Το αμφιλεγόμενο σύστημα θεωρείται ως ένα από τα βασικά εργαλεία για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, ωστόσο αρκετοί αναλυτές αμφισβητούν ανοιχτά την αποτελεσματικότητά του.
Οι πιστώσεις άνθρακα αποτελούν χρηματιστηριακά προϊόντα τα οποία έχουν στόχο να αντισταθμίσουν τις εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, ένα εργοστάσιο που λειτουργεί με καύση υδρογονανθράκων αγοράζει πιστώσεις άνθρακα που αντιστοιχούν με τις εκπομπές του. Το αντίτιμο των πιστώσεων άνθρακα χρησιμοποιείται για την υλοποίηση πράσινων έργων. Η αγορά πιστώσεων άνθρακα μπορεί να είναι υποχρεωτική ή εθελοντική, με τη δεύτερη να αναπτύσσεται ταχύτατα: Ορισμένες μελέτες υπολογίζουν ότι η εθελοντική αγορά άνθρακα θα αναπτύσσεται τουλάχιστον κατά 27% σε ετήσια βάση μέχρι το 2032.
Η εθελοντική αγορά πιστώσεων άνθρακα, 2021-2032. Πηγή: Global Market Insights.
Εντούτοις, οι πιστώσεις άνθρακα δεν μειώνουν απευθείας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι αγοραστές των πιστώσεων συνεχίζουν να εκπέμπουν σημαντικές ποσότητες CO2, έχοντας πλέον τη δικαιολογία των πιστώσεων. Από τη σκοπιά των περιβαλλοντικών οργανώσεων, οι πιστώσεις άνθρακα υπονομεύουν τις προσπάθειες για την ουσιαστική μείωση των εκπομπών, ενώ τα έσοδα που προσφέρουν είναι ελάχιστα σε σχέση με τις παγκόσμιες ανάγκες της πράσινης μετάβασης, ειδικά για τις φτωχότερες χώρες που είναι και οι πιο ευάλωτες. Παράλληλα, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για την ορθότητα του συστήματος μέτρησης των πιστώσεων, το οποίο αντιστοιχεί το διοξείδιο του άνθρακα που θεωρητικά θα είχε απορροφηθεί από τα δέντρα με τις τιμές που ορίζονται από την αγορά.
Η κριτική των περιβαλλοντικών ακτιβιστών είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην παρούσα συγκυρία καθώς οι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη προσπαθούν να αναπτύξουν τις εγχώριες αγορές τους. Το Πλαίσιο για τη Μείωση του Πληθωρισμού, το οποίο θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της κυβέρνησης Μπάϊντεν, έθεσε τα θεμέλια για την αμερικανική αγορά πιστώσεων άνθρακα. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η ευρωπαϊκή ηγεσία έχει προχωρήσει σε μία σειρά μεταρρυθμίσεων ώστε να ενισχύσει το υποχρεωτικό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών. Η Κίνα, το κράτος με τις μεγαλύτερες εκπομπές άνθρακα, πρόσφατα αναδιαμόρφωσε την εσωτερική αγορά πιστώσεων άνθρακα ώστε να δώσει κίνητρα για τις μειώσεις των εκπομπών.
Με τις ηγεσίες διεθνώς να επενδύουν όλο και περισσότερο στις πιστώσεις άνθρακα ως μέσο “μείωσης” των εκπομπών και ως εργαλείο χρηματοδότησης για τα πράσινα έργα, οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές ανησυχούν ότι τα συγκεκριμένα συστήματα θα παγιωθούν. Δεδομένου ότι αυτές οι αγορές θα αξίζουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι την επόμενη δεκαετία, οι αγοραστές και οι πωλητές θα έχουν κάθε λόγο να επιτείνουν τη λειτουργία τους. Ως εκ τούτου, θα δημιουργηθεί ακόμα ένα οικονομικό κίνητρο για τη συνέχιση των εκπομπών άνθρακα, αντί να προωθείται η διακοπή τους.