεχνολογία, αργά ή γρήγορα -και μάλιστα όλο και πιο γρήγορα- θα υπερκεραστεί από μια άλλη καλύτερη. Και αυτό ισχύει τόσο για τις τεχνολογίες διαχείρισης και μείωσης των εκπομπών όσο και για εκείνες αντιμετώπισης των συνεπειών τους.
Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τους υπαρξιακούς κινδύνους που μπορεί να ελλοχεύουν μέσα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, στην νανοτεχνολογία, στην γενετική μηχανική και στις άλλες αναδυόμενες δυνάμεις τεχνολογικού μετασχηματισμού, πιστεύω (και ελπίζω) ότι οι δυνάμεις αυτές κρύβουν μέσα τους και την λύση στο πρόβλημα της προσαρμογής μας στην -όχι πλέον και τόσο αδιανόητη- νέα κλιματική πραγματικότητα. Μπροστά στην νέα αυτή πραγματικότητα, οφείλουμε να κρατήσουμε όλες τις επιλογές μας ανοικτές.
Και όπως η εμπειρία του Covid19 μας απέδειξε πρόσφατα, όταν η Ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με υπαρξιακή απειλή, μπορεί τελικά να απελευθερώσει απροσδόκητη θέληση, δημιουργικότητα και ικανότητα για το καλό.
[1] United Nations, Climate Action. For a livable climate: Net-zero commitments must be backed by credible action, https://www.un.org/en/climatechange/net-zero-coalition, Accessed October 22, 2023
Λίγα λόγια για τον κ. Νίκο Κ. Κοκκαλάκη:
Ο κ. Κοκκαλάκης είναι Principal της STRATEGY TECHNICS, Διδάκτωρ Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ και κάτοχος MBA από το University of Washington. Έχει εργασθεί ως ανώτατο στέλεχος σε σημαντικές πολυεθνικές και Ελληνικές εταιρίες, στους τομείς οικονομικής διαχείρισης, εμπορικής διοίκησης και γενικής διεύθυνσης. Ασχολείται με την ενδυνάμωση Διευθυντικών Ομάδων και την υποστήριξή τους στην ανάπτυξη και υλοποίηση επιχειρηματικής στρατηγικής.