Καθώς οι Άσσαντ κατόρθωσαν να σταθεροποιήσουν μια τόσο ετερογενή θρησκευτικά και φυλετικά Συρία, η αποχώρησή τους από το πολιτικό βίο της Συρίας απειλεί να στείλει την χώρα στην προ του 1970 χαοτική πολιτική αστάθεια. Κάτι τέτοιο θα ευνοούσε βραχυπρόθεσμα ιδιαίτερα τις ΗΠΑ και το Ισραήλ οι οποίες θεωρούν ότι μια διαιρεμένη Συρία δεν θα είναι σε θέση να ασκήσει γεωπολιτική επιρροή στο Παλαιστινιακό, τον γεωπολιτικό ομφαλό του κόσμου.
Η ανατροπή του Άσσαντ ως αποτέλεσμα μυστικής τουρκο-ισραηλινής σύμπραξης με αμερικανική στήριξη, ρωσική ανοχή και ιρανική απρόθυμη επιχειρησιακή αναδίπλωση έχει μετατρέψει βραχυπρόθεσμα την Συρία από χώρα σε χώρο, διαιρεμένη σε επιμέρους ενότητες επιρροής με βάση τον πληθυσμό και την γεωγραφία. Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των ενοτήτων είναι ο μικτός θρησκευτικός και φυλετικός τους χαρακτήρας.
Με εξαίρεση την πιο ενοποιημένη περιφέρεια στην Συρία στα βορειονατολικά, όπου η ηγεσία του κουρδικού πληθυσμού έχει αποσχιστικές τάσεις, στην υπόλοιπη χώρα η σουνιτική πλειονότητα συνυπάρχει σε ένα μικτό σχήμα με τους μειονοτικούς πληθυσμούς των Αλεβιτών κι άλλων Σηιτών, των Χριστιανών, των Δρούζων κ.α.
Προϊόν της τουρκο-ισραηλινής σύμπραξης στην μετά Άσσαντ Συρία είναι ο χωρισμός της χώρας σε τρεις κυρίως ζώνες επιρροής: α) την τουρκική ζώνη στα βόρεια με επίκεντρο το Χαλέπι δίπλα στην κατεχόμενη από την Τουρκία συριακή επαρχία Ιντλίμπ, β) την αμερικανο-ισραηλινή ζώνη στην κεντρο-νότια Συρία μαζί με την βορειοανατολική περιοχή των Κούρδων και γ) την ζώνη των Αλεβιτών και Χριστιανών στα δυτικά όπου οι πολιτοφυλακές του Άσσαντ και του Άξονα της Αντίστασης βρίσκονται επί του παρόντος σε ύπνωση. Νευραλγικό σημείο συνάντησης αυτών των ζωνών είναι η κεντρική Συρία όπου διακυβεύεται ο άξονας βορρά-νότου και ανατολής-δύσης με την επαρχία Ντέιρ Εζζόρ να είναι εξίσου νευραλγική περιφερειακά με το τριεθνές Συρίας-Ιράκ-Ιορδανίας και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της για όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις.
Με την ανατροπή του Άσσαντ το Ισραήλ και οι ΗΠΑ δημιούργησαν στρατηγικά ένα νέο μέτωπο σύγκρουσης επιχειρώντας να μεταφέρουν το κύριο μέτωπο βορειότερα από την Λωρίδα της Γάζας και τον νότιο Λίβανο για να ανακόψουν τον χερσαίο δρόμο ανεφοδιασμού της Χεζμπολλά. Επί του παρόντος το έχουν επιτύχει χωρίς όμως να το έχουν διασφαλίσει. Εισβάλλοντας και κατέχοντας την παρακείμενη του Γκολάν ορεινή περιοχή της Κουνέιτρα το Ισραήλ επιχειρεί να δημιουργήσει «ουδέτερη» ζώνη για να ελέγξει τα μονοπάτια που οδηγούν στο Λίβανο και τις πηγές υδάτων αλλά και να εποπτεύει την Δαμασκό. Τα αμερικανο-ισραηλινά σχέδια βασίστηκαν στην τουρκική σύμπραξη η οποία όμως έχει ημερομηνία λήξης την επομένη της ανατροπής του Άσσαντ.
Εφαρμόζοντας το ρητό «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση» η Τουρκία ξεπέρασε την ανασφάλειά της στο Κουρδικό, παραμέρισε την συμμαχία της με το Ιράν κι αποφάσισε να διαπραγματευθεί το Κουρδικό από θέση επίθεσης κι όχι άμυνας, ασκώντας δηλ. ενεργό επιρροή στο Χαλέπι και την βόρεια Συρία. Πλέον επιδιώκει την αύξηση της επιρροής της νοτιότερα ως την Δαμασκό για να περιορίσει τις κουρδικές φιλοδοξίες. Στο ισραηλινό πρόταγμα προς την Τουρκία να μην κινηθεί νοτιότερα στην Συρία, η Άγκυρα αντιτάσσει το δικό της προς το Τελ Αβίβ: «μην στηρίζετε τους Κούρδους διότι θα έρθουμε νοτιότερα, ως τα Ιεροσόλυμα».
Με την Ρωσία να έχει πλέον περιοριστεί στις βάσεις της στην Συρία, το Ιράν ενισχύει το νότιο δρόμο της Ερυθράς Θάλασσας για τον ανεφοδιασμό της Χαμάς και της Χεζμπολλά μέχρι να αποκρυσταλλωθεί η πολιτική κατάσταση στην Δαμασκό. Η Τεχεράνη επιχειρεί αφενός να συνδιαλλαγεί με τους Σουνίτες της Δαμασκού, αφετέρου είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στις προκλήσεις ενός συριακού εμφυλίου σε σχέση με το Κουρδικό αλλά και τις θρησκευτικές μειονότητες των Σηιτών Αλεβιτών και Χριστιανών.
Κύριος παράγοντας του ανοιγμένου συριακού Κουτιού της Πανδώρας είναι η ολοένα αυξανόμενη σύνδεση του Παλαιστινιακού με το Κουρδικό ως συγκοινωνούντα δοχεία που θα διαμορφώσουν το γεωπολιτικό αύριο της περιοχής. Επί του παρόντος τα δύο ζητήματα είναι αντιστρόφως ανάλογα: η επίλυση του ενός προϋποθέτει την μη επίλυση του άλλου. Σύντομα θα φανεί εάν εκείνοι που πανηγύρισαν με την πτώση του Άσσαντ το έπραξαν διαθέτοντας μακροχρόνια στρατηγική ή ενήργησαν μυωπικά με μια Πύρρειο Νίκη.
* Ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής