Σήμερα, μετά τις αιματηρές εξελίξεις των τελευταίων ημερών με την διπλή δολοφονία από το Ισραήλ ανώτερων στελεχών της Χεζμπολάχ και Χαμάς, σε Βηρυττό και Τεχεράνη αντίστοιχα, κορυφώνεται η αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και των γειτόνων του και η οποία αναπόφευκτα οδηγεί την Μέση Ανατολή σε φάση αποσταθεροποίησης. Ο ορατός πλέον κίνδυνος είναι για αυστηρά και μεγάλης κλίμακας αντίποινα από πλευράς Ιράν, τόσο απευθείας όσο και μέσω των αντιπροσώπων του «Άξονα της Αντίστασης» (Χαμάς, Χεζμπολάχ, Χούθι, πολιτοφυ λακές Ιράκ). Κάτι τέτοιο είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει το Τελ Αβίβ να ζητήσει την άμεση στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους του (λ. χ. Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία) με αποτέλεσμα σε διάστημα ολίγων μόλις ημερών να διηγηθούμε σε μια γενικευμένη αντιπαράθεση.
Και ενώ όλες αυτές οι δυσάρεστες εξελίξεις εκτυλίσσονται με απίστευτη ταχύτητα το τελευταίο πενθήμερο, αυξάνοντας κατακόρυφα τον γεωπολιτικό κίνδυνο (geopolitical risk), παρατηρούμε ότι οι τιμές του αργού, και στις δυο όχθες του Ατλαντικού, ακολουθούν πτωτική πορεία, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα. Έτσι από τα $82,5 το βαρέλι για την ποικιλία Brent, το διεθνές benchmark, στις 26 Ιουλίου, αυτό υποχώρησε στα $77,56 στις 2 Αυγούστου, σημειώνοντας πτώση 6%. Παρομοίως, η Αμερικανική ποικιλία WTI σημείωσε και αυτή ανάλογη πτώση από τα $78,5 το βαρέλι στις 26/7 στα $74,14 εχθές.
Όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς πετρελαίου, θα περίμενε κάποιος ότι με τα όσα συμβαίνουν στην Μέση Ανατολή το τελευταίο διάστημα, ιδίως με την άμεσο, πλέον, εμπλοκή του Ιράν, που είναι ένας από τους μεγάλους πετρελαιοπαραγωγούς της περιοχής, οι τιμές του αργού θα εκινούντο σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, αντικατοπτρίζοντας τον αυξημένο γεωπολιτικό κίνδυνο. Καθ’ ότι, εάν, τελικά, υπάρξει επέμβαση του Ιράν, αυτή μπορεί να μην περιοριστεί αποκλειστικά σε στρατιωτικά κτυπήματα κατά του Ισραήλ αλλά να λάβει την μορφή μιας γενικότερης διένεξης, όπου η Τεχεράνη, σύμφωνα με μερίδα αναλυτών, δεν θα διστάσει να κλείσει τα στενά του Ορμούζ, απ’ όπου καθημερινά διέρχεται το 20% της παγκόσμιας μεταφοράς πετρελαίου αλλά και σημαντικές ποσότητες LNG.
Παρά τους ανωτέρω πολύ υπαρκτούς φόβους, η διεθνής αγορά πετρελαίου φαίνεται όχι μόνο να μην ανησυχεί αλλά συμπεριφέρεται σαν να έχει προεξοφλήσει ότι τίποτα το χειρότερο απ’ ό, τι συμβαίνει σήμερα δεν πρόκειται να συμβεί και ότι κατά κάποιο μαγικό τρόπο η παρούσα κρίση πρόκειται σύντομα να εκτονωθεί με το Ιράν, το Ισραήλ και τους Παλαιστινίους να είναι στα πρόθυρα υπογραφής μια μακρόχρονης συνθήκης ειρήνης και φιλίας. Επειδή, όμως, η τρέχουσα πληροφόρηση από διάφορες έγκυρες πηγές, εντός και εκτός Μέσης Ανατολής, δείχνει ότι η πορεία των πραγμάτων κάθε άλλο παρά οδηγεί σε ειρήνευση, οι αιτίες για την ανορθόδοξη πορεία των τιμών πετρελαίου θα πρέπει να αναζητηθεί αλλού.
Το «αλλού» δεν είναι τίποτε άλλο από τα λεγόμενα θεμελιώδη της αγοράς (market fundamentals) που μάς πληροφορούν για την κατάσταση που επικρατεί στην παγκόσμια παραγωγή και ζήτηση αργού, το ύψος των αποθεμάτων και την ετοιμότητα των διυλιστηρίων. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την τελευταία μηνιαία έκθεση του ΙΕΑ (Oil Monthly Report), η παγκόσμια ζήτηση, μετά από μια συνεχή άνοδο το Α΄ εξάμηνο του έτους, τείνει να σταθεροποιηθεί στα 104 εκατ. βαρέλια ανά ημέρα, με εκτιμώμενο μέσο όρο για το 2024 στα 103 εκατ. βαρ./ημέρα. Παράλληλα, η παγκόσμια παραγωγή τρέχει στα 103 εκατ. βαρ. /ημέρα, έχοντας αυξηθεί κατά 1.5 εκατ.βαρ. /ημέρα τους τελευταίους 18 μήνες, με το 60% της αύξησης να προέρχεται από τις εκτός OPEC χώρες. Την ίδια στιγμή, τα παγκόσμια αποθέματα ευρίσκονται σε φάση ανάκαμψης έχοντας διαμορφωθεί στα 7.800 εκατ. βαρέλια, δηλ. το υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 2021 με αξιοσημείωτη αύξηση των εν πλω αποθεμάτων στα 1800 εκατ. βαρέλια.
Ίσως η πλέον ενδιαφέρουσα πτυχή των θεμελιωδών στοιχείων της αγοράς την τρέχουσα περίοδο είναι η πολύ αυξημένη δυναμικότητα παραγωγής των χωρών του OPEC, που, σύμφωνα με τελευταία στοιχεία του εν λόγω οργανισμού, έφθασε τα 48,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα τον Ιούνιο, με την εφεδρική παραγωγική δυνατότητα, το λεγόμενο spare capacity - με το 50% από αυτό να προέρχεται από την Σ. Αραβία- να είναι στα 5.5 εκατ. βαρ. /ημέρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ η παραγωγή της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράκ έχει μειωθεί στα 9,0 και στα 4,2 εκατ. βαρ. /ημέρα αντίστοιχα, στο πλαίσιο των περικοπών που συμφωνήθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο, η παραγωγή του Ιράν έχει αυξηθεί στα. 3.3 εκατ. βαρ. /ημέρα, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 4 ετών.
Παράλληλα, σημαντικά αυξημένη εμφανίζεται η παραγωγή αργού από τις χώρες εκτός OPEC, που τον Ιούνιο έφθασε τα 53.1 εκατ. βαρ./ ημέρα, αυξημένη κατά 1,0 εκατ. βαρ. /ημέρα το Α΄ εξάμηνο του έτους, και με ισχυρά ανοδικές τάσεις. Με άλλα λόγια, η παγκόσμια αγορά αργού είναι καλά εφοδιασμένη χάρη στην ισχυρή παραγωγή από τον OPEC αλλά και τις χώρες εκτός, ενώ η ζήτηση τρέχει με αντίστοιχους ρυθμούς, ενώ τα αποθέματα αυξάνονται, διαρκώς πράγμα που δείχνει ότι υπερτερεί η παραγωγή έναντι της ζήτησης. Και σε αυτή την παρατήρηση ίσως να ευρίσκεται η απάντηση στο αρχικό μας ερώτημα: δηλαδή, γιατί οι τιμές υποχωρούν ενώ αυξάνεται το γεωπολιτικό ρίσκο;
Εν όψει των ανωτέρω, εύλογα διερωτάται κάποιος εάν το πετρέλαιο και η συμπεριφορά της τιμής του στις διεθνείς αγορές μπορεί να αποτελεί ακόμα γεωπολιτικό βαρόμετρο. Η αλήθεια είναι ότι, χάρη στην πολύ καλή πληροφόρηση για το status της διεθνούς αγοράς που παρέχει ο ίδιος ο OPEC και ο ΙΕΑ, αλλά και οι εταιρείες, οι παίκτες έχουν μια πολύ καλή εικόνα της κατάστασης και γνωρίζουν εάν η αγορά είναι καλά εφοδιασμένη ή όχι. Ακόμα, είναι σε θέση να γνωρίζουν τι θα συμβεί στην ροή του αργού σε περίπτωση μιας διευρυμένης σύρραξης.
Ενώ παλαιότερα, με την παραμικρή γεωπολιτική ανωμαλία, η τιμή του πετρελαίου ανέβαινε μερικά δολάρια και, ανάλογα με την έκβαση της εκάστοτε κρίσης, συμπεριφερόταν η αγορά, σήμερα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Και αυτό γιατί, αφ’ ενός μεν υπάρχει πολύ καλύτερη πληροφόρηση, ενώ η διεθνής αγορά είναι πολύ διαφοροποιημένη ως προς την προμήθεια σε σχέση με το παρελθόν, και, άρα, δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την διάθεση των κρατών του OPEC.
Την τρέχουσα περίοδο η αγορά δεν ανησυχεί ως προς την ελεύθερη ροή και προμήθεια πετρελαίου στο παγκόσμιο σύστημα σε περίπτωση μια ευρύτερης διένεξης στην Μέση Ανατολή. Αυτό και μόνο είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο στοιχείο στην αξιολόγηση της όλης κατάστασης.