ήταν το λογικό επακόλουθο της ακολουθούμενης ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο 2022, και την απόφαση περί μείωσης της Ευρωπαϊκής εξάρτησης από τα εισαγώμενα Ρωσικά ορυκτά καύσιμα
Να υπενθυμίσουμε ότι οι Ευρωπαϊκές εισαγωγές φ. αερίου προ του 2022 κάλυπταν το 40% των αναγκών της ευρωπαϊκής ηπείρου ενώ στο επίπεδο τού άνω του 20% κινούντο οι εισαγωγές πετρελαίου και άνθρακα από την Ρωσία. Με πολιτική απόφαση τον Μάρτιο του 2022 απαγορεύτηκε πλήρως σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να εισάγουν Ρωσικό πετρέλαιο και άνθρακα από τον Ιανουάριο του 2023, ενώ μέσω του προγράμματος REPowerEU δόθηκαν κίνητρα και τεχνική υποστήριξη για την ευρείας κλίμακας εισαγωγή LNG, με στόχο την αντικατάσταση του μέσω αγωγών διακινούμενου Ρωσικού αερίου.
Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, ενώ στην περίπτωση του πετρελαίου και του άνθρακα υπήρξε ρητή απαγόρευση της ΕΕ στις εισαγωγές, με πρόβλεψη αυστηρών προστίμων σε αντίθετη περίπτωση, κάτι τέτοιο δεν ίσχυσε για τις εισαγωγές Ρωσικού αερίου, αφού ήταν πρακτικά αδύνατο σε ορισμένα κράτη (π. χ. Αυστρία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) να προμηθευτούν αέριο με άλλο τρόπο. Την στιγμή, μάλιστα, που δεν υπήρχαν ακόμα επαρκή τερματικά LNG και οι απαραίτητοι διασυνδετήριοι αγωγοί. Παρ' όλ' αυτά, οι εισαγωγές Ρωσικού αερίου από ευρωπαϊκές χώρες μειώθηκαν εντυπωσιακά με παράλληλη μεγάλη αύξηση των εισαγωγών LNG, κυρίως από το Κατάρ και τις ΗΠΑ.
(Με την Ευρώπη να ανταλλάσσει μιας μορφής εξάρτησης με μια άλλη, αφού η ίδια, λόγω των ιδεοληψιών της ηγεσίας της περί «πράσινης μετάβασης» και πλήρους απανθρακοποίησης, αρνείται πεισματικά να αναπτύξει τα εγχώρια κοιτάσματα αερίου που διαθέτει - σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που είναι απόλυτα αυτάρκεις και εξάγουν στον υπόλοιπο κόσμο. Γι' αυτό και η τιμή του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ κινείται στο 1/4 με το 1/5 του κόστους του στην Ευρώπη – με την τελευταία να αδυνατεί να ανταγωνιστεί στην διεθνή αγορά βιομηχανικών προϊόντων).
Όμως, δυο και πλέον χρόνια μετά την απόφαση της ΕΕ για μείωση των εισαγωγών Ρωσικού αερίου, αυτό εξακολουθεί να καλύπτει ένα αξιόλογο μέρος της κατανάλωσης αερίου της Ευρώπης, αν και οι εισαγωγές από την Ρωσία καλύπτουν πλέον το 16% των συνολικών εισαγωγών, από το 46% που είχαν φθάσει στην προ εισβολής στην Ουκρανία εποχή. Έτσι, το 2023 η Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας) εισήγαγε περίπου 60 bcm απο την Ρωσία έναντι 180 bcm που εισήγαγε πριν το 2022. Ένα νούμερο το οποίο καλύπτει και εισαγωγές LNG από την Ρωσία, οι οποίες τους τελευταίους μήνες ήσαν ιδιαίτερα αυξημένες. Αυτές έφθασαν τα 20 bcm κατά μέσο όρο ετησίως τα τελευταία δυο χρόνια, από τα 14 bcm που ήσαν το 2021. Οι υπόλοιπες εισαγωγές Ρωσικού αερίου πραγματοποιήθηκαν μέσω του ενεργού, ακόμα, αγωγού μέσω Ουκρανίας (μετέφερε 13.6 bcm το 2023) και του TurkStream μέσω Τουρκίας, που τροφοδοτεί κυρίως την Τουρκία και την ΝΑ Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Όλοι οι άλλοι αγωγοί μεταφοράς Ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη έχουν νεκρωθεί, συμπεριλαμβανομένου και του Nord Stream ο οποίος αχρηστεύθηκε μετά από σαμποτάζ Δυτικών μυστικών υπηρεσιών τον Σεπτέμβριο του 2022 - μέρος και αυτό του πολεμικού σκηνικού που έχει επικρατήσει μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Είναι εμφανές ότι, καθώς μειώνονται οι εξαγωγές Ρωσικού αερίου μέσω αγωγών προς την Δύση, η Μόσχα προσπαθεί με κάθε τρόπο να αυξήσει τις εξαγωγές της προς την Ευρώπη αξιοποιώντας το “παράθυρο” του LNG το οποίο δεν υπόκειται ακόμα σε περιορισμούς. Γι' αυτό και υπάρχει πίεση από ορισμένες χώρες (κυρίως από την Βαλτική και την Σκανδιναβία), αλλά και από την Κομισιόν, όπως ληφθεί απόφαση από το Συμβούλιο για τον τερματισμό εισαγωγών LNG. Όμως, όπως μας πληροφορούν παράγοντες της αγοράς,με τον διεθνοποιημένο χαρακτήρα του εμπορίου LNG η εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Να σημειωθεί ότι ο στόχος της ΕΕ είναι όπως μέχρι το 2027 μηδενιστούν απόλυτα οι όποιες εισαγωγές αερίου από την Ρωσία.
Την στιγμή που η Gazprom αλλά και η άλλη μεγάλη εταιρεία φ. αερίου της Ρωσίας, η Novatek, προσπαθούν με κάθε τρόπο να διατηρήσουν ένα τμήμα των εξαγωγών τους προς την Ευρώπη, η Μόσχα έχει αποδυθεί σε έναν αγώνα δρόμου προκειμένου να αναπτύξει νέες αγορές. Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκεται η διείσδυση στην πολλά υποσχόμενη αγορά της Κίνας και ήδη η Gazprom εξάγει περί τα 22 bcm τον χρόνο, με προοπτική να αυξηθεί στα 38 bcm μέχρι το 2030, μέσω του νέου αγωγού Power of Siberia 1 που ήδη λειτουργεί από τα τέλη του 2019. Ο εν λόγω αγωγός μεταφέρει αέριο από κοιτάσματα στην Σιβηρία (Chahandinskohe, Kovykta) στην Βόρειο- Ανατολική Κίνα (επαρχία Heilongjiang)
Όμως, η πραγματική στόχευση της Μόσχας είναι η κατασκευή του αγωγού Power of Siberia 2 (βλ. εδώ), ο οποίος θα έχει την δυνατότητα μεταφοράς αερίου από τα πλούσια κοιτάσματα της χερσονήσου Yamal, δηλ. από το μέρος που προμηθεύεται σήμερα αέριο η Ευρώπη, προς την Βόρειο-Δυτική Κίνα. Με δυνατότητα μεταφοράς 60 bcm τον χρόνο ο εν λόγω αγωγός θα προσφέρει μια ουσιαστική διέξοδο στις καθηλωμένες, σήμερα, εξαγωγές αερίου της Ρωσίας. Βέβαια, το Πεκίνο δεν σπεύδει να οριστικοποιήσει μια μακροπρόθεσμη δεσμευτική συμφωνία με την Μόσχα, θέλοντας να αποφύγει να αυξήσει περαιτέρω την ενεργειακή εξάρτησή του από την Ρωσία, αφού ήδη εισάγει σημαντικές ποσότητες πετρελαίου και αερίου.
Η πολεμική εμπλοκή της Ρωσίας στην Ευρώπη μετά την εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα για τις εξαγωγικές δυνατότητες του Ρωσικού φυσικού αερίου. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Μόσχα εστιάζεται στην προσπάθεια μεγαλύτερης διεθνοποίησης και διαφοροποίησης των εξαγωγών φυσικού αερίου, όπου πρωτεύοντα ρόλο αναμένεται να παίξει το LNG. Την τελευταία τριετία η Ρωσία έχει αυξήσει σημαντικά τις εξαγωγές της στο LNG με την λειτουργία δυο νέων εξαγωγικών τέρμιναλ, ένα της Novatek στην Yamal και ακόμα ένα της Gazprom στο Portovaya, στο Leningrad Oblast, επιπλέον του μεγάλου σταθμού υγροποίησης στην νήσο Σαχαλίνη. Το 2023 οι Ρωσικές εξαγωγές LNG έφθασαν τους 32.2 εκατ. τόννους (43.8 bcm), με προοπτική αυτές να αυξηθούν πάνω από 50-55 εκατ. τόννους μέχρι το 2030 (68 -75 bcm).
Μπορεί η Ευρώπη να έχει απωλέσει δια παντός την σημασία της ως κύριος εξαγωγικός προορισμός για το Ρωσικό αέριο, όμως το φυσικό αέριο ως στρατηγική ενεργειακή πρώτη ύλη δεν έχει χάσει την σημασία του για την Μόσχα. Όμως, το άνοιγμα νέων αγορών αποδεικνύεται ένα εξαιρετικά δύσκολο και δαπανηρό εγχείρημα και αυτό είναι το τίμημα που θα πρέπει να πληρώσει το Κρεμλίνο για την άφρονα πολιτική του απέναντι στην Ευρώπη.