Σε στάση αναμονής βρίσκεται η Ελλάδα σε ό,τι αφορά την πυρηνική ενέργεια, που για μια ακόμη φορά στην ιστορική της διαδρομή επανήλθε στο παγκόσμιο προσκήνιο ως μέρος της λύσης για την πλήρη απανθρακοποίηση.
Από τη δεκαετία του 1980 που η χώρα μας έβαλε τέλος στις πυρηνικές φιλοδοξίες των προηγούμενων τριών δεκαετιών, ανήκει επίσημα και σταθερά στη λέσχη των μη πυρηνικών χωρών. Στην αναθεωρημένη έκδοση του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) με ορίζοντα το 2050, η πυρηνική ενέργεια δεν περιλαμβάνεται ούτε ως ενδεχόμενο εξέτασης. Το γεγονός ωστόσο ότι το ΕΣΕΚ, όπως τουλάχιστον το παρουσίασε ο αρμόδιος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης, «έχει μια δυναμική αναπροσαρμογής και αναθεώρησης στη βάση της εξέλιξης των νέων τεχνολογιών», αφήνει ένα παράθυρο ανοιχτό και για την πυρηνική ενέργεια και τη νέα τεχνολογία των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων, στην οποία οφείλει τη δυναμική επάνοδό της στην παγκόσμια ενεργειακή σκηνή.
Ο προβληματισμός
«Οταν η τεχνολογία ωριμάσει και υπάρξει το έδαφος ώστε να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα και οι προϋπολογισμοί, η Ελλάδα θα βγει από τη στάση αναμονής την οποία τηρεί και θα εξετάσει πιο ζεστά το θέμα των πυρηνικών», ανέφερε μόλις πρόσφατα στην ημερίδα της Athlos Energy ο Νίκος Τσάφος, σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, μιλώντας για τους μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες. «Παρακολουθούμε τις εξελίξεις και τη συζήτηση που γίνεται διεθνώς γύρω από τα πυρηνικά με ανοιχτό μυαλό αλλά και με σκεπτικισμό. Μια χώρα που ξεκινάει από την αρχή, όπως η Ελλάδα, δεν μπορεί να βγει μπροστά και να “σπρώξει” μια τεχνολογία που είναι ακόμη ανώριμη. Η άποψή μου ότι η πυρηνική ενέργεια μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στις ΑΠΕ και να συμβάλει στο ζήτημα της εξισορρόπησης του ηλεκτρικού συστήματος, δεν έχει αλλάξει. Βλέποντας όμως τα πράγματα πολύ αντικειμενικά, βλέπω έναν κλάδο που δυσκολεύεται να παραδώσει έργα εντός χρονοδιαγράμματος και εντός του προϋπολογισμού», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Τσάφος με αφορμή την τοποθέτησή του στην ημερίδα της περασμένης Δευτέρας.
Σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σλοβακία βλέπουμε προγράμματα πυρηνικής ενέργειας που καθυστερούν πάνω από μια δεκαετία και υπερβαίνουν κατά 2-3 φορές τον προϋπολογισμό. Αυτό είναι μια πολύ ανησυχητική εικόνα για μένα και αυτούς τους ενδοιασμούς μετέφερα στην ημερίδα, σημειώνει ο ίδιος, αναγνωρίζοντας πάντως ότι «η κουβέντα που έχει ανοίξει και στην Ελλάδα είναι χρήσιμη, αν και υπάρχει ακόμη μεγάλο φάσμα απόψεων επί του ζητήματος διεθνώς».
Υπέρ μιας συζήτησης και στην Ελλάδα για την αναγέννηση της πυρηνικής ενέργειας, πέρα από μια ανταλλαγή πεποιθήσεων και απόψεων υπέρ ή κατά, τάσσεται και ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, δρ Χρήστος Χουσιάδας.
«Οταν η τεχνολογία ωριμάσει και υπάρξει το έδαφος ώστε να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα και οι προϋπολογισμοί, η Ελλάδα θα βγει από τη στάση αναμονής την οποία τηρεί και θα εξετάσει πιο ζεστά το θέμα των πυρηνικών»
«Η σωστή ενημέρωση θέλει μια νηφάλια εκτίμηση των δεδομένων και εστίαση στα πρακτικά ζητήματα, έχοντας αποδαιμονοποιήσει την όποια θεολογία μπορεί να έχει κάποιος υπέρ ή κατά. Δεν μπορείς να κάνεις σοβαρή συζήτηση σε καθεστώς πόλωσης και λογοκρισίας», δηλώνει στην «Κ».
Διχασμένη η Ε.Ε.
Η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια άνοιξε εκ νέου στην Ευρώπη την περίοδο της ενεργειακής κρίσης και εξακολουθεί να απασχολεί και να διχάζει τις χώρες της Ε.Ε., αν και κερδίζει συνεχώς έδαφος. Πιο ανοιχτός στην πυρηνική ενέργεια δηλώνει ο νέος υποψήφιος επίτροπος Ενέργειας, Νταν Γιόργκενσεν. Στο έγγραφο το οποίο εστάλη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από την ακρόασή του στις 5 Νοεμβρίου, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «το μεγαλύτερο μέρος» της ενέργειας χωρίς εκπομπές άνθρακα στην Ευρώπη του 2040 θα πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, «με σημαντική συμβολή της πυρηνικής ενέργειας».
Μόλις πρόσφατα, εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Πυρηνική Συμμαχία κάλεσε την Ε.Ε. να εξετάσει την πυρηνική ενέργεια ως «ουσιώδη συντελεστή» του δρόμου για την απανθρακοποίηση. Η συμμαχία αποτελείται από 12 μέλη –Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Φινλανδία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Σουηδία. Στον αντίποδα βρίσκεται ένα άλλο μπλοκ χωρών με επικεφαλής τη Γερμανία και την Ισπανία, που αντιστέκονται σθεναρά στην ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο μείγμα της ενεργειακής μετάβασης. Την ίδια στιγμή, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, ΗΠΑ και Κίνα, έχουν καταστρώσει σχέδια για την κατασκευή νέων συμβατικών πυρηνικών σταθμών και μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων. Στην πυρηνική ενέργεια στρέφουν το βλέμμα τους και οι τεχνολογικοί κολοσσοί για να ικανοποιήσουν τις αυξημένες ανάγκες για ενέργεια των data centers και της τεχνητής νοημοσύνης. Η θυγατρική της Amazon cloud computing, AWS, παραχώρησε περισσότερα από 500 εκατ. δολάρια σε συνεργασία με την εταιρεία κοινής ωφελείας της Βιρτζίνια, Dominion Energy, για ένα πρόγραμμα μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων. Η Google ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει ενέργεια από την SMR, Kairos Power και η Constellation Energy αναβιώνει τον σταθμό Three Mile Island για να τροφοδοτήσει τα κέντρα δεδομένων της Microsoft.
Σήμερα 32 χώρες χρησιμοποιούν επί του παρόντος πυρηνική ενέργεια, αλλά μόνο τέσσερις –η Γαλλία, η Σλοβακία, η Ουκρανία και το Βέλγιο– εξαρτώνται από αυτήν ως κύρια πηγή ενέργειας, ενώ άλλες, όπως η Γερμανία, έχουν απομακρυνθεί ενεργά. Μεγάλα πυρηνικά κράτη όπως η Νότια Κορέα, η Γαλλία, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Ρωσία κατασκευάζουν ή σχεδιάζουν πάνω από 65 GW νέας δυναμικότητας και οι «νεοεισερχόμενες» χώρες, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και το Μπαγκλαντές προσθέτουν 11 GW για πρώτη φορά. Αλλες χώρες, όπως η Λευκορωσία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Πακιστάν, έχουν αυξήσει σημαντικά το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής τους ενέργειας τα τελευταία χρόνια, ενώ κράτη που ιστορικά απέφευγαν την πυρηνική ενέργεια, όπως το Καζακστάν και η Ιταλία, εξετάζουν τώρα την είσοδό τους.
Η πρόταση της Athlos Energy
Στην Ελλάδα, η συζήτηση που άνοιξε έστω δειλά και βρίσκεται σε εξέλιξη, πήγε την περασμένη Δευτέρα ένα βήμα παρακάτω με την πρόταση που έθεσε στο τραπέζι του διαλόγου η Athlos Energy σε ημερίδα που διοργάνωσε στην Αθήνα. Πρόκειται για την πρώτη startup εταιρεία στον χώρο της πυρηνικής βιομηχανίας, που ιδρύθηκε φέτος τον Σεπτέμβριο με στόχο τη δημιουργία ενός οδικού χάρτη για την προετοιμασία και υλοποίηση του πρώτου πυρηνικού προγράμματος στην Ελλάδα. Ιδρυτές της Athlos Energy είναι ο Στάθης Βλασσόπουλος και ο Διονύσης Χιώνης, απόφοιτοι του ΕΜΠ με πολυετή εμπειρία σε διάφορες εφαρμογές της πυρηνικής τεχνολογίας στην Ελβετία. Στη συζήτηση που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της ημερίδας, στην οποία τοποθετήθηκε μεταξύ άλλων και ο κ. Τσάφος, οι δύο μηχανικοί έθεσαν το ζήτημα της δημιουργίας ενός οδικού χάρτη για την προετοιμασία του πρώτου πυρηνικού προγράμματος της Ελλάδας, στη βάση των διεθνών κανονισμών. Ο κ. Τσάφος έκανε καθαρό ότι «αν προχωρήσει η τεχνολογία των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων, πέσουν οι τιμές και η αγορά μπορεί να παραδώσει έργα στον χρόνο τους», η όλη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια μπορεί να τεθεί σε μια άλλη βάση. «Η κυβέρνησή μας έχει διευρυμένους ορίζοντες, αλλά βασίζεται στα δεδομένα. Αν αποδειχθεί ότι μια τεχνολογία έχει προοπτικές και μπορεί να αποφέρει οφέλη, τότε είναι μια συζήτηση που αξίζει να γίνει», είπε.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)