- ψυχρή, αχανής και, όπως μας λένε, προικισμένη με κάθε ορυκτό που χρειάζεται ο κόσμος. Τα πλούτη της είναι τόσο μεγάλα που ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, την θέλει. Το πρόβλημα είναι ότι η θεωρία αυτή είναι απόλυτη ανοησία.
Όπως συμβαίνει με κάθε παραμύθι, η ιστορία ξεκινά από έναν κόκκο αλήθειας. Το νησί των περίπου 60.000 κατοίκων, αυτοδιοικούμενο έδαφος της Δανίας, διαθέτει κάποια κοιτάσματα ορυκτών πόρων, ορισμένα από τα οποία είναι μάλιστα μεγάλα. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Γεωλογικά, το νησί αποτελεί προέκταση της βορειοαμερικανικής ηπείρου, και γνωρίζουμε ότι οι ΗΠΑ και ο Καναδάς διαθέτουν όντως σημαντικά ορυκτά αποθέματα.
Οι κυνικοί παρατηρητές δεν έχουν άδικο όταν κάνουν λόγο για déjà vu: Η φρενίτιδα γύρω από τη Γροιλανδία και τα εμπορεύματα έχει μια ιστορία 50 ετών. Στη δεκαετία του 1970, το ενδιαφέρον αφορούσε το πετρέλαιο. Η τρέλα επανεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 μετά την εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και του σιδηρομεταλλεύματος. Αρκεί να πούμε ότι το νησί δεν αντλεί ούτε ένα βαρέλι πετρέλαιο και η εταιρεία που σχεδίαζε να αναπτύξει ένα κοίτασμα σιδηρομεταλλεύματος χρεοκόπησε.
Τώρα υπάρχει μια απροκάλυπτη επιθυμία να αξιοποιηθούν "πολλοί σπουδαίοι φυσικοί πόροι" - σύμφωνα με τα λόγια του εκλεγμένου αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς. Αλλά εδώ, αυτό πραγματικά εξαρτάται από τον ορισμό που δίνουμε στο "πολλοί" - σίγουρα, χρησιμοποιώντας τον δικό μου ορισμό, δεν πληροί τις προϋποθέσεις. Δεν είναι καν κοντά.
Μια γεωλογική έρευνα που διεξήγαγε η Δανία το 2023 εντόπισε τουλάχιστον 50 θέσεις με μεταλλευτική δυνατότητα. Από αυτές, περισσότερες από τις μισές βρίσκονται βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, γεγονός που καθιστά την εκμετάλλευσή τους πολύ δύσκολη και δαπανηρή, αν όχι αδύνατη. Μια χούφτα, ωστόσο, βρίσκονται στο νότιο άκρο της Γροιλανδίας όπου δεν υπάρχει πάγος, ανοίγοντας την πόρτα για την ανάπτυξη. Αλλά οι περισσότερες από αυτές είναι μικρές. Από τις δυνητικά μεγάλες, ίσως το πιο ενδιαφέρον είναι το κοίτασμα σπάνιων γαιών Tanbreez.
Ωστόσο, η γεωλογική έκθεση προειδοποιεί ότι η Γροιλανδία έχει ελαχιστες πιθανότητες να αναπτύξει τα κοιτάσματά της λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής. "Τα κοιτάσματα της Γροιλανδίας θα μπορούσαν να γίνουν πιο οικονομικά βιώσιμα στο μέλλον", αναφέρει, μόνο αν οι τιμές αυξηθούν σημαντικά.
Εδώ είναι που χρειάζεται ένα εμπορικό επιχείρημα. Φυσικά, οι τιμές θα αυξηθούν, λένε οι αισιόδοξοι - δεν είδατε ότι η Κίνα ελέγχει το 90% των παγκόσμιων σπάνιων γαιών και το Πεκίνο μπορεί να κλείσει τη στρόφιγγα ανά πάσα στιγμή, προσθέτουν. Ναι, το έχω δει - είδα ακόμη και την τιμή του δυσπροσίου, ένα μέταλλο που ανήκει στην κατηγορία των σπάνιων γαιών, συχνά στις πολύ σπάνιες και πολύ σημαντικές, να εκτινάσσεται το 2011, κατά τη διάρκεια της τελευταίας φρενίτιδας των σπάνιων γαιών. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, κέρδισε 800%, για να καταρρεύσει σχεδόν το ίδιο γρήγορα.
Οι λέξεις "σπάνιες γαίες" είναι λίγο παραπλανητική ονομασία - είναι αρκετά άφθονες. Το πρόβλημα είναι ότι σπάνια είναι άφθονες σε συγκέντρωση που να αξίζει να τις εξορύξουμε. Ακόμη και όταν η συγκέντρωση είναι υψηλή, η εξόρυξη των στοιχείων από το μετάλλευμα είναι ακριβή και πολύ ρυπογόνα. Γι' αυτό και η Κίνα ελέγχει την αγορά. Ο ασιατικός γίγαντας όχι μόνο διαθέτει περισσότερα αποθέματα από οποιονδήποτε άλλον, αλλά δεν τον ενοχλεί και το περιβαλλοντικό κόστος.
Είναι μεγάλα τα αποθέματα σπάνιων γαιών της Γροιλανδίας; Όχι, απ' όσο γνωρίζουμε. Σύμφωνα με τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, που θεωρείται αυθεντία στον τομέα, το νησί περιέχει 1,5 εκατομμύριο τόνους. Αυτό τοποθετεί τη Γροιλανδία στην πρώτη δεκάδα παγκοσμίως, αλλά πολύ πίσω από τις ίδιες τις ΗΠΑ, καθώς και την Κίνα, τη Βραζιλία, το Βιετνάμ, την Ινδία και την Αυστραλία. Είναι πολύ πιθανό η εξόρυξη σπάνιων γαιών σε όλες αυτές τις χώρες να είναι ευκολότερη και φθηνότερη από ό,τι στη Γροιλανδία.
Τι γίνεται με τις γεωπολιτικές εκτιμήσεις; Ας το θέσω ως εξής: Οι σπάνιες γαίες δεν είναι πετρέλαιο. Ούτε χαλκός, ούτε ουράνιο, ούτε φυσικό αέριο. Το 2023, η συνολική αξία των ενώσεων και των μετάλλων που ανήκουν στις σπάνιες γαίες που εισήγαγαν οι ΗΠΑ ανερχόταν σε 190 εκατομμύρια δολάρια. Η τιμή των σπάνιων γαιών μπορεί να εκτοξευθεί κατά 50 φορές και να μην αποτελέσει παρά μια μικρή παρέκκλιση για την οικονομία των ΗΠΑ. Και σε αυτές τις τιμές, οι αμερικανικές εταιρείες θα έβρισκαν πολλά projects στην πατρίδα τους πριν να χρειαστεί να ψάξουν στη Γροιλανδία.
Πράγματι, αν το κόστος των σπάνιων γαιών, όπως το δυσπρόσιο, εκτοξευθεί και πάλι - και, κυρίως, παραμείνει υψηλότερο για μεγάλο χρονικό διάστημα - ίσως κάποια από τα project της Γροιλανδίας να είχαν νόημα. Αλλά πρέπει να υποθέσουμε τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις για τις τιμές - και ταυτόχρονα ότι η κλιματική αλλαγή θα καταστήσει την εξόρυξη στη Γροιλανδία πολύ πιο εύκολη από ό,τι σήμερα και ότι κάθε άλλη χώρα με αποθέματα σπάνιων γαιών δεν θα βιαστεί να αναπτύξει τα δικά της.
Οι επιδόσεις του παρελθόντος δεν αποτελούν εγγύηση για τα μελλοντικά αποτελέσματα - αλλά οι επενδυτές θα πρέπει να προσέξουν τις "Σειρήνες" του κλάδου των σπάνιων γαιών. Δείτε το διαπραγματεύσιμο αμοιβαίο κεφάλαιο VanEck Rare Earth and Strategic Metals. Έχει υποχωρήσει κατά σχεδόν 80% από την ίδρυσή του το 2010.
Αν οι σπάνιες γαίες της Γροιλανδίας δεν αξίζουν τον χρόνο και τα χρήματα, ίσως τα άλλα εμπορεύματα...; Δεν το νομίζω. Όχι στις σημερινές τιμές, τουλάχιστον. Ας δούμε το κοβάλτιο, κρίσιμο στοιχείο για τις μπαταρίες που χρησιμοποιούνται από την Tesla και άλλες εταιρείες ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Κυμαίνεται κοντά σε χαμηλό 20ετίας χάρη στους Κινέζους μεταλλωρύχους, αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Το ίδιο ισχύει και για το νικέλιο, το οποίο αντιμετωπίζει πλεόνασμα χάρη στην ανθηρή παραγωγή της Ινδονησίας – όπως και το σιδηρομετάλλευμα. Ίσως ο χαλκός να έχει μέλλον, αλλά αν οι τιμές ανέβουν, αρκετές άλλες τοποθεσίες θα ήταν πολύ πιο κερδοφόρες - και θα προσέφεραν πολύ περισσότερες δυνατότητες παραγωγής - από τη Γροιλανδία, η οποία έχει πολύ περιορισμένα αποθέματα του κοκκινωπού ορυκτού. Το ίδιο ισχύει και για πιο εξωτικά μέταλλα όπως το τιτάνιο, το βολφράμιο και το βανάδιο. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα πιθανά αποθέματα είναι εξίσου άφθονα αλλού, και με χαμηλότερο κόστος παραγωγής.
Αν οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται σοβαρά για την προμήθεια ορυκτών, έχουν καλύτερες τοποθεσίες για να επιδείξουν τη διπλωματική τους δύναμη. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό είναι, μακράν, η πιο σημαντική - πατρίδα τεράστιων αποθεμάτων χαλκού και κοβαλτίου, δύο ορυκτών πολύ πιο σημαντικών από τα στοιχεία σπάνιων γαιών. Το ίδιο ισχύει για τη Χιλή, το Περού, τη Βραζιλία και τη Μογγολία. Το Καζακστάν περιλαμβάνεται επίσης στον κατάλογο. Δυστυχώς, καμία από αυτές δεν είναι προς πώληση. Αλλά ούτε και η Γροιλανδία.
*Από capital.gr / Bloomberg