τα προβλήματα, να αναδείξει τις ευκαιρίες που διανοίγονται για τη χώρα και να καταδείξει την ανάγκη να μη χαθεί και αυτή η δυνατότητα ανάπτυξης της δικής της βιομηχανίας ΑΠΕ, ύστερα από τις αποτυχίες των προηγούμενων ετών. Ιδίως αυτή την χρονική περίοδο που η αγορά μοιάζει να έχει ξεπεράσει τις παιδικές ασθένειες του παρελθόντος και να έχει εισέλθει σε μια πιο ώριμη φάση λειτουργίας.
H Eίδηση
Το 2023 ήταν η χρονιά κατά την οποία ξεκίνησε μια σειρά μεγάλων προβλημάτων για την υπεράκτια αιολική βιομηχανία, με έμφαση στην αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Οι μεγάλοι επενδυτές εγκατέλειψαν πολλά έργα, ενώ άλλα «πάγωσαν», εξαιτίας του εξωφρενικού κόστους του εγχειρήματος να παραχθεί διαλείπουσα ηλεκτρική ενέργεια σε «εχθρικό» θαλάσσιο περιβάλλον.
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των ΗΠΑ όπου το μεγαλεπήβολο σχέδιο για τη ναυπήγηση ενός γιγαντιαίου σκάφους που θα χρησιμοποιείται για την κατασκευή υπεράκτιων αιολικών πάρκων, βρίσκεται πίσω από το χρονοδιάγραμμα και έχει ξεπεράσει κατά πολύ τον αρχικό προϋπολογισμό, κάτι που περιπλέκει τις προσπάθειες της κυβέρνησης Μπάιντεν να επεκτείνει την εγχώρια αιολική ενέργεια.
Το Charybdis -ή επί τω ελληνικώτερο, «Χάρυβδη»- κατασκευάζεται στο νότιο Τέξας και θα είναι το πρώτο πλοίο που θα είναι σε θέση να μεταφέρει εξαρτήματα ανεμογεννητριών από λιμάνια της χώρας τα οποία θα εγκαθιστά, στη συνέχεια, στον ανοιχτό ωκεανό.
Το Charybdis προβλέπεται να έχει τελικό κόστος 625 εκατ. δολάρια, περίπου το διπλάσιο από τον αρχικό προϋπολογισμό.
Αποτέλεσμα αυτής της καθυστέρησης είναι να επιβαρύνονται οι εταιρείες υπεράκτιας αιολικής ενέργειας να «ψαλιδίζονται» οι προσδοκίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες, να επιτύχουν το στόχο της κυβέρνησης Μπάιντεν για παραγωγή 30 GW αιολικής ενέργειας έως το 2030.
Κανένα αμερικανικό πλοίο δεν έχει σήμερα τη δυνατότητα να εγκαταστήσει τις ανεμογεννήτριες που έχουν σχεδιάσει πολλές ενεργειακές εταιρείες, ενώ τα ξένα πλοία που μπορούν να τις κατασκευάσουν, δεν επιτρέπεται να παραλαμβάνουν εξαρτήματα απευθείας από αμερικανικά λιμάνια, εξαιτίας του νόμου Jones Act που απαιτεί όπως τα εμπορεύματα που διακινούνται δια θαλάσσης μεταξύ των λιμανιών των ΗΠΑ, να μεταφέρονται με πλοία που έχουν κατασκευαστεί, ανήκουν και λειτουργούν από πολίτες ή μόνιμους κατοίκους των Ηνωμένων Πολιτειών!
Έτσι, αντί τα μεγάλα ξένα πλοία να παραλαμβάνουν απευθείας τα εξαρτήματα των ανεμογεννητριών από τα αμερικανικά λιμάνια, μικρότερα αμερικανικά πλοία θα μεταφέρουν τα εξαρτήματα από τα λιμάνια στις τοποθεσίες των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, και στη συνέχεια τα ξένα πλοία, θα χρησιμοποιούν τους γερανούς τους για να παραλαμβάνουν τα εξαρτήματα και να ξεκινούν την συναρμολόγηση και κατασκευή της πλωτής ανεμογεννήτριας.
Σημειώνουμε ότι τα πτερύγια των ανεμογεννητριών μπορεί να είναι μεγαλύτερα και από ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, ενώ οι πύργοι τους μπορεί να υψώνονται έως και 182 μέτρα -600 πόδια- πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η δανική Ørsted, ο μεγαλύτερος offshore developer στον κόσμο, ανέθεσε στο Charybdis την κατασκευή δύο αιολικών πάρκων στα ανοικτά των ακτών της Νέας Υόρκης, αλλά έκτοτε αναγκάστηκε να διερευνήσει εναλλακτικές επιλογές λόγω των καθυστερήσεων. Η συνεχής έλλειψη αυτών των ειδικών πλοίων συμβάλλει στην ακύρωση και καθυστέρηση έργων αιολικής ενέργειας.
Σαν αποτέλεσμα, πολλές εταιρείες αιολικής ενέργειας αποχώρησαν από έργα τα οποία είχαν κερδίσει σε διαγωνισμούς, καταβάλλοντας αποζημιώσεις δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας με τις οποίες είχαν συμβληθεί για να πουλήσουν την ενέργεια που θα παραγόταν, αφού δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν έργα, επικαλούμενες τον πληθωρισμό και τις δυσκολίες στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Σημειώνουμε επίσης, ότι οι καθυστερήσεις και οι ακυρώσεις είναι πολύ πιθανό να ανεβάσουν τις τιμές που οι Αμερικανοί πληρώνουν για την αιολική ενέργεια, σύμφωνα με δημοσίευσμα της WSJ.
Το energia.gr προσέγγισε στελέχη της εγχώριας αγοράς αιολικών και ζήτησε τη γνώμη τους για το θέμα. Η πλειοψηφία συμφωνεί ότι υπάρχει όντως ζήτημα με την αγορά των ΗΠΑ, με τη διαφορά ότι το πρόβλημα δεν παρατηρείται σε αυτή την έκταση, σε άλλες χώρες και κυρίως στην Ασία.
Καθησυχαστικό το μήνυμα που εκπέμπει η αγορά
Υπάρχουν προβλήματα στο κομμάτι του offshore, όμως τα υπεράκτια αιολικά αποτελούν πλέον, όπως υποστηρίζουν, ένα «mega trend» ήτοι, αποτελεί μια τάση που ξεπερνά τα όποια βραχυπρόθεσμα εμπόδια ορθώνονται, όπως τα υψηλά επιτόκια, ή τον πληθωρισμό.
Επομένως, η αγορά γνωρίζει σήμερα ότι η τάση είναι αυτή και ότι ο κόσμος θα επικρατήσουν οι ΑΠΕ, ασχέτως του πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό. Δηλαδή, δεν γνωρίζουμε αν θα πιάσουμε το χρονοδιάγραμα το 2030 ή το 2050, ή θα είμαστε λίγο πιο πίσω, όμως η πορεία αυτή είναι νομοτελειακή και ότι δεν υπάρχει επιστροφή στις μεθόδους και τα εργαλεία του παρελθόντος.
Στις ΗΠΑ, τονίζουν, υπάρχουν προβλήματα που εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στην Orsted που έχασε περί τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια εξαιτίας λανθασμένων υπολογισμών και της πολύ επιθετικής ανάπτυξης που επιχείρησε και σήμερα της γυρίζει μπούμερανγκ και υποχρεώνεται να ακυρώσει πολλά από τα project της.
Ακόμη και έτσι όμως, η Orsted, επισημαίνουν, ανακοίνωσε κερδοφορία 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που σημαίνει ότι παρά τα προβλήματα και τη δυσμενή συγκυρία, ο μεγαλύτερος offshore developer είναι κερδοφόρος!
Παραμένει όμως το γεγονός ότι η Αμερική είναι προβληματική αγορά επειδή δεν είναι τόσο ώριμη αγορά όπως είναι για παράδειγμα η βόρεια Ευρώπη και ιδίως η Αγγλία που σήμερα είναι πιθανώς η πιο εξελιγμένη αγορά στα υπεράκτια στον κόσμο.
Καθώς λοιπόν η αμερικανική αγορά βρίσκεται πιο πίσω χρονικά, σημαίνει ότι αντιμετωπίζει και μεγαλύτερο ρίσκο, από τη στιγμή που όλα βρίσκονται στα σπάργανα και γίνονται όλα για πρώτη φορά.
Παρά ταύτα, η Πολιτεία της Καλιφόρνια, που παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, χάρη στα βάθη των θαλασσών της, έχει αναθεωρήσει ανοδικά τους στόχους της για την υπεράκτια -το 2030 είχε αρχικά θέσει ως στόχο τα 3 GW και τώρα τα πήγε στα 5 GW και στα 45 GW από 20 GW για το 2025, γεγονός που αποδεικνύει το «mega trend».
Πώς επηρεάζεται η ελληνική αγορά
Κατ΄αρχάς από τα στοιχεία ισολογισμού των ελληνικών εταιρειών ανανεώσιμης ενέργειας, τα στελέχη με τα οποπια μίλησε το energia.gr φαίνεται ότι η αγορά «έπιασε πάτο» και τώρα η πορεία θα είναι ανοδική, αρχής γενομένης από το 2024.
Όπως τονίζουν, τα μεγαλύτερα προβλήματα των υπεράκτιων που επηρεάζουν τις επενδυτικές αποφάσεις είναι κατ΄αρχάς ο πληθωρισμός στο κόστος κατασκευής των υλικών που μπορεί να εξακοντίσει την αρχική επένδυση κατά 30-35%, και καθιστά το project μη βιώσιμο- ιδίως για τα υπεράκτια αιολικά επειδή από τη φύση τους χρειάζονται μεγάλα κεφάλαια σε σημείο που να θεωρείται ότι μετά την πυρηνική ενέργεια αποτελούν το πιο δαπανηρό εγχείρημα.
Ο πληθωρισμός συνδέεται άμεσα και με τα επιτόκια, επειδή όλες οι εταιρείες που ασχολούνται με την κατασκευή υπεράκτιων αιολικών πάρκων αναχρηματοδοτούν τα αρχικά δάνειά τους, με αποτέλεσμα όταν το κόστος χρήματος αυξάνει να δυσχεραίνει η υλοποίηση του έργου - δηλαδή, αν η αναχρηματοδότηση τριπλασιάζει τα επιτόκια, οι εταιρείες αποτρέπονται κατά κανόνα, να διεκδικούν έργα.
Ένα τρίτο πρόβλημα έχει να κάνει με την εφοδιαστική αλυσίδα που είναι «λειψή» παγκοσμίως και όχι μόνο στην Ελλάδα.
Για παράδειγμα, έχει υπάρξει μεγάλη ανάπτυξη στο κομμάτι των πτερυγίων, όπως και στα μεγέθη και την αποδοτικότητα των υπεράκτιων ανεμογεννητριών –οι πλωτές ανεμογεννήτριες δεν έχουν περιορισμό μεγέθους, επειδή συναρμολογούνται σε ναυπηγεία δίπλα σε λιμενικούς χώρους και μεταφέρονται με πλοία, με αποτέλεσμα να μπορούν να είναι διπλάσιες ή και τριπλάσιες σε όγκο από τις χερσαίες.
Δυστυχώς όμως, τονίζουν, η καινοτομία δεν έχει απλωθεί σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, καθώς δεν υπάρχουν πολλά σκάφη που να μπορούν να μεταφέρουν αυτές τις ανεμογεννήτριες στους χώρους που πρόκειται να εγκατασταθούν, ενώ όσο αυξάνεται το μέγεθός τους τόσο πιο μεγαλύτερα σκάφη χρειάζονται για να τις μεταφέρουν.
Και είναι η έλλειψη αυτών των πλοίων που δημιουργεί, εν πολλοίς, αυτές τις μεγάλες καθυστερήσεις στην υλοποίηση των project, καθώς οι πλοιοκτήτες προτιμούν να περιμένου να δουν πόσο θα μεγαλώσουν οι ανεμογεννήτριες για να παραγγείλουν και τα ανάλογα σε μήκος σκάφη που θα μπορούν να τις μεταφέρουν!
Σήμερα υπάρχουν λίγα τέτοια σκάφη, και καθώς οι εταιρείες διεκδικούν και κερδίζουν ολοένα και περισσότερα project, αλλά ο αριθμός των ειδικών πλοίων παραμένει ο ίδιος, δημιουργείται θέμα. Tο πρόβλημα επιτείνει και η έλλειψη των κατάλληλων γερανών που θα μπορούν να σηκώσουν μια ανεμογεννήτρια μεγάλου μεγέθους και βάρους πολλών τόνων.
Tο “κλειδί” για την Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το βασικό είναι το πώς θα αναπτύξει αυτό το 1,3 GW που εξαγγέλθηκε, έως το 2030 ώστε να μπει στο σύστημα, αλλά και το πώς θα δημιουργήσει μια ικανή εφοδιαστική αλυσίδα –ναυπηγεία, χαλυβουργεία, κατασκευαστές ανεμοπτερυγίων κλπ.
Επομένως, εάν επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε εγχώρια προστιθέμενη αξία δεν θα πρέπει να επικεντρωθούμε μόνο στο κομμάτι της κατασκευής του υπεράκτιου πάρκου, αλλά και το πώς θα οικοδόμησουμε ένα ολόκληρο βιομηχανικό πλέγμα που θα αποφέρει εισόδημα και νέες μεσο-μακροπρόθεσμες θέσεις εργασίας.
Υπάρχουν τελικά προοπτικές εξέλιξης αυτής της αγοράς; Η άποψη των ειδικών είναι ότι το 2027, θα έχουν αμβλυνθεί σε μεγάλο βαθμό πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η αγορά, όπως η εφοδιαστική αλυσίδα, ο πληθωρισμός και τα επιτόκια.
Όπως είπε χαρακτηριστικά, ο Μικέλης Χατζηγάκης, CEO της Hexicon Power επειδή η χώρα μας ευτύχησε, κατά κάποιο τρόπο, να έχει μείνει πίσω από τις εξελίξεις που έτρεχαν σε άλλα σημεία του κόσμου, μπορεί να παραδειγματιστεί από τα όσα συμβαίνουν σε διάφορες πιο ώριμες αγορές και έτσι να τα ξεπεράσει πιο εύκολα.
Υπάρχουν ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα για την Ελλάδα, όπως οι θάλασσές μας με τα ικανά βάθη, η μεγάλη ακτογραμμή και οι περιοχές με έντονο αιολικό δυναμικό –οι πιο ισχυροί άνεμοι στην Μεσόγειο- επομένως ο βαθμός προσέλκυσης των επενδύσεων είναι μεγάλος.
Η αγορά εικάζει ότι η χώρα χρειάζεται απλώς να προχωρήσει με την επίλυση των γραφειοκρατικών-θεσμικών εμποδίων, και να παρέχει διευκολύνσεις σε όλο το φάσμα της δραστηριόιτητας στον τομέα: «Δεν χρειάζεται να κάνουμε πολλά, επειδή έχουμε τις συνθήκες που προσελκύουν και έχουμε όλα τα συστατικά στοιχεία, εμείς δεν πρέπει να βάλουμε, απλώς, εμπόδια στον εαυτό μας», τονίζει ο CEO της Hexicon.
Τα πιθανά προβλήματα στην πορεία ωρίμανσης της αγοράς
Ένα ενδεχόμενο πρόβλημα που θα μπορούσε να δημιουργηθεί από την υπερπληθώρα επενδυτικού ενδιαφέροντος στον τομέα, θα ήταν να υπάρξει στο τέλος μια «φούσκα», όπως αυτή που δημιουργήθηκε με τα φωτοβολταϊκά που σήμερα αντιμετωπίζουν προβλήματα περικοπών παραγωγής για να αντισταθμίσουν το έλλειμα επαρκούς ηλεκτρικού χώρου
Όπως επισημαίνουν τα στελέχη του χώρου, τα Φ/Β επικράτησαν στην Ελλάδα έναντι των αιολικών, επειδή είναι μια φθηνή επένδυση που δημιούργησε, κατά κάποιο τρόπο, ένα είδος «λαϊκό λόμπι». Αυτό όμως δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί στον τομέα των αιολικών έργων επειδή υπάρχει χαώδης διαφορά στο κόστος, όπου τα μεγέθη είναι της τάξης των δισεκατομμυρίων.
Αυτό αποδεικνύεται, υποστηρίζουν, από το γεγονός ότι σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη όπου η αιολική ισχύς είναι αντίστοιχη με εκείνη των ηλιακών, στη χώρα μας, η φωτοβολταϊκή ισχύς είναι τρείς φορές περισσότερη!
Ο πολλαπλασιασμός των φωτοβολταϊκών, τονίζουν, δεν είναι καλός για το σύστημα και τη σταθερότητά του, λόγων των χρονικών πριορισμών στην ημερήσια αποδότικότητά τους.
Επομένως, αυτή η διαφορά είναι που κάνει τους επενδυτές υπεράκτιων αιολικών να μην ανησυχούν ιδιαίτερα για τα συγκυριακά προβλήματα, καθώς τα project είναι ύψους δισεκατομμυρίων και τα κριτήρια στους διαγωνισμούς ανάθεσης προβλέπουν ότι μια εταιρεία που συμμετέχει πρέπει να πληρεί ορισμένα βασικά κριτήρια, να διαθέτει επαρκή ίδια κεφάλαια και τεχνογνωσία, ώστε να αποτρέπεται η οριζόντια συμμετοχή.
Η συγκεκριμένη αγορά απαρτίζεται από πολύ λίγους και συγκεκριμένους παίκτες που διαθέτουν και τα κεφάλαια αλλά και την τεχνική εξειδίκευση, ενώ επιδιώκουν συμπράξεις με ξένους ομίλους, τονίζουν.
Επίσης, ένα επίσης θετικό στοιχείο που ενισχύει την επενδυτική εμπιστοσύνη στα project που δρομολογούνται στην Ελλάδα είναι το ότι το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ δεσμεύει στον ΑΔΜΗΕ, τα σχεδόν 2 GW για τα υπεράκτια, που σημαίνει ότι οι επενδυτές κατοχυρώνονται θεσμικά, κάτι που δίνει μεγάλη ανάσα, επειδή γνωρίζουν ότι η κυβέρνηση είναι σοβαρή όταν δηλώνει ότι τα έργα θα γίνουν!
«Το βλέπω πολύ θετικό, όμως θα πρέπει να “τρέξουν” γρήγορα όλες οι απαραίτητες διαδικασίες, όπως, για παράδειγμα, οι ανεμολογικές μελέτες. Έως τώρα, όλα πάνε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, ΕΔΕΥΠ βοηθά πολύ» λέει ο κ. Χατζηγάκης.
Πώς θα αντιμετωπιστεί η αύξηση του κόστους για τους διαχειριστές των έργων
Η αντιστάθμιση του υψηλότερου κόστους εξαιτίας του πληθωρισμού και των επιτοκίων, θα αντιμετωπιστεί εφόσον η κυβέρνηση προσφέρει περισσότερα κίνητρα – ιδίως ταρίφες, όπως έκανε και η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου στον τελευταίο της διαγωνισμό.
Επειδή η Ελλάδα βρίσκεται πίσω στον κύκλο ανάπτυξης των υπεράκτιων αιολικών μπορεί απλώς να αντιγράψει τις βέλτιστες πρακτικές άλλων κρατών στον τομέα.
«Μέσα στην "ατυχία" της, ευρύτερα για τον τρόπο που λειτουργεί η οικονομία της, όπως την υστέρησή της να εισάγει την ψηφιοποίηση που έχει προχωρήσει στις άλλες χώρες 20 χρόνια πριν, δεν χρειάζεται να ανακαλύψει η Ελλάδα τον τροχό, επειδή άλλοι το έχουν κάνει πολύ πιο καλά από αυτήν και πολύ νωρίτερα" λέει χαρακτηριστικά στέλεχος της αγοράς.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι επειδή έχει μειωθεί δραστικά το κόστος των ΑΠΕ, παρά το συγκυριακό άλμα στο κόστος κατασκευής, τα υπεράκτια αιολικά θα συνεχίσουν να διεισδύουν στο σύστημα με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα.
"Εφόσον η Πολιτεία στηρίξει το χρονοδιάγραμμα και παράσχει την νομοθετική ενίσχυση που χρειάζεται, δεν θα υπάρξει πρόβλημα με την ανάπτυξη των υπεράκτιων και θα τρέξουν όλα τα project" τονίζει ο CEO της Hexicon Power ο οποίος δεν παραλείπει να επαινέσει την "εξαιρετική δουλειά που έχει κάνει η ΕΔΕΥΕΠ σε αυτό το θέμα, γεγονός που έχει τονώσει την εμπιστοσύνη της αγοράς".