τον ΒΠΠ και τον έλεγχο από την Σοβιετική Ένωση του συνόλου της Ανατολικής Ευρώπης. Ο δε ψυχρός πόλεμος που τελείωσε ουσιαστικά με το γκρέμισμα του τοίχους του Βερολίνου και εν συνεχεία με την διάλυση της ΕΣΣΔ το 2002, έχει αφήσει πλούσια «παρακαταθήκη» στον τομέα των τηλεπικοινωνιακών υποκλοπών, στην κατασκοπία και στην σχεδίαση και εκτέλεση μυστικών επιχειρήσεων από ειδικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων σαμποτάζ κρίσιμων ενεργειακών υποδομών.
Όλη αυτή η «πολύτιμη» ψυχροπολεμική εμπειρία στις δολιοφθορές και στην παρεμπόδιση και ανατροπή σχεδίων και λειτουργιών της άλλης πλευράς απεδείχθη πολλαπλά χρήσιμη και στις δύο πλευρές καθώς διευρύνετο η διένεξη στο Ρώσο-Ουκρανικό μέτωπο. Με αποτέλεσμα στις αρχές του 2025 ένας αριθμός αγωγών που μετέφεραν αέριο από την Ρωσία προς την Ευρώπη να έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας είτε με ακούσιο ( λχ βλέπε δολιοφθορά στο σύστημα αγωγών Nord Steam I και ΙΙ τον Σεπτέμβριο 2023), η με εκούσιο τρόπο ( τερματισμός παραδόσεων αερίου από την Gazprom στα Ρώσο-Ουκρανικά σύνορα από 1.1.2025).
Έτσι η Ευρώπη παρά το γεγονός ότι έχει αντικαταστήσει ένα μεγάλο μέρος του αερίου που καταναλώνει με εισαγόμενο υγροποιημένο αέριο (LNG),που στην συνέχεια αεριοποιείται και μεταφέρεται μέσω του Ευρωπαϊκού συστήματος αγωγών, σήμερα αντιμετωπίζει θέμα ενεργειακής προμήθειας αφού δεν επαρκούν οι ποσότητες που εισάγει. Ένας από τους λόγους έλλειψης ενεργειακής επάρκειας της Ευρώπης είναι οι όλο και μικρότερες ροές Ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου που εισάγει αφού δεν μπορεί ακόμα να απεξαρτοποιηθει πλήρως από την Ρωσική ενέργεια.
Χάρτης των αγωγών που μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη
Από Βορρά προς Νότο: 1) Nord Stream- 2) Yamal-Europe- 3) Διαμετακόμιση μέσω Ουκρανίας (Sudzha)- 4) Διαμετακόμιση μέσω Ουκρανίας (Sokhranivka- 5) Τurkish Stream
Ναι μεν ο επίσημος στόχος της ΕΕ είναι όπως μέχρι το 2027 να έχει σταματήσει πλήρως η ροή φ.αερίου από την Ρωσία προς τις χώρες μέλη αλλά υπάρχουν ακόμα αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος, της Αυστρίας, της Ουγγαρίας, της Βουλγαρίας και της Σλοβακίας που εξαρτώνται από το Ρωσικό αέριο. Σε ότι αφορά την Ελλάδα θα πρέπει να σημειωθεί ότι το 2024 σχεδόν το 60% των αναγκών της σε αέριο καλύφθηκε από Ρωσικό αέριο, μέσω αγωγών. Εκτός από τους γεωγραφικούς περιορισμούς που υποχρεώνουν τις άνω χώρες να εισάγουν Ρωσικό αέριο, έναντι πάλι του εισαγόμενου LNG, υπάρχει το θέμα της τιμής αφού το κόστος του Ρωσικού αερίου είναι κατά μέσο όρο 40% φθηνότερο σε σύγκριση με το LNG και γενικά τις τιμές που καθορίζονται στον ευρωπαϊκό κόμβο εμπορίας αερίου στην Ολλανδία, γνωστό ως TTF.
Σε ό,τι αφορά τον αθέατο ενεργειακό πόλεμο αξίζει να αναφερθούμε στην υποθαλάσσια μάχη που διεξάγεται τους τελευταίους μήνες για τον έλεγχο των καλωδίων που μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια στην περιοχή της Βαλτικής. Χαρακτηριστικό επεισόδιο ο εντοπισμός και κατάληψη Ρωσικού εμπορικού πλοίου από τις Φινλανδικές στις 26/12, στα ανοιχτά του Κόλπου της Φινλανδίας (Gulf of Finland) με την κατηγορία της δολιοφθοράς κατά υποθαλάσσιων ενεργειακών υποδομών, φέρνει για μια ακόμα φορά στην επικαιρότητα τον κρυφό και ανορθόδοξο πόλεμο που διεξάγεται μεταξύ Ρωσίας και Δύσης εδώ και 3 χρόνια.
Σύμφωνα με ανακοινώσεις της Φινλανδικής κυβέρνησης υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι το δεξαμενόπλοιο “Eagle S”, Ρωσικών συμφερόντων και νηολογίου Cook Islands, είναι υπεύθυνο για την καταστροφή δύο υποθαλάσσιων ηλεκτρικών καλωδίων ανήμερα Χριστούγεννα, γεγονός που δημιούργησε προβλήματα στην λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου της χώρας, η οποία μοιράζεται χερσαία σύνορα 1300 χλμ με την Ρωσία. Το εν λόγω πλοίο είναι δεξαμενόπλοιο το οποίο όπως αποκάλυψαν στοιχεία που βρήκε η Φινλανδική Αστυνομία κατά την διάρκεια νηοψίας, ανήκει στον λεγόμενο σκιώδη στόλο (shadow fleet) που έχει αναπτύξει η Ρωσία τα τελευταία 2 χρόνια, ώστε να μεταφέρει πετρέλαιο σε πελάτες της σε Αφρική και Ασία αποφεύγοντας τις Δυτικές κυρώσεις.
Δολιοφθορά
Οι υποψίες των Φινλανδικών αρχών περί δολιοφθοράς κατά των ενεργειακών υποδομών της χώρας μετατράπηκε σε βεβαιότητα καθώς η νηοψία στις αρχές Ιανουαρίου επί του «Eagle S» αποκάλυψε ότι η μία από τις δύο άγκυρες του πλοίου έλειπε καθώς χρησιμοποιήθηκε για την καταστροφή των δύο ηλεκτρικών καλωδίων και τριών καλωδίων οπτικών ινών που χρησιμεύουν στις τηλεπικοινωνίες. Κάτι που ώθησε τον Φιλανδό Πρόεδρο να δηλώσει ότι, «θα πρέπει να μπορούμε να προλαμβάνουμε τους κινδύνους που θέτουν πλοία που ανήκουν στον σκιώδη στόλο της Ρωσίας». Το τελευταίο αυτό επεισόδιο σήμανε συναγερμό στο ΝΑΤΟ καθώς δεν είναι μεμονωμένο και θεωρείται συνέχεια μιας ολόκληρης σειράς δολιοφθορών κατά ενεργειακών υποδομών στην Βαλτική.
Να θυμίσουμε ότι πέρυσι στις 10 Οκτωβρίου ένα κινεζικό πλοίο, το « Newnew Polar Bear” κατέστρεψε με παρόμοιο τρόπο, δηλαδή σύροντας στο βυθό την άγκυρα του, ένα υποθαλάσσιο αγωγό αερίου μήκους 77 χλμ. που συνδέει το δίκτυο αερίου της Φινλανδίας με αυτό της Εσθονίας. Σε κοντινή απόσταση από το εν λόγω Κινεζικό πλοίο στα ανοικτά του Κόλπου της Φινλανδίας έπλεε το Ρωσικό πυρηνοκίνητο παγοθραυστικό « Sevmorput”. Αν και οι Φινλανδικές αρχές δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν απτά στοιχεία περί εμπλοκής του Ρωσικού πλοίου στην εν λόγω δολιοφθορά οι υποψίες περί συνδρομής του Ρωσικού πλοίου στην καταστροφή του αγωγού αερίου παραμένουν ισχυρές. Στο ανωτέρω επεισόδιο εξ άλλου θα πρέπει να προστεθεί και αυτό ενός άλλου Κινεζικού πλοίου του « Yi Peng 3”, επίσης τον Νοέμβριο του 2023, που κατάφερε να αχρηστεύσει υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών μεταξύ Φινλανδίας, Γερμανίας και Σουηδίας.
Θα πρέπει ακόμα να αναφερθούμε στην δολιοφθορά κατά του συστήματος αγωγών Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022, που μέσω της Βαλτικής μετέφερε φυσικό αέριο από την Ρωσία στην Γερμανία. Ο εν λόγω αγωγός (Nord Steam I) μήκους 1.222 χλμ που μετέφερε 55 δισεκ. κυβ μέτρα (bcma), λειτουργούσε με επιτυχία από την ολοκλήρωση του το 2011 μέχρι την ημέρα που σημειώθηκε υποθαλάσσια έκρηξη στον βυθό της Βαλτικής ανοικτά της Δανίας. Το αποτέλεσμα ήταν να αχρηστευθούν πλήρως και οι δύο αγωγοί. Με τον Nord Stream II να ακολουθεί παραπλήσια διαδρομή με αυτή του NS I. Αν και η κατασκευή του Nord Stream II είχε ολοκληρωθεί από τις αρχές του 2022 δεν είχε τεθεί σε λειτουργία έπειτα από την άρνηση της γερμανικής κυβέρνησης να τον αδειοδοτήσει υποκύπτοντας στις πιέσεις των ΗΠΑ.
Προειδοποιήση
Η δε κυβέρνηση Μπάιντεν είχε προειδοποιήσει το Βερολίνο από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τον Ιανουάριο του 2021 ότι θα θεωρούσε εχθρική πράξη την λειτουργία του Nord Stream II, έχοντας ταυτόχρονα ενοχοποιήσει την Γερμανική πολιτική τάξη για ενεργειακή σύμπραξη με την Ρωσία. Υπήρξαν δε πολλές περιπτώσεις που ο ίδιος ο Μπάιντεν κατηγόρησε ανοικτά το Βερολίνο για υπερβολική εξάρτηση από το Ρωσικό αέριο, κάτι που όπως είχε υπογραμμίσει, «έπρεπε να τελειώσει». Για αυτό όταν σημειώθηκε η έκρηξη στον βυθό της Βαλτικής στις 26 Σεπτεμβρίου 2022, όλες οι υποψίες στράφηκαν στην Ουάσινγκτον και τους συμμάχους της. Αυτό εξ άλλου αποκαλύφθηκε μέσα από εκτενή δημοσιογραφική έρευνα του έγκριτου Αμερικανού δημοσιογράφου Seymour Hersh (https://seymourhersh.substack.com/p/how-america-took-out-the-nord-stream).
Εν τω μεταξύ και λίγο πριν το “πάγωμα” του μετώπου και την έναρξη των διαπραγματεύσεων, Ρωσία και Ουκρανία κλιμακώνουν τα εκατέρωθεν πλήγματά τους, με τις ενεργειακές υποδομές να βρίσκονται στο επίκεντρο. Όπως δήλωσαν οι ρωσικές δυνάμεις, κατάφεραν να χτυπήσουν μία μονάδα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ουκρανία σε αντίποινα για μία σειρά πρόσφατων ουκρανικών επιθέσεων. Η επίθεση αυτή ήταν ουσιαστικά μία απάντηση στις πρόσφατες ουκρανικές επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές της Ρωσίας.
Τις προηγούμενες ημέρες, οι Ουκρανοί στοχοποίησαν το διυλιστήριο της Rosneft στο Σαράτοφ και δύο χημικά εργοστάσια στις περιοχές Τούλα και Μπριάνσκ. Γενικά, τα χτυπήματα κατά ενεργειακών στόχων είναι ιδιαίτερα δημοφιλή και για τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Οι Ρώσοι στοχεύουν το ενεργειακό δίκτυο της Ουκρανίας με στόχο να προκαλέσουν μαζικά μπλακ-άουτ ώστε να πλήξουν το ηθικό των Ουκρανών, ενώ οι Ουκρανοί στοχεύουν τις ενεργειακές υποδομές της Ρωσίας με στόχο να υπονομεύσουν την παραγωγή ορυκτών καυσίμων που σε μεγάλο βαθμό χρηματοδοτεί το Κρεμλίνο.
Παράλληλα, ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι επιδιώκουν να αχρηστεύσουν τον αγωγό αερίου TurkStream, μέσω του οποίου ρωσικό φυσικό αέριο ρέει προς την Τουρκία και την Ευρώπη.Η Ρωσία ανακοίνωσε την περασμένη Δευτέρα (14/1), πως κατέρριψε εννέα ουκρανικά μη επανδρωμένα ενάερια οχήματα που επιχείρησαν να επιτεθούν σε τμήμα της υποδομής του TurkStream και αποκάλεσε την ουκρανική ενέργεια «πράξη ενεργειακής τρομοκρατίας». Να σημειωθεί ότι ο TurkStream είναι ο μόνος εναπομείναν Ρωσικός αγωγός που λειτουργεί σήμερα και στέλνει αέριο στις Δυτικές αγορές.
Σήμερα καθώς η αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης και μεταξύ Ισραήλ και Ιράν οξύνεται, δολοφονίες ηγετικών στελεχών και δολιοφθορές σε στρατιωτικό και ενεργειακό επίπεδο, δηλαδή στα μετόπισθεν του εχθρού να έχουν επανέλθει στην πρώτη γραμμή. Με τις δολιοφθορές να χρησιμοποιούνται παράλληλα με τον συμβατικό πόλεμο ώστε να πλήξουν τον εχθρό σε όσο μεγαλύτερο φάσμα μπορούν. Με πρώτο διδάξαντα την αναγκαιότητα ενός παράλληλου υπογείου και ανορθόδοξου πολέμου, τον μέγα πολιτικό και πρωθυπουργό της Βρετανίας κατά την διάρκεια του Β ΠΠ, Winston Churchill, ο οποίος είχε τόσο πειστεί περί της αναγκαιότητας του ώστε ίδρυσε, εκγύμνασε και επάνδρωσε ειδικό τμήμα των ενόπλων δυνάμεων (με συμμετοχή όλων των όπλων) υπό την εποπτεία και οργάνωση ενός σκιώδους υπουργείου γνωστό ως Ministry of Ungentlemanly Warfare, και πλέον επίσημα, αν και κρυφό για πολλά χρόνια, Special Operations Executive (SOE).