Σε πρόσφατη συνέντευξή του (βλ. εδώ) ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σκυλακάκης ανέφερε ότι ο τρόπος που είναι χτισμένες σήμερα οι μεγάλες ελληνικές πόλεις δεν είναι βιώσιμος και πως «έχουμε φτιάξει τσιμεντουπόλεις. Έρχεται κατακόρυφη άνοδος της θερμοκρασίας και συχνότεροι καύσωνες. Αν δεν αλλάξουμε τις πόλεις θα γίνουμε Αριζόνα και θα ζούμε κλεισμένοι στα σπίτια μας σαν τα ποντίκια». Πολύ σωστές διαπιστώσεις που, όμως, στην ίδια συνέντευξη συνοδεύονται από λύσεις που μάλλον διαιωνίζουν το μεταπολεμικό αναπτυξιακό μοντέλο: συγκεκριμένα, ο Υπουργός αναφέρει ότι «οι πόλεις χρειάζονται περισσότερο πράσινο και για να το αποκτήσουν απαιτείται μικρότερη κάλυψη των κτιρίων και μεγαλύτερα ύψη». Μάλιστα, το ίδιο – εξαιρετικά κατατοπιστικό - δημοσίευμα επικαλείται σκέψεις που υπάρχουν στο ΥΠΕΝ ώστε να δοθούν κίνητρα για απόσυρση παλιών πολυκατοικιών σε πυκνοδομημένες περιοχές (π.χ. Κυψέλη), και στη θέση τους να χτίζονται υψηλότερα κτίρια με μικρότερη κάλυψη, αφήνοντας ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους για τους πολίτες και δημιουργώντας μικρές οάσεις στον αστικό ιστό. Το ελπιδοφόρο είναι πως οι πληροφορίες που επικαλείται το ίδιο δημοσίευμα κάνουν αναφορά και σε σκέψεις ώστε η πρόταση να αφορά και την πολεοδόμηση νέων περιοχών – είθε να αφορά αυστηρά περιοχές εκτός Αττικής και Θεσσαλονίκης.
Κατά τη γνώμη της στήλης, η φυγή από την Αθήνα (και τις άλλες τσιμεντουπόλεις της χώρας που αναπτύσσονται κατ' εικόνα και καθ΄ομοίωσίν της) πρέπει να γίνει οριζόντια και όχι καθ' ύψος. Γιατί, άραγε, είναι πιο ρεαλιστικό να γίνει η Αθήνα Τόκυο, Νέα Υόρκη ή Ντουμπάι με πλήθος από ουρανοξύστες που θα καλύπτουν τον αττικό ουρανό; Και ποια η ωφέλεια το να στοιβάξουμε ακόμη περισσότερους ανθρώπους σε πολυκατοικίες, έστω περιτριγυρισμένες από πάρκα; Μήπως πάλι στρεφόμαστε προς μία επανάληψη του διπόλου «αντιπαροχή-τουρισμός» με άξονα πάλι την υπερ-οικοδόμηση της Αττικής; Οπωσδήποτε αυτό ήταν λύση ανάγκης για την καθημαγμένη μετεμφυλιακή Ελλάδα, όμως το να βασιζόμαστε σε αυτό σήμερα – με ανανεωμένη μορφή – μάς οδηγεί απλώς σε ανακύκλωση του μοντέλου που γέννησε τις παθογένειες που σήμερα αντιμετωπίζουμε ως οικονομία και κοινωνία.
Από το 2018 και για κανα χρόνο περίπου μόνο (ευτυχώς), μετά από μία τυχαία καθίζηση σε χώρο στάθμευσης πλησίον του σταθμού ΗΣΑΠ Ταύρου, πάνω από την μπαζωμένη, πλέον, κοίτη του Ιλισσού, πήρε μεγάλη δημοσιότητα η ιδέα της «αποκάλυψης» των ιστορικών ποταμών της Αττικής (και οι οποίοι, αν θέλουμε να κυριολεκτούμε, είναι μάλλον εποχικοί χείμαρροι). Το «όραμα» πίσω από την ιδέα αυτή ήταν να αποκτήσει η πρωτεύουσα της Ελλάδας ένα μεγάλο ποτάμι όπως έχει κάθε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα – άσχετα, βέβαια, αν η φύση είχε αποφασίσει αλλιώς και ο Ιλισσός ή ο Κηφισός ούτε κατά διάνοιαν μπορούν να συγκριθούν σε όγκο νερού και εύρος κοίτης με τον Δούναβη, τον Σηκουάνα, τον Τάμεση ή τον Τίβερη... Βέβαια, αν υλοποιείτο η φαεινή αυτή ιδέα, αντί να μοιάσει η Αθήνα στις μεγάλες πρωτεύουσες της Εσπερίας (όπως πάντα είναι το μαράζι μας...), θα είχαμε εικόνες ...Γάγγη και Νείλου, καθώς ο Ιλισσός και τα άλλα ποτάμια του Λεκανοπεδίου, μετά το μπάζωμά τους, εδώ και πάνω από 60 χρόνια (λόγω αστυφιλίας, αντιπαροχής κλπ.), έχουν μετατραπεί σε μεγάλους αγωγούς λυμάτων. Η «αποκάλυψή» τους, συνεπώς, θα προκαλούσε συνθήκες «υγειονομικής ...Αποκάλυψης» για τους κατοίκους της Αθήνας. Η ιδέα – μολονότι απασχόλησε υπηρεσιακούς κύκλους Υπουργείων, ακαδημαϊκούς και τεχνοκρατικούς παράγοντες αλλά και ...τρέντυ περιοδικά - εγκαταλείφθηκε γιατί ενέσκηψε η πανδημία και ο κίνδυνος της ελονοσίας αντικαταστάθηκε από τoν φόβο του Covid-19...
Τα κίνητρα για αντικατάσταση των σημερινών πολυκατοικιών της Αθήνας δεν θα πρέπει να αφορούν την κατασκευή ακόμη πιο ψηλών κτιρίων αλλά αποκλειστικά και μόνο την οικοδόμηση περιοχών εκτός των σημερινών μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας. Δεν θα ήταν καλύτερο να δοθούν κίνητρα ώστε με την απόσυρση πολυκατοικιών στις μεγάλες πόλεις να δίνεται το δικαίωμα να οικοδομηθούν κτήρια – το πολύ ως δύο ορόφων – σε κωμοπόλεις; Δεν θα έπρεπε να βρεθεί μία φόρμουλα «επικαιροποίησης» της αντιπαροχής ώστε αυτή να καταστεί μοχλός, όχι για απομίμηση των σύγχρονων μητροπόλεων που πάσχουν από γιγαντισμό, αλλά για βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας και δη της υπαίθρου της; Η πανδημία και, πιο πριν, η χρεωκοπία και τα μνημόνια δεν μάς δίδαξαν τίποτα;
Δεν θα ήταν πιο φιλόδοξος αλλά και πιο ωφέλιμος στόχος σε π.χ. 30 χρόνια οι αστικές περιοχές να αντιπροσωπεύειουν το 20% του πληθυσμού της χώρας (από 50% σήμερα); Και, ταυτόχρονα, να αυξηθεί συνολικά σε 40% το ποσοστό του ημιαστικού (από 20% περίπου σήμερα) και σε άλλο ένα 40% αυτό του αγροτικού πληθυσμού (από 30% σήμερα) – με ομαλή κατανομή ανά Περιφέρεια; Κι αν αυτό σε κάποιους μοιάζει τάχα «κεντρικός σχεδιασμός», τότε τι είναι οι προβλέψεις του «σχεδίου Πισσαρίδη», που υλοποιείται με τη συγκεντροποίηση πόρων μόνο σε λίγους δικαιούχους στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης; Δεν θα ήταν προτιμότερο το εν λόγω εργαλείο ανάπτυξης να βοηθά στην αποκέντρωση της χώρας και την αναζωογόνηση της υπαίθρου μας;
Ελπίζουμε πως οι ιδέες για την αναμόρφωση της Αθήνας θα τεθούν στο πλαίσιο μίας μεγαλόπνοης και τολμηρής πολιτικής αποκέντρωσης – αλλιώς το κενό της υπαίθρου θα το καλύψουν άλλοι...
Κάποτε, εμπνευσμένοι τεχνοκράτες εισηγούνταν σε ρηξικέλευθους πολιτικούς την ιδέα των «αγροτουπόλεων». Σήμερα, ενώ παραπονούμεθα ότι κάποιο ξενοδοχείο κοντά στην Ακρόπολη μάς κρύβει τη θέα στον Ιερό Βράχο, γιατί φτάνουμε να το προτείνουμε ως λύση – πρότυπο για τα προβλήματα της Αθήνας;