«Privatisations in Greece: The End of the Road?», by Costas S Mitropoulos

Πέρα από μια ενδελεχή παρουσίαση και ανάλυση των οικονομικών μεγεθών που εμπλέκονται στην διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων που προχώρησαν στην Ελλάδα την περίοδο μεταξύ 1990- 2019, ο συγγραφέας θέτει μια σειρά από ρηξικέλευθα ερωτήματα που έχουν να κάνουν τόσο με την φιλοσοφία των αποκρατικοποιήσεων και το πως ακριβώς ωφελούν το κράτος, όσο και με την συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη και την βελτίωση των οικονομικών συνθηκών της χώρας. Υπό αυτή την έννοια έχει ενδιαφέρον μια σειρά από πολύ εύστοχες παρατηρήσεις που με πολύ κατανοητό τρόπο διατυπώνει ο συγγραφέας στο σύγγραμμα του.

Εξετάζοντας συνολικά το αποτύπωμα των ιδιωτικοποιήσεων η οικονομική τους συμβολή τους, από πλευράς καθαρών εσόδων για το κράτος, σε απόλυτα νούμερα ανέρχεται στο ποσό των € 33 δισεκ. σε ένα διάστημα 29 ετών, το οποίο λαμβάνοντας υπ´όψη το μέγεθος της Ελληνικής οικονομίας και τον περιορισμένο αριθμό των 45 επιχειρήσεων που τελικά ιδιωτικοποιήθηκαν μόνο ως οριακή συνεισφορά στο ΑΕΠ μπορεί να θεωρηθεί. Αρα υπό αυτή την έννοια οι ιδιωτικοποιήσεις, αν και μπορούσαν, εάν πραγματοποιούντο σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, με διαφορετικό τρόπο και άλλη στόχευση, δεν έσωσαν την Ελληνική οικονομία.

Δυο ακόμα λόγοι που προβάλλονταν ευρέως από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, κυρίως την περίοδο 1990-2010, υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων ήσαν ότι αυτές αφ´ ενός μεν θα ενίσχυαν στην προσέλκυση απευθειας επενδύσεων (FDI) από το εξωτερικό, και αφ´ετέρου μέσα από τον υποτιθέμενο ανταγωνισμό που θα δημιουργούταν θα βοηθούσαν στο έλεγχο των τιμών. Και εδώ,σύμφωνα με το συγγραφέα,τα νούμερα δεν δείχνουν ότι κάτι τέτοιο επετεύχθη. Αρα εύλογα τίθεται το ερώτημα, από το συγγραφέα, εάν η χώρα θα ήταν σε καλύτερη μοίρα εάν δεν προχωρούσαν οι ιδιωτικοποιήσεις και αντίθετα καταβαλλόταν μια σοβαρή προσπάθεια για βελτίωση της λειτουργίας και οικονομικής απόδοσης των διαφόρων κρατικών επιχειρήσεων.

Όμως τα πραγματικά ωφέλη των ιδιωτικοποιήσεων, όπως υποστηρίζει ο Κώστας Μητρόπουλος,πρέπει να αναζητηθούν σε μια σειρά από έμμεσα κέρδη (side benefits) με πλέον σοβαρό το μήνυμα που στάλθηκε στις αγορές περί της αποφασιστικότητας και δεσμεύσεων των διαφόρων κυβερνήσεων για μεταρρυθμίσεις. Ένα μήνυμα με πολλούς αποδέκτες εντός και εκτός Ελλάδος που τελικά επηρέασε και επηρεάζει τις αγορές. Κτυπητό παράδειγμα η ελκυστικότητα των Ελληνικών ομολόγων, προ του 2009,τα οποία ήσαν ανάρπαστα από τους επενδυτές που λόγω της συνέχισης της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, με σημείο αναφοράς τις ιδιωτικοποιήσεις,αγόραζαν τα Ελληνικά χρεόγραφα. Υπήρξαν όμως και πολλά αλλά έμμεσα οφέλη από τις ιδιωτικοποιήσεις όπως λχ. η δημιουργία μια νέας τάξης στελεχών επιχειρήσεων με βελτιωμένες δεξιότητες, η εφαρμογή νέων πλέον αυστηρών κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης, η ενίσχυση της κεφαλαιαγοράς με την είσοδο πολλών νέων επιχειρήσεων στο Χρηματιστήριο κλπ. Με αλλά λόγια οι ιδιωτικοποιήσεις επέδρασαν καταλυτικά στην αλλαγή κουλτούρας στο ελληνικό επιχειρείν που το έφεραν περισσότερο κοντά στα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα κάτι που είναι εμφανές και δια γυμνού οφθαλμού.

Τώρα εάν η χώρα δεν έχει μπορέσει να αλλάξει το οικονομικό της μοντέλο,να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της, να αυξήσει τις εξαγωγές της,να διαφοροποιήσει την παραγωγική της βάση και να ισχυροποιήσει την οικονομία της, αυτό ασφαλώς και δεν οφείλεται στην έλλειψη επαρκών ιδιωτικοποιήσεων. Οι ιδιωτικοποιήσεις όμως προσέφεραν το απαραίτητο υπόβαθρο που επιτρέπει σήμερα στους σχεδιαστές της οικονομικής πολιτικής και στους πολιτικούς τους ταγούς να ευελπιστούν ότι μπορούν να εργαστούν ώστε να βελτιώσουν τις οικονομικές συνθήκες και τελικά να επιτύχουν να βγάλουν την οικονομία της χώρας από το σημερινό της τέλμα.

Για όλους τους ανωτέρω λόγους το βιβλίο του Κώστα Μητρόπουλου είναι πολύ χρήσιμο όχι μόνο για όποιον ενδιαφέρεται για τις ιδιωτικοποιήσεις και τις σχετικά με αυτά θέματα, αλλά για κάθε σοβαρό μελετητή της ελληνικής οικονομίας. Αφού η μονογραφία αυτή περιέχει πληθώρα καλά επεξεργασμένων στοιχείων και επίκαιρων αναλύσεων για την πορεία της οικονομίας τα τελευταία 30 και κάτι χρόνια.