Καθώς η αβεβαιότητα στην Μέση Ανατολή εξαπλώνεται, μετά την πτώση του Άσαντ και την κατάληψη της Δαμασκού από τους αντάρτες της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαγιάτ Ταρίρ Αλ-Σαμ, αμέτρητα είναι τα αναπάντητα ερωτήματα για τις γεωπολιτικές συνέπειες της κρίσεως. Λιγότερο συχνά ακούμε όμως να ρωτούν για την ανθρωπιστική διάσταση. Ποιά θα είναι η τύχη των Χριστιανών της περιοχής; Πολλοί από αυτούς, όπως ο Ραφαήλ Ισσά, ιδρυτής της Ένωσης Ελλήνων του Λεβάντε (Greek Levantine Association), μίας ΜΚΟ για την προάσπιση των Ελληνορθοδόξων της Ανατολής με έδρα την Σουηδία, όχι απλώς υπάγονται στο Πατριαρχείο Αντιοχείας, αλλά έχουν ελληνική συνείδηση και συναίσθηση της κληρονομιάς του Βυζαντίου που διαμόρφωσε, άλλοτε, την γενέτειρά τους Συρία και καθόρισε την ιστορία της.
- Πῶς ἀποφασίσατε νά ἱδρύσετε τήν Ἕνωση Ἑλλήνων τοῦ Λεβάντε;
Μεγάλωσα στήν Σουηδία ἀλλά ἔχω μεικτή καταγωγή ἀπό τήν Ἀνατολή. Μεγαλώνοντας στήν Συρία, ὑπό τό καθεστώς τοῦ Ἄσαντ, οἱ Ἑλληνορθόδοξοι δέν διδάσκονταν ποτέ τήν ἱστορία τοῦ τόπου, οὔτε ὅτι ἦταν μέρος τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Μᾶς μάθαιναν ὅτι οἱ Βυζαντινοί ἦταν οἱ ἐχθροί μας, καί ὅτι ἤμασταν μέ τήν πλευρά τῶν Ἀράβων πού τούς πολέμησαν. Κάποια στιγμή μεγαλώνοντας, κατάλαβα ὅτι ὅλα αὐτά ἦταν ψέμματα καί ἄρχισα νά ἐρευνῶ τήν ἀληθινή ἱστορική κληρονομιά τῶν Ἑλληνορθοδόξων τῆς Ἀνατολῆς σάν ἐμένα. Ὁ σκοπός τῆς δημιουργίας τῆς Ἕνωσης Ἑλλήνων τοῦ Λεβάντε ἦταν νά μοιραστῶ τήν γνώση αὐτή. Νά μάθουμε ὅτι αὐτά πού μᾶς διδάσκουν γιά τήν ἱστορία τῆς Ἀνατολῆς δέν εἶναι αὐτό πού συνέβη στ’ἀλήθεια, ὅτι ἡ καταγωγή μας δέν εἶναι αὐτή πού μᾶς λένε.
Τήν ἴδια στιγμή, πολλοί Ἕλληνες δέν γνωρίζουν τήν ἱστορία μας, ὁπότε στόχος μου ἦταν νά διαδώσω τό μήνυμα αὐτό καί στους Ἕλληνες. Μετά τήν πτώση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὑτοκρατορίας, διακόπηκε ἡ ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν Ἑλλήνων καί τῶν Ἑλληνορθοδόξων τῆς Ἀνατολῆς. Ἡ τελευταία στιγμή συγκλίσεως ἦταν ὅταν, κατά τόν ἑλληνικό ἐθναπελευθερωτικό ἀγῶνα, προσπάθησαν νά ἀπελευθερώσουν τήν Συρία μέσω τῆς Βηρυττοῦ. Δυστυχῶς, μέ τήν ἔλευση τοῦ Ἀραβισμοῦ ἐκδιώχθηκαν οἱ Ἕλληνες τῶν παροικιῶν τῆς Ἀνατολῆς, ἰδίως τῆς Ἀλεξάνδρειας, προκειμένου νά εἶναι ὁμοιογενεῖς οἱ ἀραβικές χῶρες. Ἔκτοτε, μόνο οἱ κληρικοί τῶν Πατριαρχείων Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων μαθαίνουν ἑλληνικά, ὅμως οἱ δεσμοί ἔχουν κοπεῖ. Θά ἤθελα νά ὑπάρχει πολύ στενότερη ἐπικοινωνία ἀνάμεσα στήν Συρία, στήν Ἑλλάδα καί ὁλόκληρο τόν ἑλληνικό κόσμο. Τό μόνο πού ζητᾶμε αὐτή τήν στιγμή εἶναι νά γνωρίζουν οἱ ἄνθρωποι ὅτι ὑπάρχουμε. Δέν ἔχουμε κανέναν νά μᾶς εκπροσωπήσει, κανείς στήν διεθνῆ κοινότητα δέν γνωρίζει γιά ἐμᾶς. Ἄν αὔριο ἐρχόταν ἡ ISIS ἐναντίον μας, κανείς δέν θά ἐνδιαφερόταν ἤ θά γνώριζε στήν διεθνῆ σκηνή ὥστε νά μᾶς προστατεύσει. Γιά αὐτό ἵδρυσα τήν Ἕνωση Ἑλλήνων τοῦ Λεβάντε, προκειμένου νά γίνει γνωστό ὅτι εἴμαστε ἄνθρωποι καί ἔχουμε δικαιώματα ὅπως ὅλοι. Δέν μποροῦμε νά περιμένουμε ὁλομόναχοι, σάν τά πρόβατα ἐπί σφαγῆ.
- Πῶς ἐπιβίωναν οἱ Χριστιανοί Ἑλληνορθόδοξοι τῆς Συρίας υπό τον Ἄσαντ;
Ὑπό τό καθεστώς τοῦ Ἄσαντ στήν Συρία ὑπῆρχε θρησκευτική ἐλευθερία, ὁπότε ἦταν ἐγγυημένο στόν καθένα ὅτι θά μπορεῖ νά ἀσκεῖ τά θρησκευτικά καθήκοντά του εἴτε ἦταν Χριστιανός εἴτε Μουσουλμάνος. Δέν ὑπῆρχε ὅμως πολιτική ἐλευθερία. Μέλη τῆς οἰκογένειάς μου πού ἐναντιώθηκαν στόν Ἄσαντ καί στό κόμμα του βρέθηκαν στήν φυλακή, κάποιοι ἀκόμη καί γιά δεκαεπτά ὁλόκληρα χρόνια. Δέν ἐπιτρεπόταν νά ἐκφραστεῖς ἐνάντια στήν ἰδεολογία τοῦ Ἀραβισμοῦ, τήν ὁποία τήν ἐγκαθίδρυσε ὡς κυρίαρχη τό ἴδιο τό κόμμα τοῦ Ἄσαντ, παρότι ἦταν δύο Ἑλληνορθόδοξοι, ὁ Μισέλ Ἀφλάκ καί ὁ Κωνσταντίν Ζουρέκ, πού τήν πρῶτοι τήν ἐφηῦραν, ὡς «ἀντίδοτο», κάτι σάν τήν ἐκδοχή τοῦ ἐκκοσμικευμένου Ἰσλάμ γιά τήν Μέση Ἀνατολή, ὥστε νά ἑνωθεῖ ἡ περιοχή σέ πολιτικά ἐνιαῖο σῶμα. Πρόκειται γιά μία μεταβολή πού ἔγινε αἰσθητή ἀπότομα. Γιά παράδειγμα, στήν οἰκογένειά μου ἄλλαξαν τά ὀνόματα πού διάλεγαν, ἀπό ἑλληνικά σέ ἀραβικά, μέσα σέ μία μόλις γενιά, ὡστε τήν θεία μου τήν λένε Ἀθηνά, τόν νεώτερο ὅμως ἀδερφό της πού γεννήθηκε μετά τήν ἄνοδο τοῦ Ἀραβισμοῦ τοῦ ἔδωσαν ἀραβικό ὄνομα. Πολλοί ἐκτίμησαν τήν θρησκευτική ἐλευθερία πού ἔφερε ὁ Ἀραβισμός, παρά τό πολιτικό κόστος.
- Ἀνησυχεῖτε γιά τήν τύχη τῶν Χριστιανῶν ἐν μέσω τοῦ ἐλέγχου τῆς Συρίας ἀπό ἰσλαμιστές ἀντάρτες;
Προς τό παρόν ἔχω ἐκπλαγεῖ θετικά ὅσον ἀφορᾶ τήν ἀσφάλεια τῶν Χριστιανῶν. Βεβαίως, δέν μποροῦμε νά ξέρουμε, γιατί ἡ τωρινή κυβέρνηση θά εἶναι προσωρινή ὥς τόν Μάρτιο, ὁπότε καί θά φανεῖ τό κατά πόσον θά ὑπάρξουν ἐκλογές ἤ θά ἐγκαθιδρύσουν ἕνα ἰσλαμικό πολίτευμα ὅπου ὁ ἡγέτης δέν θά ἐκλέγεται ἀπό τόν λαό. Παρόλο πού οἱ Χριστιανοί δέν διώκονται αὐτή τήν στιγμή, δέν γνωρίζουμε στό μέλλον τί θά συμβεῖ, καί δεδομένης τῆς πρόσφατης ἱστορίας, κανείς δέν νιώθει ἀσφαλής. Οἱ Χριστιανοί τῆς Συρίας βρίσκονται σέ μία κατάσταση ἀβεβαιότητας, ὁ μεγαλύτερος δε φόβος εἶναι ὅτι ἐάν ἐγκαθιδρυθεῖ ἰσλαμικό πολίτευμα, πού νά ἐπιτρέπει τήν ἄσκηση τῆς χριστιανικῆς θρησκείας, οἱ Χριστιανοί θά ἐπιστρέψουν στό ὑποτελές καθεστώς τῶν τζίμηδων, πού καταργήθηκε μέ τήν πτώση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί τήν ἵδρυση τοῦ ἀνεξάρτητου συριακοῦ Κράτους. Τότε θά ἔχουμε νά κάνουμε μέ ἐπιβολή ἐπιπλέον φόρων καί δημιουργία πολιτῶν «α΄» καί «β΄» κατηγορίας.
Ἄς εἴμαστε εἰλικρινείς, τί ἐκδίκηση νά πάρει κανείς ἀπό τήν χριστιανική κοινότητα; Ποτέ δέν διαλέξαμε πλευρές, πάντοτε ὑπερασπιζόμασταν τήν ἀλληλοκατανόηση καί τήν συναίνεση μεταξύ τῶν ἀνθρώπων πού ἀνήκουν σέ διαφορετικές θρησκεῖες καί ἐθνικότητες. Κανείς Χριστιανός δέν πρότεινε τήν ἐπανάσταση ἤ τήν ἐχθρότητα. Παρόλα αὐτά, πιστεύω ὅτι οἱ Ἑλληνορθόδοξοι τῆς Ἀνατολῆς χρειάζονται πολύ περισσότερη βοήθεια γιά νά ἀκουστεῖ ἡ φωνή τους, τήν ὁποία ἡ Ἐκκλησία οὔτε μπορεῖ οὔτε εἶναι ἡ θέση της νά τήν προσφέρει. Βεβαίως, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὑπό διωγμόν, ἀκόμη καί ὑπό τόν Ἄσαντ, καί ἀναγκάζεται νά συμμορφώνεται στό πολιτικό καθεστώς, ἀφοῦ ἄλλωστε ἔχει καί τόν ρόλο τῆς διαχείρισης τῶν ἔννομων σχέσεων τῶν Ὀρθοδόξων μεταξύ τους, ὅπως ἦταν στό σύστημα τοῦ μιλλέτ. Ὁ ρόλος της ὅμως εἶναι πρωτίστως πνευματικός, καί χρειαζόμαστε μία ἄλλη φωνή γιά νά ὑποστηρίξει τά δικαιώματά μας ὡς Ἑλληνορθοδόξων στήν Ἀνατολή.
- Ποιος θεωρεῖτε ὅτι εἶναι ὁ ρόλος τῆς Τουρκίας στίς ἐξελίξεις;
Βεβαίως, ὅλα αὐτά γυρνᾶνε πίσω στήν ἰσλαμιστική ἐπανάσταση, καί τά πράγματα ἐξελίσσονται μέ αὐτό τόν τρόπο ἐδῶ καί κάποια χρόνια. Ὑπάρχει λόγος πού ξεκίνησαν καί ἔφεραν εἰς πέρας τήν ἐπιχείρηση ἀπό τά τουρκικά σύνορα. Ἡ Τουρκία εἶναι σίγουρα ἕνας ἀπό τούς παῖκτες στίς ἐξελίξεις, καί δέν νομίζω ὅτι χρειαζόμαστε πολλές ἀποδείξεις γιά νά καταλάβουμε ὅτι καί τό Ἰσραήλ ἦταν σύμφωνο. Ὁ Νετανυάχου ἐπέτρεψε ἔτσι στόν ἰσραηλινό στρατό νά προχωρήσει καί νά φτάσει ὥς τήν Δαμασκό, στήν ἀρχή προσωρινά, τώρα μόνιμα. Ἐδῶ ἡ συνεργασία μεταξύ τῶν δύο χωρῶν, πού ἤδη οἰκονομικά ἦταν εἶχαν καλές σχέσεις, γίνεται ὁλοφάνερη. Δέν ξέρω ἐάν ἦταν συνεννοημένοι μεταξύ τους ἤ ἄν ἡ Τουρκία ἁπλῶς ἦταν σέ συνεννόηση μέ τίς ΗΠΑ, πού ἀπό τήν ἀρχή ὑποστήριξαν τήν πτώση τοῦ Ἄσαντ γιά τήν ὑπεράσπιση, κατ’αὐτούς, τῆς δημοκρατίας. Αὐτό πού βλέπουμε ὅμως στήν πραγματικότητα νά συμβαίνει εἶναι ὅτι ἡ Τουρκία ἐλέγχει ὁλόκληρη τήν βόρεια Συρία ἀπό τά σύνορα καί μερικά χιλιόμετρα ἐντός τοῦ ἐδάφους, ἐνῶ τὀ Ἰσραήλ ἐλέγχει ἀντίστοιχο ἔδαφος ἀπό τά νότια.
- Τί περιμένετε ἀπό τήν ΕΕ; Πρόκειται νά δοῦμε νέο κύμα προσφύγων σύντομα;
Νομίζω ὅτι ὅπως εἴδαμε ἤδη καί στήν Ἀραβική Ἄνοιξη, ὁ κινητήριος παράγοντας ἐδῶ εἶναι οἱ ΗΠΑ, πού μποροῦν νά παρέμβουν ἀπό μακρόθεν καί ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς, ἐνῶ ἡ Εὐρώπη κάθεται ἄπραγη ὅμως στό τέλος θά πρέπει νά πληρώσει τά σπασμένα. Ἐάν οἱ τρέχουσες ἐξελίξεις ὁδηγήσουν στό νά γίνει ἡ Συρία «κόμβος» τῶν ἰσλαμιστικῶν ὀργανώσεων καί κάθε εἴδους παρανομίας, σάν τήν Λιβύη, τότε αὐτό θά ἐπηρεάσει τήν Εὐρώπη ἄμεσα. Ἀκόμη ὅμως καί ἡ Τουρκία, πού τώρα συμμετέχει, μπορεῖ νά ἐπηρεαστεῖ ἀρνητικά ἀπό μια τέτοια μελλοντική ἐξέλιξη. Προς τό παρόν, οἱ Χριστιανοί τῆς Συρίας παραμένουν στήν χώρα ἐλπίζοντας ὅτι θά ἐξευρεθεῖ κάποια συναίνεση. Ἐάν ὅμως τά πράγματα πάρουν τροπή προς τήν ἐγκαθίδρυση ἰσλαμικοῦ καθεστῶτος, τότε μπορεῖ νά δοῦμε πολλούς ἀπό τά παράλια νά ἀναγκάζονται νά διαφύγουν. Ἡ προτεραιότητα γιά τήν Εὐρώπη, κατά τήν γνώμη μου, θά ἔπρεπε νά εἶναι νά διαβεβαιώσουν ὅτι θά δοθεῖ ἡ εὐκαιρία στους πολῖτες νά διαλέξουν μέ τήν ψήφο τους τήν ἐπόμενη κυβέρνηση, καί ὅτι δέν θά ἀντικατασταθεῖ ἡ δικτατορία μέ μία ἄλλη δικτατορία. Νά ἀφήσουν τούς ἀνθρώπους νά διαλέξουν καί νά ἐγγυηθοῦν ὅτι θά ὑπάρξει δημοκρατικό Σύνταγμα στήν χώρα, ὅπου κανείς δέν θά ὑφίσταται διακρίσεις.
(Από την εφημερίδα «Ἑστία τῆς Κυριακῆς»)