Ένα έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «The EU and Ιnternational Οcean Governance» σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) διαθέτει την μεγαλύτερη ΑΟΖ στον κόσμο, που εκτείνεται σε 20 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή οι θάλασσές της είναι 380% μεγαλύτερες από το έδαφος της.
Το πιο σημαντικό όμως στοιχείο αυτού του εγγράφου είναι ο επόμενος χάρτης (πολύ πριν τον Χάρτη της Σεβίλλης) που δείχνει τις ΑΟΖ όλων των κρατών της Ε.Ε. και όπου, ξεκάθαρα, καθορίζεται όχι μόνο η ΑΟΖ της Ελλάδας, αλλά επιβεβαιώνεται ότι η χώρα μας έχει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο.
Επίσημος Χάρτης των ΑΟΖ της Ευρώπης
Η Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS III), στο Μέρος XVIΙ και στο Παράρτημα IX ,δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής και σε Διεθνεις Οργανισμούς αμέσως μετά τη συμμετοχή της απολύτου πλειοψηφίας των κρατών-μελών της. Ήδη όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και η ίδια η ΕΕ έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας.
Με βάση τα άρθρα 309 και 310 δεν επιτρέπεται να διατυπωθούν επιφυλάξεις ή εξαιρέσεις, όταν τα διάφορα κράτη καταθέτουν την επικύρωση της Σύμβασης. Έτσι, τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να έγείρουν επιφυλάξεις σχετικά με τις αρμοδιότητες που έχουν μεταβιβάσει σε αυτή.
Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε την Τελική Πράξη της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας τον Δεκέμβρη του 1982 στο Montego Bay της Τζαμάικας, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Η Κοινότητα σημειώνει ότι τα Κράτη-Μέλη της έχουν μεταβιβάσει σ’ αυτήν τις αρμοδιότητες που αφορούν στην διατήρηση και διαχείριση των αλιευτικών τους πόρων. Επομένως, στα θέματα αλιείας μόνο η Κοινότητα μπορεί να υιοθετήσει τους σχετικούς κανόνες και κανονισμούς (οι οποίοι εκτελούνται από τα Κράτη-Μέλη) και έχει την δυνατότητα να προβαίνει σε συμφωνίες με τρίτα Κράτη ή με διεθνείς οργανισμούς.»
Σήμερα το μήκος των ακτών της ΕΕ των 27 ξεπερνάει τα 66.000 χλμ. και η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτή από όλα τη κράτη-μέλη που φτάνει τα 16,465 χλμ., καθώς επίσης και τα περισσότερα νησιά και νησίδες που είναι 3.100 και 2.463 από αυτά βρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος.
Βέβαια αν υπολογισθούν και οι βραχονησίδες, τότε ξεπερνούν τις 10.000. Συγκριτικά, οι ακτές των ΗΠΑ είναι 20.000 χλμ., της Λατινικής Αμερικής 25.000 χλμ., της Αφρικής 30.000 χλμ. και της Αυστραλίας 26.000 χλμ.
- H Ξαφνική Οδηγία της Ευρώπης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε, πρόσφατα, ότι παραπέμπει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την μη εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας σχετικά με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Η προθεσμία υποβολής των θαλασσίων χωροταξικών σχεδίων έχει λήξει ήδη από τις 31 Μαρτίου του 2021. Φοβούμενη την τουρκική αντίδραση η Ελλάδα ουσιαστικά αρνήθηκε να συμμορφωθεί, δηλαδή να εκπληρώσει την εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας σχετικά με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό.
Πρέπει εδώ να εξηγήσουμε τι σημαίνει Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός.
Το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εστάλη στα Κράτη-Μέλη και αγνοήθηκε από την Ελλάδα αναφέρει τα ακόλουθα:
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Οι θαλάσσιες περιοχές αντιμετωπίζουν πολλές ανταγωνιστικές αξιώσεις σχετικά με τη χρήση και την ανάπτυξή τους, όπως ο τουρισμός, η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια, η εξόρυξη πρώτων υλών, οι οδοί θαλάσσιων μεταφορών, οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές κ.λ.π.). Αντιμετωπίζουν επίσης κοινές προκλήσεις, όπως τα εύθραυστα οικοσυστήματα καθώς και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της ρύπανσης.
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός επιδιώκει να παρέχει τη δυνατότητα στις δημόσιες αρχές να οργανώνουν ανθρώπινες δραστηριότητες σε θαλάσσιες περιοχές, ώστε να επιτευχθούν διάφοροι οικολογικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί στόχοι.
Θαλάσσια χωροταξικά σχέδια
Η οδηγία απαιτεί από τις χώρες της ΕΕ να εκπονήσουν θαλάσσια χωροταξικά σχέδια το αργότερο στις 31 Μαρτίου 2021. Τα εν λόγω σχέδια πρέπει να αποτυπώνουν τις υπάρχουσες ανθρώπινες δραστηριότητες στα θαλάσσια ύδατά τους και να καθορίζουν την πλέον αποτελεσματική μελλοντική χωροταξική ανάπτυξή τους.
Οι χάρτες πρέπει να συνεκτιμούν τις αλληλεπιδράσεις ξηράς-θάλασσας, τις περιβαλλοντικές, οικονομικές, κοινωνικές πτυχές καθώς και τα θέματα ασφαλείας. Οι χώρες της ΕΕ απαιτείται να διασφαλίζουν τη χρήση των καλύτερων διαθέσιμων οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στοιχείων.
Το δημόσιο και οι ενδιαφερόμενοι (όπως οι πάροχοι ενέργειας και μεταφορών, οι περιβαλλοντικές ομάδες κ.λ.π.) πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία.
Συνεργασία με άλλες χώρες, εντός και εκτός της ΕΕ
Οι χώρες της ΕΕ των οποίων τα θαλάσσια ύδατα συνορεύουν πρέπει επίσης να συνεργάζονται με σκοπό να διασφαλιστεί η συνεκτικότητα και ο συντονισμός των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων σε όλη την έκταση της συγκεκριμένης θαλάσσιας περιφέρειας. Όταν οι χώρες της ΕΕ έχουν κοινά θαλάσσια σύνορα με τρίτη χώρα, πρέπει να επιδιώκουν τη συνεργασία.
ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;
Εφαρμόζεται από τις 17 Σεπτεμβρίου 2014 και έπρεπε να γίνει νόμος στις χώρες της ΕΕ έως τις 18 Σεπτεμβρίου 2016.
Διαβάζοντας προσεκτικά αυτή την Οδηγία αντιλαμβανόμαστε ότι, απλά, σημαίνει ότι θα πρέπει να οριοθετηθούν οι θαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας δηλαδή η αιγιαλίτιδα ζώνη, η συνορεύουσα ζώνη, η ΑΟΖ, η υφαλοκρηπίδα και φυσικά όλοι οι νησιωτικοί σχηματισμοί, νησίδες και βραχονησίδες που αμφισβητούνται από την Τουρκία. Για αυτό τον σχεδιασμό η Ελλάδα θα έπρεπε να ορίσει μια αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ και όχι 6 ν.μ., όπως έχουν κάνει όλα τα παράκτια κράτη της ΕΕ.
Χρειάζεται με απλά λόγια να εξηγήσουμε τι ακριβώς συνέβη. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ζήτησε από την Ελλάδα να στείλει χάρτες που να δείχνουν τα σύνορα της ελληνικής ΑΟΖ και η Ελλάδα αρνήθηκε να ανταποκριθεί!
Αντίθετα, η Κύπρος συμμορφώθηκε με την οδηγία και δημιούργησε τον δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και αμέσως μετά, από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κρίθηκε “παράνομη” αυτή η κυπριακή ενέργεια, με το πρόσχημα ότι δήθεν παραβιάζει την τουρκική ΑΟΖ και καταπατεί τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων!
Κάποιοι από τους Έλληνες ειδικούς στο Δίκαιο της Θάλασσας πιστεύουν ότι η οδηγία παραβιάζει την UNCLOS διότι η οριοθέτηση ΑΟΖ όπου οι ακτές δυο κρατών απέχουν λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια δεν μπορεί να γίνει μονομερώς αλλά μόνον κατόπιν συμφωνίας με το κράτος οι ακτές του οποίου είναι αντικρυστές ή παρακείμενες στην προς οριοθέτηση περιοχή! Στην ουσία η ΕΕ ζήτησε από την Ελλάδα να οριοθετήσει, μονομερώς, την ΑΟΖ της σε σχέση με την Τουρκία στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος και στην Ανατολική Μεσόγειο όπου η απόσταση μεταξύ των ακτών των δυο κρατών είναι μικρότερη από 400 ν.μ.. Επ’ αυτού πρέπει να σημειωθούν δύο πράγματα:
- Η οριοθέτηση αφορά στα εξωτερικά όρια μεταξύ των δύο κρατών. Δεν αφορά σε οποιαδήποτε περιοχή βρίσκεται πέραν των χωρικών υδάτων. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το δικαίωμα της Ελλάδας για έρευνα και εκμετάλλευση στην περιοχή ΑΟΖ πέραν των χωρικών υδάτων (π.χ. μέσα στον Θερμαϊκό κόλπο) επειδή δεν έχει οριοθετηθεί. Προβλήματα υπάρχουν σε περιοχές υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που διεκδικούνται από δύο κράτη ταυτοχρόνως. Παρ’ ότι η Τουρκία έχει προβεί σε ακραίες και παράλογες διεκδικήσεις, δεν μπορούμε να μπούμε στη λογική της και να μην ερευνούμε περιοχές υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων που πέραν πάσης αμφιβολίας είναι ελληνικές. Άλλωστε η Τουρκία ερευνά, χωρίς να έχει υπάρξει οριοθέτηση, περιοχές υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ εκτός των χωρικών της υδάτων στην ανατολική Μεσόγειο, για τις οποίες η Ελλάδα δεν διαμαρτύρεται, διότι θεωρεί ότι ανήκουν στην Τουρκία.
- Αυτό που πρέπει να κάνει η Ελλάδα είναι να προσδιορίσει, βάσει του διεθνούς δικαίου, ποιες περιοχές της ΑΟΖ της ανήκουν. Δηλαδή πρέπει να αποτυπώσει σε χάρτη αυτές τις περιοχές. Εάν τελικώς περιέλθουν στην Ελλάδα αυτές οι περιοχές ΑΟΖ στο τέλος της οριοθέτησης είναι ένα άλλο στάδιο της διαδικασίας. Για να ξεκινήσεις όμως μια οριοθέτηση πρέπει κατ’ αρχάς να ορίσεις που θεωρείς ότι φτάνουν τα όριά σου.
Ο επόμενος χάρτης δείχνει το χάρτη που έστειλε η Κύπρος, ακολουθώντας τις οδηγίες της Ευρώπης και τα σύνορα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού της συμπίπτουν με την Κυπριακή ΑΟΖ!
Η ΑΟΖ της Κύπρου
*ομότιμος καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημιακού Συστήματος Μέρυλαντ, ΗΠΑ, πρώην μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας
(από hellasjournal.com)