Στο τελευταίο του βιβλίο, «Γάζα, Ισραήλ και Δύση» (εκδ. Κλειδάριθμος), μιλάει για τη μεγάλη σύγκρουση των ριζοσπαστικών ισλαμιστικών κινημάτων με τη Δύση και τις αξίες της. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, μας εξηγεί ότι ζούμε την αρχή μεγάλων ανακατατάξεων στην περιοχή που θα πυροδοτήσει η έναρξη της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ σε μερικές εβδομάδες.
Αρκετοί άνθρωποι στο Ιράν φοβούνται ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν θα μπορέσει τώρα να υπερασπιστεί το ιρανικό έθνος και το ιρανικό έδαφος. Και ξέρετε, όταν ένα κράτος είναι αδύναμο στη Μέση Ανατολή, το τρώνε οι γείτονές του, λέει ο Ζιλ Κεπέλ.
– Κύριε καθηγητά, το καθεστώς Ασαντ διήρκεσε 54 χρόνια κι έπεσε σε λίγα 24ωρα. Υπάρχει εξήγηση για αυτό;
– Λοιπόν, υπήρχαν αρκετοί λόγοι. Το καθεστώς είχε εξαντληθεί γιατί, αφότου το Ισραήλ βομβάρδισε τους στρατηγούς των Φρουρών της Επανάστασης, που διοικούσαν τον συριακό στρατό, αυτοί έφυγαν από τη Συρία. Οπότε ο συριακός στρατός έμεινε χωρίς ηγεσία. Eπειτα, τον Σεπτέμβριο, όταν η Χεζμπολάχ δέχθηκε επίθεση στον Λίβανο από τους Ισραηλινούς, όλοι οι μεσαίου βαθμού αξιωματικοί της Χεζμπολάχ που βοηθούσαν τον συριακό στρατό επέστρεψαν στον Λίβανο. Προσθέστε σε αυτό το ότι η ρωσική πολεμική αεροπορία, που παρείχε αεροπορική κάλυψη στον συριακό στρατό, επαναπατρίστηκε ή μετεγκαταστάθηκε στην Ουκρανία. Δεν έμεινε λοιπόν κανείς, και ο συριακός στρατός ήταν σε άθλια κατάσταση.
Η Τουρκία, από την άλλη, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο γιατί είχε εκπαιδεύσει και εξοπλίσει τους ισλαμιστές αντάρτες που είχαν έδρα στην Ιντλίμπ και περίμεναν την κατάλληλη στιγμή. Και έφτασε η κατάλληλη στιγμή όταν κανείς δεν βοηθούσε πλέον τον στρατό του καθεστώτος Μπασάρ αλ Aσαντ. Και οι Ρώσοι είπαν, εντάξει, αλλά «παρακαλώ, αφήστε τις στρατιωτικές μας βάσεις», ώστε να μη δει ο Πούτιν εικόνες με Σύρους αντάρτες σε ρωσικά πλοία στο λιμάνι του Ταρτούς. Oταν η Ρωσία προετοιμάζεται για μια διαπραγμάτευση με τον Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία, ο Πούτιν δεν έχει την πολυτέλεια να φαίνεται αδύναμος.
– Αισθάνεστε ότι η πτώση του Μπασάρ αλ Aσαντ είναι ακόμη ένα χτύπημα για το Ιράν και το σύστημα συμμαχιών του;
– Ναι, σίγουρα. Το καθεστώς της Τεχεράνης έχει χτυπηθεί επειδή έχει χάσει από τις 7 Οκτωβρίου κι έπειτα τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και το συριακό καθεστώς, που είναι οι τρεις πληρεξούσιοί του στην περιοχή του Λεβάντε και κοντά στη Μεσόγειο. Ως εκ τούτου, η ικανότητα των Ιρανών να απειλούν το Ισραήλ είναι πολύ, πολύ μειωμένη τώρα. Και αυτό, πιστεύω, θα οδηγήσει σε μια σειρά από αναταραχές στο ανώτερο επίπεδο του ιρανικού πολιτικού συστήματος. Αρκετοί άνθρωποι πρόκειται να πουν στον ανώτατο ηγέτη ότι με την πολιτική, η οποία βασίστηκε στην αντιπαράθεση με το Ισραήλ ενάντια στον λεγόμενο σιωνιστικό εχθρό, οδήγησε το Ιράν στο χείλος της αβύσσου. Αναμένω ότι θα υπάρξουν κινήσεις στο Ιράν για την ανατροπή του καθεστώτος ή τουλάχιστον για την αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στο ιρανικό κατεστημένο, επειδή αρκετοί άνθρωποι στο Ιράν φοβούνται ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν θα μπορέσει τώρα να υπερασπιστεί το ιρανικό έθνος και το ιρανικό έδαφος. Και ξέρετε, όταν ένα κράτος είναι αδύναμο στη Μέση Ανατολή, το τρώνε οι γείτονές του. Oταν το Κουβέιτ ήταν αδύναμο, το έφαγε ο Σαντάμ Χουσεΐν. Η Συρία, ούσα αδύναμη, βρίσκεται τώρα κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Και ένα αδύναμο Ιράν θα ήταν μια καλή λεία για όποιον κι αν είναι – για τους Aραβες, τους Πακιστανούς ή όποιον άλλον. Οπότε υποθέτω ότι αυτή είναι μόνο η αρχή μεγάλων ανακατατάξεων στην περιοχή, της παγκόσμιας ανατροπής η οποία, ξέρετε, θα συνδυαστεί με την έλευση του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία.
– Και όσον αφορά την Τουρκία; Ο Ερντογάν υποστήριξε τους τζιχαντιστές, τους ζήτησε αμέσως να πολεμήσουν εναντίον των Κούρδων στα βόρεια της χώρας. Ποια είναι η στρατηγική του;
– Εχει πολλούς στόχους. Θέλει να εξουδετερωθεί το κουρδικό κίνημα του YPG, το οποίο είναι κοντά στο PKK, το κουρδικό, τουρκικό αντάρτικο κίνημα. Και ως εκ τούτου έχει οπλίσει και εξοπλίσει έναν αριθμό Σύρων ανταρτών με το όνομα Συριακός Εθνικός Στρατός. Αλλά είναι μια ομάδα που υπακούει στην Τουρκία για να πολεμήσει ενάντια στους Κούρδους. Και έχει αρχίσει να σπρώχνει τους Κούρδους προς τα ανατολικά, στα σύνορα, χωρίς εμπόδια από τους Αμερικανούς στρατιώτες που ήταν εκεί και έλαβαν οδηγίες να πουν στους Κούρδους να μην αντιστέκονται. Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι το Ιράν εκδιώκεται τώρα από τη Συρία, από τον Λίβανο, από τις ακτές της Μεσογείου. Και η Τουρκία θέλει να το αντικαταστήσει. Για αυτόν τον σκοπό ο Ερντογάν θέλει να είναι έτοιμος για τη μεγάλη ανατροπή όταν ο Τραμπ έρθει στην εξουσία στις 20 Ιανουαρίου για να ξεκαθαρίσει την υπόθεσή του. Επίσης, ήταν πρόθυμος να πιέσει ώστε να στείλει πίσω στην πατρίδα του ένα μέρος, αν όχι το σύνολο των Σύρων προσφύγων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, επειδή η τουρκική Ακροδεξιά, ο συνεταίρος του, Μπαχτσελί, διεξάγει ένα είδος ξενοφοβικής εκστρατείας εναντίον των Σύρων γιατί κλέβουν τις δουλειές της τουρκικής εργατικής τάξης, δέχονται φθηνότερους μισθούς και άλλα παρόμοια. Αρα τα έχει όλα αυτά και μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί.
– Το γεγονός ότι ζούμε σε ήρεμα νερά στο Αιγαίο οφείλεται και στο ότι η Τουρκία έχει αλλού στραμμένο το βλέμμα της;
– Λίγο πολύ, ναι. Με τον ίδιο τρόπο που η Ρωσία δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα στην Ουκρανία και στη Συρία: έτσι έχασαν τη Συρία, επειδή ήταν επικεντρωμένοι στην Ουκρανία. Αλλά ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τώρα τη Συρία ως διαπραγματευτικό χαρτί με τις ΗΠΑ. Αν επίσης βοηθήσει τον Τραμπ στην Ουκρανία, θα ζητήσει ανταλλάγματα. Και μετά θα βάλει την ελληνοτουρκική διαμάχη στην πρώτη γραμμή και θα πει ότι το Αιγαίο είναι διεθνή ύδατα, όπως έκανε στο παρελθόν, όταν έστελνε τα πλοία του για να αναζητήσει αέριο κάτω από τη θάλασσα.
– O Αλ Γκολάνι θεωρήθηκε τρομοκράτης από τις ΗΠΑ. Τώρα τον είδαμε να δίνει συνεντεύξεις στο CNN και βλέπουμε μια αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ απέναντί του. Πώς θα αντιδράσει η νέα αμερικανική κυβέρνηση στη νέα κατάσταση που μόλις περιγράψατε;
– Πιστεύω ότι είναι ακόμη σε αναμονή και παρακολουθούν τι συμβαίνει. Δεν είναι αφελείς. Ορισμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις είπαν ότι τους ενδιαφέρει να έχουν επαφή με τη νέα κυβέρνηση, η οποία είναι προσωρινή και δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση. Θα υπάρχει έλεγχος τις πρώτες μέρες; Βία δεν υπήρξε προς το παρόν. Και πρέπει επίσης να το εντάξετε στον γενικό ανασχηματισμό της Μέσης Ανατολής που επιδιώκει ο Τραμπ χωρίς να χρειαστεί να καταφύγει σε πόλεμο. Θέλει να εντάξει τη Σαουδική Αραβία σε αυτό το σχέδιο, ωστόσο προϋπόθεση για αυτό είναι να αναγνωρίσει το Ισραήλ το παλαιστινιακό κράτος. Θα είναι πολύ περίπλοκο.
– Η Ακροδεξιά και τα λαϊκιστικά κόμματα αυξάνουν τη δύναμή τους σε όλη την Ευρώπη, όχι μόνο στη Γαλλία. Το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει σε έναν αριθμό χωρών. Ανησυχείτε για την τύχη της ευρωπαϊκής δημοκρατίας την επόμενη δεκαετία;
– Προφανώς εδώ υπάρχει μια τεράστια πρόκληση. Οχι μόνο λόγω της μετανάστευσης, αλλά και του γεγονότος ότι οι κοινωνικές ανισότητες έχουν διευρυνθεί. Υπάρχουν δισεκατομμυριούχοι της τεχνολογίας και άνθρωποι που κερδίζουν τεράστια χρηματικά ποσά λόγω της διάλυσης της κοινωνικής προστασίας.
Και υπάρχουν πλέον άνθρωποι μορφωμένοι, που νιώθουν πως βυθίζονται στη φτώχεια. Ξέρετε, η κατάσταση μοιάζει πλέον με τη δεκαετία του 1930, για παράδειγμα στη Γαλλία, όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν ισχυρό, έπαιρνε μεταξύ 10%-20% των ψήφων· τώρα οι ψηφοφόροι του στρέφονται στο Εθνικό Μέτωπο, στην άκρα Δεξιά. Είναι ένα κύμα εθνικοσοσιαλισμού, αν θέλετε, που επέστρεψε. Και η κρίση του πολιτικού κέντρου με αυτούς τους πρωθυπουργούς που εκδιώκονται από τη Βουλή, φυσικά, δημιουργεί στους ανθρώπους την αίσθηση ότι τα πράγματα έχουν ξεφύγει και πως δεν υπάρχει συγχρονισμός με ό,τι συμβαίνει στην καθημερινότητα, στη σημερινή κοινωνία.
– Είστε καθηγητής στο πανεπιστήμιο για περισσότερα από 40 χρόνια. Μιλάτε με τους φοιτητές κάθε μέρα. Εχουν αλλάξει οι νέοι τα τελευταία χρόνια; Πολύ υποστηρίζουν πως δεν ασχολούνται αρκετά με την πολιτική, ότι ασχολούνται μόνο με ζητήματα π.χ. της woke ατζέντας. Ποια είναι η εμπειρία σας;
– Λοιπόν, έχω μια μάλλον πικρή εμπειρία γιατί με έδιωξαν από το πανεπιστήμιο ένα χρόνο πριν. Θα έπρεπε να είχα βγει στη σύνταξη γιατί δεν ήμουν κομμάτι του woke και επειδή η διοίκηση του πανεπιστημίου τάχθηκε με το μέρος των woke από φόβο, λόγω του φόβου τους. Σήμερα βλέπουμε πως η έκφραση των συναισθημάτων έχει κυριαρχήσει επί της σκέψης, της κατανόησης και του διαβάσματος. Ετσι, για παράδειγμα, πρέπει να είστε υπέρ της Παλαιστίνης ή του Ισραήλ και δεν πειράζει να μη γνωρίζετε την ιστορία της περιοχής. Δεν ζυγίζεις τα υπέρ και τα κατά. Και, ξέρετε, σε όλη τη διάρκεια της καριέρας μου, προσπαθούσα να εξηγήσω, να φτιάξω μια αφήγηση για τους φοιτητές και μετά τους καλούσα να κρατήσουν ό,τι ήθελαν από αυτό. Εννοώ ότι δεν προσπαθούσα να τους επηρεάσω πολιτικά. Σήμερα η πολιτική έχει κυριαρχήσει, και πιστεύω ότι αυτό είναι πολύ ανησυχητικό, επειδή έχουμε ξεφύγει από τη μελέτη και έχουμε μπει στην εποχή της διάσπασης προσοχής, των εικόνων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που παρακολουθεί κανείς για μισό λεπτό και μετά πηδάει στο επόμενο. Πιστεύω ότι είναι πιθανώς μια από τις συνέπειες της ψηφιακής επανάστασης, η οποία δεν είναι πολύ ενθαρρυντική.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 17.12.2024)