κυρίως από τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης αλλά και από εταιρείες και ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς που δραστηριοποιούνται ή δείχνουν ενδιαφέρον για την περιοχή.
Ειδικότερα, στην παρουσίασή του, με τίτλο “Lessons Learned and Experiences Gained from Decarbonisation Policies in SE Europe” (βλ. εδώ), ο κ. Σταμπολής επισήμανε ότι, παρά τις διακηρυγμένες στοχεύσεις και τις επίσημες πολιτικές των χωρών της περιοχής της ΝΑ Ευρώπης για εναρμόνιση με τους «πράσινους» στόχους της ΕΕ, δεν έχει υπάρξει παρά μόνο μικρή αλλαγή στο περιφερειακό ενεργειακό μείγμα, αν και το μείγμα στην ηλεκτροπαραγωγή έχει διαφοροποιηθεί με αξιοσημείωτα υψηλότερη εισροή από ΑΠΕ.
Ξεκινώντας, μάλιστα, την ομιλία του, ο Πρόεδρος του ΙΕΝΕ σημείωσε ότι η ΝΑ Ευρώπη αποτελεί μία περιοχή με μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Συνεπώς, όπως πρόσθεσε, αυτό που είναι σημαντικό να τονιστεί είναι ότι η μελέτη του Ινστιτούτου εστίασε «στο πώς ακριβώς εξελίσσεται (ή δεν εξελίσσεται) η ενεργειακή μετάβαση στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, η οποία έχει μεγάλη σημασία για την Ευρώπη, την Ευρασία και τη Μέση Ανατολή, αλλά και στο να καταδειχθεί ποια είναι τα προβλήματα, οι τρόποι με τους οποίους αυτά μπορούν να ξεπεραστούν και τι είναι αυτό που πραγματικά θέλουμε τελικά».
Όπως υπενθύμισε ο Πρόεδρος του ΙΕΝΕ, η περιοχή της ΝΑ Ευρώπης υποτίθεται ότι, εδώ και κάποια χρόνια, έχει εισέλθει σε φάση απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα, σε συμφωνία με τους στόχους της ΕΕ, αρχικά μέσω της «πολιτικής 20-20-20» και αργότερα – και, συγκεκριμένα, από το 2020 και μετά - με την «Πράσινη Συμφωνία» (Green Deal) και τους στόχους του REPowerEU. Ωστόσο, όπως κατέδειξε με την παρουσίασή του, υπήρξε πολύ μικρή αλλαγή στη δομή του περιφερειακού ενεργειακού μείγματος σε σύγκριση με την ταχέως αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ στην μίγμα ηλεκτρικής ενέργειας.
Συγκεκριμένα, ο κ. Σταμπολής επισήμανε ότι, όσον αφορά το ενεργειακό μείγμα, παρατηρούμε ότι, από το 2012 έως και το 2022, η συμμετοχή των στερεών καυσίμων έχει μειωθεί ελαφρά κατά 2,0%, ενώ και το φυσικό αέριο έχει επίσης μικρότερη συμμετοχή κατά 3,0%. Μάλιστα, σημείωσε ότι τα προϊόντα πετρελαίου έχουν, στην πραγματικότητα, αυξήσει τη συμμετοχή τους κατά 2,0%, με τις ΑΠΕ να έχουν αυξηθεί κατά 5,0 %. Επίσης, η πυρηνική ενέργεια συνεισφέρει 1,0% λιγότερο σε σχέση με πριν από μία δεκαετία, ενώ και η ηλεκτρική ενέργεια (χάρη στο αυξημένο διασυνοριακό εμπόριο) μείωσε την παρουσία της κατά 1,0%. Συνολικά, όπως υπογράμμισε ο Πρόεδρος του ΙΕΝΕ, τα ορυκτά καύσιμα έχουν μειώσει τη συμμετοχή τους στο ενεργειακό μείγμα της ΝΑ Ευρώπης μόνο κατά 3,0% στα δέκα χρόνια από το 2012 έως το 2022 (συγκεκριμένα από 82,0% σε 79,0%).
Το ενεργειακό μείγμα της ΝΑ Ευρώπης 2012 vs 2022 (πηγή: ΙΕΝΕ, “Lessons Learned and Experiences Gained from Decarbonisation Policies in SE Europe”, by Mr. C. Stambolis, Chairman and Executive Director, IENE and Mr. D. Mezartasoglou, Research Associate, IENE - Side Event – Greek Pavillion, Baku, November 19, 2024)
Το μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΝΑ Ευρώπης 2012 vs 2022 (πηγή: ΙΕΝΕ, “Lessons Learned and Experiences Gained from Decarbonisation Policies in SE Europe”, …Baku, November 19, 2024)
Σε αντίστιξη προς την εικόνα αυτή, όπως επισήμανε ο κ. Σταμπολής, τα τελευταία 15 περίπου χρόνια, έχουμε δει σημαντική αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των μονάδων ΑΠΕ σε όλες σχεδόν τις χώρες της περιοχής. Από λιγότερα από 45 GW το 2010, αυτή έχει φτάσει σήμερα κοντά στα 125 GW με αντίστοιχα υψηλές αποδόσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Ωστόσο, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης, παρά τα δισεκατομμύρια επενδύσεων στις ΑΠΕ τα τελευταία 10 χρόνια, ο αντίκτυπος όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών CO2 στη ΝΑ Ευρώπη αποδείχθηκε ελάχιστος, ενώ το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας έχει εκτοξευθεί στα ύψη σε αρκετές χώρες της περιοχής. Οι λόγοι, όπως πρόσθεσε, εντοπίζονται στις λανθασμένες ενεργειακές πολιτικές, στην έλλειψη κατάλληλης ρύθμισης και στην υιοθέτηση ακατάλληλων μοντέλων αγοράς, τα οποία και αναλύθηκαν πλήρως στην παρουσίαση του στην COP29. Ταυτόχρονα, όπως ανέφερε, υπάρχουν πολιτικές επιφυλάξεις για την μεγαλύτερη χρήση φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας που, ωστόσο, σε συνδυασμό με τις ΑΠΕ, θα μπορούσαν πράγματι να οδηγήσουν σε πολύ χαμηλότερες εκπομπές.
Συνολική εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ (MW) ανά χώρα στη ΝΑ Ευρώπη, 2012-2023 (πηγή: ΙΕΝΕ, “Lessons Learned and Experiences Gained from Decarbonisation Policies in SE Europe”, …Baku, November 19, 2024)
Παράλληλα, εξέτασε τον αντίκτυπο της διείσδυσης αυτής στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και πώς αυτές επηρεάζονται από το αυξημένο διασυνοριακό εμπόριο, από τη σύζευξη των αγορών - market coupling (βλ. Target Model) και από την μεγαλύτερη χρήση των ΑΠΕ. Επίσης, περιέγραψε οι εγγενείς παράγοντες που υπάρχουν στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και οι οποίοι, εμφανέστατα, εμποδίζουν τον περαιτέρω εξηλεκτρισμό του ενεργειακού συστήματος ενώ αναφέρθηκε και στους πιθανούς τρόπους με τους οποίους αυτοί θα μπορούσαν να ξεπεραστούν.
Για μεθοδολογικούς λόγους, η παρουσίαση, συντάκτες της οποίας ήταν ο Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του ΙΕΝΕ, κ. Κωστής Σταμπολής, και ο Research Fellow του Ινστιτούτου, κ. Δημήτρης Μεζαρτάσογλου, χωρίζει την περιοχή της ΝΑ Ευρώπης σε τρεις διακριτές ομάδες χωρών: (α) στα Δυτικά Βαλκάνια, (β) στα κράτη-μέλη της ΕΕ και (γ) στην περίπτωση της Τουρκία. Με τη χρήση μαθηματικών μοντέλων, το ΙΕΝΕ, στο πλαίσιο της εν λόγω παρουσίασης, εξέτασε τις επικρατούσες και αναμενόμενες τάσεις που αφορούν ενεργειακή ζήτηση και κατανάλωση στη ΝΑ Ευρώπη. Ανέλυσε, επίσης, τις πιθανές επιλογές ενεργειακού εφοδιασμού που υπάρχουν για την περιοχή δεδομένης της συνολικής προσπάθειας απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάστηκε, επίσης, η υψηλή εξάρτηση της περιοχής από τις εισαγωγές υδρογονανθράκων.
Τέλος, ο κ. Σταμπολής υπογράμμισε, στο πλαίσιο της παρουσίασης, την τεράστια σημασία της περιοχής για την συνολική ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, δεδομένης και της εγγύτητάς της με τις χώρες και τις περιοχές που αποτελούν μεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου. Επισήμανε, επίσης, τη σημασία της διαφοροποίησης προμηθειών και οδεύσεων και το πώς αυτή μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας της ΝΑ Ευρώπης αλλά και της ΕΕ. Επιπλέον, αναφέρθηκε εκτενώς στον διευρυμένο ρόλο του Νότιου Διαδρόμου εν όψει της πολύπλευρης χρήσης του από συνδυαστικούς αγωγούς (μεταφοράς φυσικού αερίου και υδρογόνου), τερματικούς σταθμούς LNG και FSRU καθώς και εγκαταστάσεις CCUS.
Ακολούθησε συζήτηση με ενεργό συμμετοχή του κοινού, την οποία συντόνισε ο Δρ.Charles Ellinas, Senior Fellow στο Atlantic Council και Visiting Research Fellow του IENE.