Και βέβαια δεν θα µπορούσε να ήταν αλλιώς, όταν σειρά από νοµοθετικές παρεµβάσεις για την πάταξη της παραβατικότητας –από το 2012 που ψηφίστηκε ο πρώτος νόµος µέχρι και τον πιο πρόσφατο και «θαρραλέο» της δέουσας επιµέλειας τον ∆εκέµβριο του 2023– µένουν στα χαρτιά και ο κρατικός ελεγκτικός µηχανισµός παραµένει κατακερµατισµένος και αποδυναµωµένος από άποψη ανθρώπινου δυναµικού.
Η έρευνα του ΕΜΠ
Είναι άκρως ανησυχητικά για την κατάσταση που επικρατεί στον κλάδο των καυσίµων τα συµπεράσµατα έρευνας του ΕΜΠ για τις προβληµατικές παραδόσεις πρατηρίων στην περιοχή της Αττικής, κοινώς για τα πρατήρια µε «πειραγµένες» αντλίες που παραδίδουν στον καταναλωτή µικρότερες ποσότητες από αυτές που πληρώνει.
Σηµειώνεται ότι στην Αττική πραγµατοποιείται πάνω από το 50% των πωλήσεων καυσίµων στη χώρα. Τo 27% των πρατηρίων, σύµφωνα µε την έρευνα, είναι παραβατικά, µε τις ποσότητες που παραδίδουν στους πελάτες τους να είναι ελλειµµατικές σε ποσοστό που φτάνει µέχρι και 24% και για το µεγαλύτερο µέρος του δείγµατος στο 10%. Παρατηρείται µάλιστα µια διαχρονική αύξηση και ενίσχυση της παραβατικότητας τα τελευταία χρόνια τόσο σε αριθµό πρατηρίων όσο και σε ελλειµµατικές παραδόσεις. Το ποσοστό των παραβατικών πρατηρίων από 4% το 2011 έφτασε το 15% το 2016, το 19% το 2019, το 20% το 2021 και εκτινάχθηκε στο 27% το 2023, καταγράφοντας αύξηση 35% στο διάστηµα των δύο τελευταίων ετών. Αντιστοίχως, το ποσοστό των ελλειµµατικών παραδόσεων από 2%-7% το 2011 έφτασε έως και 10% το 2016, έως 17% το 2019, έως 20% το 2021 και έως 24% το 2023, καταγράφοντας αύξηση 30% µέσα στα τρία τελευταία χρόνια. Η έρευνα προχωράει και σε µια εκτίµηση για τα ποσά που χάνουν οι καταναλωτές µε τη µέθοδο της «πειραγµένης» αντλίας. Ακόµη κι αν υποθέσουµε ότι τα πρατήρια στην υπόλοιπη Ελλάδα είναι απολύτως νόµιµα και ότι µόνο 300 (που αντιστοιχούν στο 27% του συνόλου των πρατηρίων της Αττικής και της Θεσσαλονίκης) είναι παραβατικά, µε µέσες ετήσιες πωλήσεις ανά παραβατικό πρατήριο 2.500 µετρικούς τόνους, οι καταναλωτές χάνουν ετησίως 120 εκατ. ευρώ. Για κάθε επιπλέον 50 παραβατικά πρατήρια οι καταναλωτές χάνουν 20 εκατ. ευρώ και για κάθε µεταβολή των πωλήσεων των παραβατικών πρατηρίων κατά 500 µετρικούς τόνους χάνουν άλλα 24 εκατ. ευρώ. Οι καταναλωτές δεν είναι ανυποψίαστοι αυτής της κλοπής, που πολλές φορές συντελείται µπροστά στα µάτια τους µε απίστευτη θρασύτητα, είναι όµως παντελώς απροστάτευτοι.
Προφανώς δεν είναι εύκολο να διακρίνουν αν το πρατήριο έχει «πειραγµένη» αντλία, αλλά είναι και αδύνατον να βρουν το δίκιο τους, ακόµη και στις περιπτώσεις που διαπιστώνουν έκπληκτοι ότι ο πρατηριούχος έχει βάλει περισσότερα λίτρα βενζίνης από τη χωρητικότητα του ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου τους. ∆εν είναι λίγες οι αναρτήσεις στο ∆ιαδίκτυο για τέτοιου είδους περιστατικά, που άλλοι σχολιάζουν µε χιούµορ και άλλοι µε αγανάκτηση, ενώ πληθαίνουν και οι αναρτήσεις από καταναλωτές που στα πρώτα χιλιόµετρα µετά το γέµισµα του ρεζερβουάρ, το αυτοκίνητό τους άρχισε να... διαµαρτύρεται και να ζητάει επειγόντως συνεργείο.
∆εν είναι όµως οι καταναλωτές τα µοναδικά θύµατα αυτής της παραβατικότητας στις παραδόσεις καυσίµου. Η έρευνα του ΕΜΠ διαπιστώνει άµεση σύνδεσης της τιµής πώλησης του καυσίµου µε τις ελλειµµατικές παραδόσεις, συγκρίνοντας τις ενδεικτικές τιµές βενζίνης και πετρελαίου κίνησης ενός παραβατικού πρατηρίου µε απόκλιση ελλειµµατικής παράδοσης 10% και ενός νόµιµου πρατηρίου στην ίδια περιοχή. ∆ιαπιστώνεται ότι ενώ η αναγραφόµενη τιµή του παραβατικού πρατηρίου προς τον καταναλωτή είναι κατά 8 λεπτά/ λίτρο χαµηλότερη του νοµίµου, η πραγµατική τιµή είναι υψηλότερη κατά 10-12 λεπτά/λίτρο. Η αύξηση του κόστους λειτουργίας (εργασιακό, ενέργειας κ.λπ.), σηµειώνεται στην έρευνα, ωθεί σε αύξηση της διαφοράς τιµής πώλησης των νόµιµων πρατηρίων σε σχέση µε τα γειτονικά παραβατικά πρατήρια, µε αποτέλεσµα τη µείωση του όγκου πωλήσεών τους. Τα παραβατικά πρατήρια αυξάνουν την κερδοφορία τους, καθώς οι καταναλωτές επιλέγουν µε βασικό κριτήριο τη χαµηλότερη τιµή και αποσπούν µερίδια από την αγορά, οδηγώντας στην έξοδο τους νόµιµους πρατηριούχους. Πληροφορίες θέλουν έναν αριθµό 20-25 πρατηρίων τον χρόνο να αλλάζουν χέρια και να περνάνε από το υγιές κοµµάτι της αγοράς στο παραβατικό. Η νοθεία και η λαθρεµπορία είναι η δεύτερη διαχρονική πληγή της αγοράς καυσίµων που πλήττει καταναλωτές και ∆ηµόσιο και ενισχύει τον αθέµιτο ανταγωνισµό εις βάρος των υγιών επιχειρήσεων, µε την πολιτεία να δείχνει ανήµπορη να διαχειριστεί την κατάσταση. Οι νόµοι που προωθεί για την πάταξη της παραβατικότητας καταλήγουν αναποτελεσµατικοί και σε πολλές περιπτώσεις παντελώς ανεφάρµοστοι , αφού προηγουµένως έχουν φορτώσει εταιρείες και πρατήρια µε αχρείαστα κόστη, επιδεινώνοντας τη θέση των επιχειρήσεων που λειτουργούν νόµιµα έναντι των παρανοµούντων. Τελευταίο παράδειγµα ο νόµος για τη δέουσα επιµέλεια (ν. 5073/2023).
Οι εταιρείες εµπορίας επιβαρύνθηκαν µε ένα ετήσιο κόστος περίπου 1 εκατ. ευρώ λόγω υποχρεώσεων που έλαβαν εκ του νόµου για τη δέουσα επιµέλεια (έλεγχοι σε όλο το δίκτυό τους, πιστοποιήσεις κ.λπ.) και οι πρατηριούχοι µε ένα κόστος για πιστοποιητικά, λειτουργία εισροών - εκροών και µέτρησης αντλιών. Στόχος του νέου νόµου είναι να κλείνουν τα παραβατικά πρατήρια για 2 χρόνια.
Λουκέτα στα χαρτιά
Από τον Ιούνιο η ΑΑΔΕ έχει ανακοινώσει 18 πρατήρια για νοθεία (διαλύτες, χηµικά), κάποια εξ αυτών σε ποσοστό 85% και 95%. Και τα 18 σήµερα λειτουργούν κανονικά. Αρχικά έκλεισαν για δύο ηµέρες, αλλά έπειτα από χορήγηση προσωρινής διαταγής από το ∆ιοικητικό Πρωτοδικείο πέτυχαν να πάρουν αναστολή του µέτρου σφράγισης. Η εκδίκαση των αιτήσεων αναστολής είναι κρίσιµης σηµασίας, διότι τυχόν αποδοχή τους ουσιαστικά οδηγεί στην ατιµωρησία, αφού η εκδίκαση των προσφυγών ύστερα από 1 ή 2 χρόνια θα είναι πλέον άνευ αντικειµένου. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι, όπως σχολιάζουν παράγοντες της αγοράς, η πιθανότητα να δούµε τις επόµενες ηµέρες να κλείνουν πρατήρια επειδή δεν πρόλαβαν να επικαιροποιήσουν πιστοποιητικά λειτουργίας και την ίδια ηµέρα να είναι ανοικτά πρατήρια που νοθεύουν επανειληµµένως.
Ελάχιστοι έλεγχοι
Σε ό,τι αφορά τις πειραγµένες αντλίες, για τις οποίες υπάρχει σχετική πρόβλεψη στον νόµο, οι έλεγχοι ανήκουν στην αρµοδιότητα του υπ. Ανάπτυξης και ουσιαστικά τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ανασταλεί. Το τµήµα Μετρολογίας της Γενικής Γραµµατείας Βιοµηχανίας, που είναι αρµόδιο για τους ελέγχους στην αντλία, αριθµεί πλέον µόλις δύο άτοµα. Το 2023 οι έλεγχοι του τµήµατος Μετρολογίας για τις ποσότητες καυσίµων ήταν µόλις 28 και οι συνολικοί έλεγχοι (ταξίµετρα, ζυγιστικές συσκευές κ.λπ.) 110. Το 2024 οι έλεγχοι για τη µέτρηση ποσοτήτων καυσίµων περιορίστηκαν στους 8 και οι συνολικοί έλεγχοι στους 28!
Πρόσθετες πιέσεις στο υγιές κοµµάτι της αγοράς ασκεί το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους που επιβλήθηκε ως έκτακτο µέτρο το 2020 στο πλαίσιο αντιµετώπισης της πανδηµίας, µε αρχική ισχύ έως 30.6.21 και σταδιακά επεκτείνεται ανά εξάµηνο, µε ισχύ σήµερα έως και τέλος του 2024. Το πλαφόν δεν επιτρέπει στα πρατήρια και στις εταιρίες περιθώριο µεγαλύτερο από το έτος αναφοράς, που είναι το 2021. Ωστόσο, µεταξύ του 2021 και του 2024 εταιρείες εµπορίας και πρατήρια έχουν επιβαρυνθεί µε αύξηση χρηµατοοικονοµικού κόστους κατά 152% (από 2,5% σε 6,3%), αύξηση πληθωρισµού 9% το 2023 και 4,5% το 2024, αύξηση µεταφορικού κόστους τόσο στα βυτιοφόρα όσο και στα δεξαµενόπλοια και αύξηση του κατώτατου µισθού. Το κράτος µε το να παρατείνει συνεχώς το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους δεν αναγνωρίζει αυτά τα αυξηµένα κόστη, µε αποτέλεσµα οι επιχειρήσεις του κλάδου να δουλεύουν µε µειωµένο περιθώριο κέρδους, κάτι που επιβεβαίωσε και η έκθεση της Επιτροπής Ανταγωνισµού αλλά και η έκθεση του ΙΟΒΕ για τον κλάδο των εταιρειών εµπορίας το 2024, που δηµοσιεύτηκε την περασµένη ∆ευτέρα. Το πλαφόν, έπειτα από 4 χρόνια επιβολής του, όχι µόνο δεν εξυπηρετεί τον σκοπό που επιβλήθηκε αλλά προκαλεί τεράστια στρέβλωση στην αγορά, ρίχνοντας νερό στον µύλο της παραβατικότητας. Οι εταιρείες δεν µπορούν να στηρίξουν επενδύσεις των πρατηρίων τους για την αναβάθµιση των υπηρεσιών τους, µε αποτέλεσµα ο ανταγωνισµός να στηρίζεται αποκλειστικά στην τιµή, που φυσικά ευνοεί τους παραβάτες.
Υπερφορολόγηση
Ολο και περισσότεροι πρατηριούχοι, σύµφωνα µε τα όσα µεταφέρουν στην «Κ» εκπρόσωποι του κλάδου, αναγκάζονται να πουλήσουν ή να νοικιάσουν την επιχείρησή τους και οι µόνοι, που για ευνόητους λόγους έχουν την οικονοµική δυνατότητα να τα πάρουν είναι οι παραβατικοί, αφού αντλούν τεράστια έσοδα από τα καύσιµα. Με τη διατήρηση του πλαφόν, ουσιαστικά το κράτος διευκολύνει τους παραβατικούς, σηµειώνουν οι ίδιοι παράγοντες, ενώ συνδέουν το ζήτηµα και µε την υψηλή φορολογία. Η Ελλάδα έχει συνδυαστικά (ΕΦΚ και ΦΠΑ) την υψηλότερη φορολογία στην Ευρώπη, κάτι που, όπως τονίζουν, «αποτελεί επιλογή η οποία στηρίζει τον δηµοσιονοµικό σχεδιασµό της κυβέρνησης, καθώς αποκοµίζει τεράστια έσοδα και η επιβολή πλαφόν αποκρύπτει από τον καταναλωτή το πραγµατικό πρόβληµα της υπερφορολόγησης και στο τέλος της ηµέρας ευνοεί την ανάπτυξη της παραβατικότητας, από την οποία ζηµιωµένος είναι ο καταναλωτής».
Οι ελλειµµατικές παραδόσεις καυσίµων αυξήθηκαν κατά 30% µέσα στα τρία τελευταία χρόνια. Από τον Ιούνιο η ΑΑΔΕ έχει ανακοινώσει 18 πρατήρια για νοθεία. Και τα 18 σήµερα λειτουργούν κανονικά.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")