που αποσκοπεί να μειώνει τις ποσότητες άνθρακα που θα εκπέμπονταν στην ατμόσφαιρα. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Όπως εξηγεί η σχετική μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, η CCUS αφορά μία σειρά τεχνολογιών που αποσκοπούν στη μείωση των υφιστάμενων ή των δυνητικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Οι ρύποι δεσμεύονται κατά τη διάρκεια της παραγωγής τους, λόγου χάρη στις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, ή αντλείται από την ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια, είτε χρησιμοποιείται εκ νέου για τις τοπικές ενεργειακές μονάδες, είτε συμπιέζεται και μεταφέρεται. Η μεταφορά του συμπιεσμένου διοξειδίου μπορεί να γίνει μέσω αγωγών, πλοίων, φορτηγών κτλ. Ο τελικός προορισμός του είναι συνήθως διάφορα εξαντλημένα κοιτάσματα, για παράδειγμα ορυκτών καυσίμων. Η υλοποίηση του στόχου για το Net Zero μέχρι το 2050 θα συνδέεται με τη δέσμευση μεγάλων ποσοτήτων άνθρακα και την αποθήκευσή τους με αυτή τη μέθοδο.
Η CCUS έχει ενταχθεί στο ελληνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο αναμένεται να κατατεθεί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς στα τέλη Ιουνίου. Ως εκ τούτου, οι αρμόδιοι φορείς στην Ελλάδα έχουν ήδη ξεκινήσει να διερευνούν την ανάπτυξη υποδομών CCUS, με το 2024 να αποτελεί κομβικό έτος για την υλοποίηση των υπό εξέταση έργων.
Το πρώτο μεγάλο έργο Prinos CO2 Storage υλοποιείται από την εταιρεία Energean. Η εταιρεία έλαβε την άδεια διερεύνησης του παλιού κοιτάσματος στον Πρίνο της Θάσου το 2022. Το συγκεκριμένο έργο είναι το μοναδικό στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ παρόμοιες υποδομές υπάρχουν μόνο στην Ιταλία και την Ισπανία. Έτσι, η εν λόγω υποδομή CCUS δεν θα εξυπηρετεί μόνο την ελληνική αγορά, αλλά και τη Βουλγαρία, την Ιταλία, την Κροατία, την Κύπρο, και τη Σλοβενία, με την υπογραφή μη δεσμευτικών συμφωνιών να έχει ήδη ολοκληρωθεί. Η υποδομή θα έχει μέγιστη χωρητικότητα 3 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως για 25 χρόνια, ενώ η Energean μελετά και τη δυνατότητα αποθήκευσης μεγαλύτερων ποσοτήτων για μικρότερο χρονικό διάστημα.
Οι συνολικές εκπομπές άνθρακα στην Ελλάδα κινούνται περί τα 15 εκατομμύρια τόνους, επομένως η δομή στον Πρίνο μπορεί να αποθηκεύσει περίπου το ένα πέμπτο της υφιστάμενης παραγωγής— η οποία ωστόσο αναμένεται να μειωθεί κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών χάρη στην πράσινη μετάβαση. Η Ελλάδα χρηματοδοτεί το έργο με 150 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ άμεσα θα πραγματοποιηθεί το δεσμευτικό market test προκειμένου να επιλεγούν οι επιχειρήσεις που θα προσφέρουν το παραγόμενο διοξείδιο του άνθρακα. Ωστόσο, όπως αναφέρει η Energean, παραμένει μία σειρά γραφειοκρατικών εκκρεμοτήτων εκ μέρους των εθνικών και τοπικών αρχών.
Το δεύτερο έργο είναι το Apollo CO2 που υλοποιείται από τον ΔΕΣΦΑ. Η υποδομή έγκειται σε ένα δίκτυο αγωγών μεταφοράς διοξειδίου του άνθρακα που θα εκτείνεται από τη Βοιωτία μέχρι τη Ρεβυθούσα. Οι αγωγοί θα συλλέγουν το διοξείδιο του άνθρακα σε μορφή αερίου από τις βιομηχανικές μονάδες της περιοχής, για παράδειγμα διυλιστήρια και τσιμεντοβιομηχανίες, θα το μεταφέρουν στην τερματική μονάδα όπου θα υγροποιείται, και από εκεί θα μεταφέρεται στις αποθηκευτικές υποδομές όπως ο Πρίνος. Το έργο βρίσκεται στη φάση σχεδιασμού, έχοντας ολοκληρώσει τις μελέτες σκοπιμότητας. Η τελική επενδυτική απόφαση απαιτεί και τη συμμετοχή των βιομηχανικών μονάδων που θα παράγουν το διοξείδιο του άνθρακα και αναμένεται εντός του 2025. Ενδιαφέρον έχουν εκδηλώσει η Helleniq Energy και η Motor Oil για τα διυλιστήρια και ο Ηρακλής και ο Τιτάνας για τις τσιμεντοβιομηχανίες. Το έργο έχει ήδη εξασφαλίσει 75 εκατομμύρια ευρώ από το REPowerEU, ενώ προβλέπεται και η υποβολή αιτήσεων σε άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι προαναφερθείσες επιχειρήσεις σχεδιάζουν και δικές τους μονάδες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Η Motor Oil έχει το IRIS, ώστε να αποθηκεύει όσο διοξείδιο του άνθρακα δεν χρησιμοποιεί για την παραγωγή συνθετικής μεθανόλης. Ο Ηρακλής έχει το συνολικού κόστους 284,5 εκατομμυρίων ευρώ Olympus στην Εύβοια, το οποίο θα δεσμεύει και αποθηκεύει ένα εκατομμύριο τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Τέλος, ο Τιτάνας έχει το IFESTOS στο Καμάρι, το οποίο θα συνεισφέρει στην παραγωγή τριών εκατομμυρίων τόνων τσιμέντου ουδέτερου αποτυπώματος σε ετήσια βάση, και για το οποίο θα λάβει 234 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Καινοτομίας.