Ο πόλεμος στην Ουκρανία και, κυρίως, οι πολλαπλές συγκρούσεις του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, έχουν αποδείξει ότι κράτη τα οποία αντιμετωπίζουν αντιπάλους που διαθέτουν μεγάλο στρατηγικό βάθος, δεν είναι δυνατόν να αντέξουν για πολύ καιρό δίχως αξιόπιστη και αποτελεσματική αεράμυνα. Στην Ελλάδα, πέρα από την αξιόπιστη λύση των αμερικανικών πυραυλικών συστημάτων Patriot (που έχουν και αντιβαλλιστικές δυνατότητες), δεν υπάρχει εναλλακτική ούτε για την αντιμετώπιση απειλών μέσου ή μεγάλου βεληνεκούς, ενώ στο επίπεδο της anti-drone ομπρέλας, η υφιστάμενη λύση σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι μεν ικανοποιητική, ωστόσο χρειάζεται επέκτασή της.
Ενα επιπλέον πρόβλημα το οποίο ήλθε στην επιφάνεια μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία, είναι η κατάσταση των απαρχαιωμένων ρωσικής (S-300, TOR-M1) ή ανατολικογερμανικής κατασκευής (OSA-AK) μικρής, μέσης και μεγάλης εμβέλειας αντιαεροπορικών συστημάτων. Ακόμα και αν αυτά τα συστήματα μπορούσαν να υποστηριχθούν με κάποια σχετική αξιοπιστία, η τεχνολογία τους είναι πεπερασμένη και επιχειρησιακά σε ένα σύγχρονο περιβάλλον πολέμου δεν θα μπορούσαν να διαδραματίσουν παρά επικουρικό ρόλο. Η γενικότερη συζήτηση φαίνεται ότι δεν αφήνει αδιάφορη ούτε την Τουρκία, σύμφωνα τουλάχιστον με όλα όσα ανακοίνωσε και ο πρόεδρος της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά τη συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής Αμυντικής Βιομηχανίας για «ατσάλινο θόλο».
Ολες αυτές οι ρητορικές εκδοχές έχουν ως σημείο εκκίνησης τον ισραηλινό «Σιδερένιο Θόλο» (Iron Dome), όπως άλλωστε και η ανάλογη επιλογή λέξεων από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Νίκο Δένδια για τη δημιουργία ενός διπλού αντιαεροπορικού και anti-drone θόλου. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Δένδιας έχει ήδη προαναγγείλει ότι αυτή η επιλογή δημιουργίας των θόλων θα κοστίσει μέχρι και 2 δισ. ευρώ, τα οποία έχουν δεσμευθεί γι’ αυτόν τον σκοπό.
Τους τελευταίους μήνες έγιναν πολλαπλές επαφές στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και παρουσιάστηκαν συστήματα από πολλούς ανταγωνιστές. Οι τέσσερις βασικοί ήταν η Γαλλία με ραντάρ της Thales και πυραύλους της MBDA, τόσο MICA όσο και Aster, στο πλαίσιο της ιταλογαλλικής συνεργασίας (SAMP T/NG). Προσφορά κατέθεσε και η Γερμανία με το σύστημα IRIS-T της Diehl, το οποίο προτιμάται και από γειτονικές χώρες όπως η Βουλγαρία, η οποία και το συζητάει. Το Ισραήλ έχει εμφανιστεί με δύο προσφορές. Η πρώτη αφορά τα συστήματα Stunner και Spyder της Rafael και η δεύτερη το Barak MX της IAI, η οποία, όπως είναι γνωστό, έχει πλέον εξαγοράσει την Intracom Defense με βασικό στόχο να ανοίξει ακόμα περισσότερο τις εξαγωγικές της δραστηριότητες προς την εσωτερική αγορά της Ε.Ε.
Διατήρηση των Patriot
Ως προς τα μεγάλης εμβέλειας αντιβαλλιστικά συστήματα, στην Αθήνα έχουν παρουσιαστεί η αμερικανική επιλογή των NASAMS της Raytheon, αλλά και τα ισραηλινά Arrow 3, ωστόσο το κόστος αλλά και τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά οδηγούν στη μάλλον αναμενόμενη και λογική απόφαση για διατήρηση των υφισταμένων Patriot και σταδιακή αναβάθμισή τους σε βάθος χρόνου.
Το τρίτο στοιχείο του αντιαεροπορικού θόλου πάνω από την επικράτεια αφορά την ανάπτυξη δυνατοτήτων anti-drone. Κατά τη διάρκεια του θέρους του 2022 (όπως είχε αποκαλύψει τότε η «Κ» και ενώ οι εργασίες είχαν ολοκληρωθεί) τοποθετήθηκαν σε πέντε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου συστήματα παρεμβολών για την παρεμπόδιση της πτήσης τουρκικών μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV). Δεν πρέπει να λησμονείται ότι το καλοκαίρι του 2022 η τακτική των παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου και πολύ περισσότερο οι υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους από UAV των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΤΕΔ) ήταν καθημερινό φαινόμενο και υπήρχε ανάγκη κατά το δυνατόν άμεσης αντιμετώπισης αυτής της πρακτικής με σταθερό σκοπό τη συλλογή και αξιοποίηση πληροφοριών. Εκείνα τα συστήματα είχαν τοποθετηθεί σε συνεργασία με τους Ισραηλινούς, και το επόμενο χρονικό διάστημα ανάλογα συστήματα παρεμβολών αναμένεται να αναπτυχθούν και σε άλλες νησιωτικές και ακριτικές περιοχές, καθώς, επίσης, και κοντά σε κρίσιμες εγκαταστάσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι φορητούς παρεμβολείς που μπορούν να προκαλέσουν τον αποπροσανατολισμό και εντέλει την αναγκαστική διακοπή της πορείας, ενδεχομένως και τη συντριβή τους («soft kill») διαθέτουν και επιλεγμένες μονάδες της Διοίκησης Ειδικού Πολέμου (ΔΕΠ). Για λύσεις κατάρριψης UAV και drones, αφενός θα αξιοποιηθούν υφιστάμενες δυνατότητες (αντιαεροπορικά, αεροσκάφη κ.λπ.), ενώ τους επόμενους μήνες θα αναζητηθούν και πιο ειδικές λύσεις. Ολες οι παραπάνω λύσεις, είτε από κάθε εταιρεία ξεχωριστά είτε από σχήματα συνεργασιών ανάμεσα σε διαφορετικές εταιρείες, προσφέρονται και ως «πακέτο» που περιλαμβάνει αντιαεροπορική, αντιβαλλιστική, anti-drone άμυνα και έχουν, επίσης, παρουσιαστεί εν καιρώ στους αρμόδιους επιτελείς.
Για τα συστήματα anti-drone θα επιχειρηθεί να αξιοποιηθούν και εγχώριες δυνατότητες που μπορεί να προκύψουν από ελληνικές επιχειρήσεις. Ηδη ο εγχώριος «Κένταυρος», ένα σύστημα C-UAS που έχει χρησιμοποιηθεί από τις φρεγάτες του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) στη διάρκεια της επιχείρησης «Aspides» στην Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του Αντεν, έχει παρουσιάσει αποδεδειγμένα αποτελέσματα (καταρρίψεις UAV των Χούθι). Ο «Κένταυρος», ο οποίος κατασκευάστηκε στην ΕΑΒ με σκοπό οι φρεγάτες του Π.Ν. να μην ταξιδέψουν ώς τον Κόλπο του Αντεν εντελώς «γυμνές» από anti-drone προστασία, παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες και στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Βεβαίως, το συγκεκριμένο σύστημα αφορά τοπική προστασία σε πλοίο, δίχως να αποκλείεται η μετεξέλιξή του.
Ο ρόλος του ΕΛΚΑΚ
Ανεξαρτήτως, πάντως, της ΕΑΒ, τους επόμενους μήνες θα πρέπει να φανεί και τι μπορεί να συνεισφέρει σε αυτή τη συζήτηση αναζήτησης εγχωρίων δυνατοτήτων και τεχνολογίας, το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), το οποίο προς το παρόν λειτουργεί στο Στρατόπεδο Παπάγου, σε χώρο που έχει παραχωρηθεί από το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ). Υπενθυμίζεται ότι το ΕΛΚΑΚ συγκροτήθηκε με σκοπό την ενθάρρυνση της δημιουργίας ενός εγχώριου «οικοσυστήματος» αμυντικής καινοτομίας που –ιδανικά– θα μπορέσει να βοηθήσει στην αναζωογόνηση της εγχώριας βιομηχανίας, η οποία περιορίζεται, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, σε μεταπρατικές δραστηριότητες.
Ως προς το αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων για τα συστήματα που η Ελλάδα θα προμηθευτεί από το εξωτερικό, οι αποφάσεις δεν φαίνεται να είναι πολύ μακριά. Δεδομένης της κατάστασης, το επιχειρησιακό κριτήριο διαδραματίζει τον σημαντικότερο ρόλο, ωστόσο στον γενικότερο σχεδιασμό εισέρχεται πάντα η στρατηγική συνεργασία που μπορεί να υπάρχει ήδη με κάποιους δρώντες των οποίων τα σκληρά συμφέροντα ταυτίζονται με τα ελληνικά σε μια σειρά από ζητήματα που αφορούν την περιοχή αλλά και ευρύτερα.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")