παρακολουθούν τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, η οποία, όμως, οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων αλλά και σε μια μοναδική γεωπολιτική συγκυρία.
Πρώτος και βασικότερος λόγος είναι η στρατιωτική και πολιτική αποδυνάμωση του καθεστώτος στην Δαμασκό μετά τα σοβαρά πλήγματα που υπέστησαν οι στρατιωτικές υποδομές του Ιράν (στην Συρία και στο ίδιο το Ιράν) μετά τις αλλεπάλληλες αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ και την παράλληλη κατάρρευση της Χεζμπολλάχ - δύο εκ των βασικών υποστηρικτών του καθεστώτος Άσαντ - μετά από το ανηλεές σφυροκόπημα των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (IDF). Ο δεύτερος λόγος είναι η εσκεμμένη (λόγω του μετώπου στην Ουκρανία) μείωση του Ρωσικού ενδιαφέροντος για την Συρία και η συνακόλουθη αποδυνάμωση της στρατιωτικής στήριξης προς τον Άσαντ.
Ο τρίτος, και ίσως βασικότερος λόγος, έχει να κάνει με την ανάδειξη της οργάνωσης HTS τα τελευταία χρόνια ως ενός καλά οργανωμένου στρατιωτικού σώματος, με την ανοικτή υποστήριξη της Τουρκίας, με πολιτική ευθύνη για την διοίκηση της βορειοδυτικής επαρχίας της Συρίας, του Ιντλιμπ, η οποία παρέμενε υπό τον απόλυτο έλεγχό της, αποτελώντας μόνιμη απειλή κατά του Άσαντ. Η HTS προέκυψε μετά την διάλυση, το 2016, της Τζιχαντιστικής οργάνωσης με προέλευση την Αλ Κάιντα, της Jabbat al Nusra, που μέχρι τότε κυριαρχούσε στην περιοχή. Υπό την ηγεσία του αλ Τζολανί δημιουργήθηκε τότε η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σάμ (HTS) η οποία κατάφερε να ενώσει τις διάφορες αντικαθεστωτικές και κυρίως Ισλαμιστικές δυνάμεις.
Πολλοί αναλυτές αποδίδουν την επιτυχή ανέλιξη της HTS στην προσωπικότητα και διοικητικές ικανότητες του αλ Τζολανί ο οποίος, από φανατικός οπαδός της Αλ Κάιντα, με προϋπηρεσία στο Ιράκ και φυλάκιση στο περίφημο κρατητήριο Camp Bucca, εξελίχθηκε σε διώκτη τόσο της Αλ Κάιντα όσο και του Ισλαμικού Κράτους. Με καταγωγή από τα υψίπεδα του Γκολάν, και έχοντας περάσει τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην Σαουδική Αραβία -όπου πατέρας του ήταν μηχανικός πετρελαίου- μεγάλωσε στην Δαμασκό σε ένα ευκατάστατο οικογενειακό περιβάλλον. Η ριζοσπαστικοποίηση του έγινε στα 17 του χρόνια με το ξέσπασμα της δεύτερης Ιντιφάντα το 2000.
Χάρτης: Τα εδάφη που ήλεγχαν οι διάφορες δυνάμεις στη Συρία την παραμονή της πτώσης του Μπασάρ αλ-Άσαντ (7 Δεκεμβρίου, ώρα 21:00 τοπική ώρα)
πηγή: ISW/BBC
Μυστήριο παραμένει, πάντως, πώς από μια οργάνωση με ξεκάθαρα ακραία Ισλαμιστική ατζέντα η HTS μεταμορφώθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ένα πιο μετριοπαθές αντικαθεστωτικό κίνημα με ευρεία λαϊκή αποδοχή, εάν κρίνουμε από τις πρώτες εμφανίσεις και δηλώσεις στελεχών της μετά την κατάληψη του Χαλεπίου (Aleppo) στις αρχές του μήνα και σήμερα το πρωί μετά την αναίμακτη κατάληψη της Δαμασκού. Πολύ χαρακτηριστική είναι η επίσκεψη του αλ Τζολανί στο μεσαιωνικό κάστρο στο Χαλέπι, αμέσως μετά την είσοδο των στρατιωτών της HTS στην πόλη, όπου εμφανίστηκε άοπλος με συνοδεία επίσης άοπλων υπασπιστών του υψώνοντας την σημαία των αντικαθεστωτικών, και όχι αυτή του ισλαμικού κράτους (ISIS) Προφανώς το μήνυμα του αλ Τζολανί είναι ότι έρχεται ειρηνικά για να εκδιώξει το αμαρτωλό και μοχθηρό καθεστώς Άσαν, και ότι οι μειονότητες Ελληνορθόδοξοι, Ασσύριοι ορθόδοξοι, καθολικοί, αλαούιτες (Alawites) κα θα προστατευτούν.
Το ενωτικό και ειρηνικό προφίλ της ΗTS εξηγεί, σε μεγάλο βαθμό, το γιατί η επέλαση των στρατευμάτων της δεν αντιμετώπισε καμία σοβαρή αντίσταση, με εξαίρεση τις μάχες για την κατάληψη της πόλης Χόμς, ενώ ο στρατός του Άσαντ είτε παραδόθηκε άνευ μάχης είτε λιποτάκτησε μη έχοντας ουδεμία επιθυμία να υπερασπιστεί ένα φαύλο και διεφθαρμένο καθεστώς. Με την εκτεταμένη διαφθορά και εχθρική αντιμετώπιση από το καθεστώς Άσαντ μεγάλου τμήματος του πληθυσμού - ας μην ξεχνάμε τους βομβαρδισμούς κατά ολόκληρων πόλεων μετά την εξέγερση του 2011 - να αποτελεί ίσως τον βασικότερο λόγο για την απότομη κατάρρευση του. Πολύ απλά οι πολίτες της Συρίας, μετά από χρόνια καταπίεσης, σκέφτηκαν ότι δεν είχαν να χάσουν τίποτε περισσότερο από την αλλαγή καθεστώτος, γι’ αυτό και δέχτηκαν αρκετά ευμενώς τον αλ Τζολανί και τους οπαδούς του.
Η επόμενη ημέρα στην Συρία
Όπως φαίνεται από τον χάρτη η χώρα είναι κατακερματισμένη σε διάφορες ημιαυτόνομες περιοχές και σφαίρες επιρροής. Ναι μεν με την επικράτηση της HTS απλοποιείται σε ένα βαθμό η διοίκηση της χώρας, που πέρα από τις περιοχές που ήλεγχε μέχρι σήμερα ο Άσαντ, προστίθεται και αυτή του Ιντλιμπ, όμως ας μην ξεχνάμε ότι σχεδόν όλη η βορειοδυτική πλευρά ελέγχεται από τους Κούρδους ενώ δύο βασικές βόρειες επαρχίες είναι υπό την κυριαρχία της Τουρκίας. Η οποία προφανώς θα θελήσει να εξαργυρώσει με εδαφικά ανταλλάγματα την υποστήριξη της όλα αυτά τα χρόνια προς τον αλ Τζολανί και την HTS.
Με την κατάρρευση του Άσαντ οι Κούρδοι της Συρίας έχουν αναθαρρήσει και είναι ζήτημα χρόνου να θέσουν θέμα διεθνούς αναγνώρισης της εθνικής τους οντότητας με την ανακήρυξη της Rojava ως ανεξάρτητου κράτους. Εάν ο al Τζολανί υποστηρίξει την προσπάθεια αυτή θα τύχει Αμερικανικής υποστήριξης, αφού αμερικανικά στρατεύματα έχουν βάσεις στην περιοχή σε μια συνεχή προσπάθεια ελέγχου των διάσπαρτων ισλαμιστικών ομάδων που προέκυψαν από την κατάρρευση του ISIS και λειτουργίας των στρατοπέδων που φυλάσσονται οι οικογένειες και τα ορφανά των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους. Μια κίνηση που ασφαλώς δεν θα αρέσει καθόλου στην Τουρκία, που, όμως, αποτελεί εθνική ανάγκη για τον αλ Τζολανί προκειμένου να εξασφαλίσει τα ανατολικά σύνορα της Συρίας κερδίζοντας ταυτόχρονα την έμπρακτη και μόνιμη υποστήριξη των Κούρδων.
Σε κάθε περίπτωση οι ισορροπίες είναι λεπτές και ο αλ Τζολανί και η κυβέρνησή του θα πρέπει να κινηθούν προσεκτικά. Άμεση προτεραιότητα τους θα είναι ασφαλώς η εμπέδωση κλίματος ασφάλειας και σωστής λειτουργίας στις πόλεις που έχουν ήδη υπό τπων έλεγχο τους σε μια προσπάθεια να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του πληθυσμού. Προς αυτή την κατεύθυνση θα βοηθήσει η δέσμευση του νυν πρωθυπουργού της χώρας για συνεργασία με το νέο καθεστώς προκειμένου να υπάρξει ομαλή μετάβαση εξουσίας.