δικλείδα ασφαλείας από τα σκαμπανεβάσματα της αγοράς. Καθώς η Μόσχα συμπίεζε τη ροή αερίου μέσω αγωγών, η ΕΕ είχε καταφέρει να αποφύγει μια χειμερινή κρίση εφοδιασμού περιορίζοντας τη συνολική ζήτηση φυσικού αερίου και ενισχύοντας τις εισαγωγές LNG από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, ή ακόμη και τη Ρωσία. Ωστόσο, το 2025 θα μπορούσε να αυξήσει την πίεση προς το σύστημα. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες σημαίνουν πως η Ευρώπη εξαντλεί τα αποθέματά της ταχύτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ενώ οι εποχιακές αποκλίσεις των τιμών που καταγράφονταν παραδοσιακά αντιστρέφονται και καθιστούν ασύμφορη την αναπλήρωση των αποθεμάτων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Η επίτευξη μίας εκεχειρίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας θα μπορούσε να αναβιώσει τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω αγωγών από αυτή τη διαδρομή προς την Ευρώπη. Όμως, το κατά πόσον η ΕΕ θα επιστρέψει στην εισαγωγή ρωσικού αερίου από αγωγούς μένει να φανεί. Είναι μάλλον απίθανο ότι η ένωση θα θελήσει να παραχωρήσει τον έλεγχο της ενεργειακής του ασφάλειας πίσω στη Μόσχα.
Πώς αποθηκεύεται το φυσικό αέριο της Ευρώπης;
Το φυσικό αέριο συμπιέζεται και διοχετεύεται υπό υψηλή πίεση σε αποθήκες μέχρι να χρειαστεί. Οι εγκαταστάσεις της Ευρώπης συχνά εναρμονίζονται με το περιβάλλον τοπίο, και μόνο οι κεφαλές των γεωτρήσεων ή τα αντλιοστάσια υποδηλώνουν τα χιλιόμετρα των εξαντλημένων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, τα αλατούχα σπήλαια, ή τους υδροφόρους ορίζοντες που παρέχουν ένα σφραγισμένο περιβάλλον στο υπέδαφος. Ορισμένες εγκαταστάσεις— όπως το Rheden της Γερμανίας, μία από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη— έχουν υπόγεια έκταση που ισοδυναμεί με περισσότερα από 900 γήπεδα ποδοσφαίρου.
Τα αποθέματα φυσικού αερίου ανά χώρα. Πηγή: Bloomberg.
Πόσο βασίζεται η Ευρώπη στην αποθήκευση φυσικού αερίου;
Η Ευρώπη στηρίζεται στα αποθέματα φυσικού αερίου τον χειμώνα, όταν η μέση κατανάλωση διπλασιάζεται καθώς οι ανάγκες θέρμανσης αυξάνονται. Ενώ οι προμηθευτές φυσικού αερίου της ηπείρου— από τη Νορβηγία και την Αλγερία έως το Κατάρ και τις ΗΠΑ— συνήθως αυξάνουν την παραγωγή τους στα μέγιστα επίπεδα, αυτό δεν είναι αρκετό για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση.
Ως αποτέλεσμα, το φυσικό αέριο που διατηρείται στις αποθήκες καλύπτει περίπου το 30% των ημερήσιων αναγκών της ΕΕ κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Το ποσοστό αυτό μπορεί να ξεπεράσει το 50% τις πιο ψυχρές ημέρες, ιδίως εάν οι ταχύτητες των ανέμων είναι χαμηλές και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ πέφτει. Το ποσοστό αυτό ήταν ακόμη υψηλότερο κατά τη διάρκεια σοβαρών διαταραχών στον εφοδιασμό του καυσίμου, της οι διαμάχες για το φυσικό αέριο μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του παγετού το 2006 και το 2009.
Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού;
Παραδοσιακά, η κατάσταση αντιστρέφεται το καλοκαίρι, όταν οι ημερήσιες ανάγκες σε φυσικό αέριο είναι χαμηλότερες. Η ζήτηση ενέργειας από τα κλιματιστικά εξακολουθεί να είναι σχετικά χλιαρή στην Ευρώπη σε σύγκριση με τις ΗΠΑ ή την Ασία. Και παρόλο που οι παραγωγοί καυσίμων χρησιμοποιούν τη θερμή περίοδο για εργασίες συντήρησης και επισκευής και η παγκόσμια παραγωγή μειώνεται, στην Ευρώπη εξακολουθεί να υπάρχει πλεονάζουσα προσφορά. Αυτό μπορεί να διοχετευθεί στις υπόγειες αποθήκες.
Ο ακριβής όγκος εξαρτάται από τις τιμές του φυσικού αερίου και από τη ζήτηση αλλού, όπως στην Ασία και τη Λατινική Αμερική. Η έκθεση της Ευρώπης στη δυναμική της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου έχει αυξηθεί δραματικά μετά τις μαζικές περικοπές της Ρωσίας στην προμήθεια προς την περιοχή το 2022.
Οι εποχιακές αυξομειώσεις των αποθέματων φυσικού αερίου. Πηγή: Bloomberg.
Πώς άλλαξε η ενεργειακή κρίση την προσέγγιση της Ευρώπης όσον αφορά την αποθήκευση φυσικού αερίου;
Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε την ΕΕ να θεσπίσει νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποθήκευση φυσικού αερίου σε όλα τα κράτη-μέλη από το 2022. Αυτό έγινε για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού. Τα αποθέματα πρέπει να είναι τουλάχιστον 90% γεμάτα μέχρι την 1η Νοεμβρίου, ενώ υπάρχουν επίσης ενδιάμεσα ορόσημα που πρέπει να επιτευχθούν τον Φεβρουάριο, τον Μάιο, τον Ιούλιο, και τον Σεπτέμβριο. Οι ενδιάμεσοι στόχοι διαφέρουν ανά κράτος μέλος, ανάλογα με το μέγεθος των δεξαμενών αποθήκευσης και τα επίπεδα κατανάλωσης.
Για τον Φεβρουάριο του 2025, ορισμένες χώρες υπολείπονταν των στόχων τους. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν έχουν ακόμη τιμωρήσει κάποιο μέλος για την αποτυχία επίτευξης των στόχων του, αλλά ο κανονισμός της ΕΕ ορίζει ότι «μια σημαντική και συνεχής απόκλιση» θα μπορούσε να οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη λήψη μέτρων για να διασφαλιστεί ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο.
Η στρατηγική της Ευρώπης για την αποθήκευση φυσικού αερίου θα επέστρεφε στην κανονικότητα κατόπιν της εκεχειρία Ρωσίας-Ουκρανίας;
Η πενταετής συμφωνία που επέτρεπε τη διέλευση του ρωσικού φυσικού αερίου από την Ουκρανία στην Ευρώπη μέσω αγωγών έληξε στα τέλη του 2024. Πριν από τη λήξη της συμφωνίας, η διαδρομή αυτή κάλυπτε λιγότερο από το 5% των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, έχοντας μειωθεί από το άνω του 15% στην αρχή της συμφωνίας. Η Μόσχα δεν έκλεισε εντελώς τις στρόφιγγες προς την Ευρώπη— το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να ρέει στην ήπειρο μέσω του αγωγού TurkStream που περνάει από την Τουρκία.
Εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ καταφέρει να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, υπάρχει πιθανότητα να αναβιώσει η συμφωνία διαμετακομισμού. Αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η Ευρώπη θα επιστρέψει στο επίπεδο των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου που είχε πριν από τον πόλεμο. Στα χρόνια που ακολούθησαν την εισβολή στην Ουκρανία, έχουν συναφθεί συμφωνίες με εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου και η ΕΕ φαίνεται αποφασισμένη να μην επιστρέψει στο ίδιο επίπεδο εξάρτησης από τη Ρωσία. Σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU, η Ένωση στοχεύει στη σταδιακή εξάλειψη της εξάρτησής της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα έως το 2027.
Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συζητά μία πρόταση για την παράταση των στόχων της ΕΕ για την αποθήκευση φυσικού αερίου πέραν της ημερομηνίας λήξης τους το 2025, έως το 2027. Μια ομάδα κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ιταλίας, και της Ολλανδίας, έχει επίσης μιλήσει για το ενδεχόμενο πιο χαλαρών ορίων μετά το τρέχον έτος, ώστε να μειωθεί η πίεση κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου αναπλήρωσης.
Γιατί υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη το 2025;
Τα αποθέματα φυσικού αερίου της ΕΕ εξαντλήθηκαν γρήγορα κατά τη διάρκεια της περιόδου θέρμανσης του χειμώνα 2024-25. Ο ψυχρότερος καιρός από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα και οι περισσότερες ημέρες χωρίς ανέμους αύξησαν τη ζήτηση για φυσικό αέριο και ανάγκασαν τις χώρες να καταναλώσουν τα αποθέματά τους. Σε συνδυασμό με την απώλεια των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας, οι ευρωπαϊκές αποθήκες ήταν γεμάτες μόνο κατά 50% στις αρχές Φεβρουαρίου, πολύ κάτω από το σχεδόν 70% που παρατηρήθηκε ένα χρόνο πριν και το χαμηλότερο επίπεδο για αυτή την εποχή του έτους από την ενεργειακή κρίση του 2022.
Μολονότι δεν υπάρχει άμεση απειλή ότι η Ευρώπη θα ξεμείνει από φυσικό αέριο, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τον ρυθμό αναπλήρωσης των αποθεμάτων που απαιτούνται για να είναι έτοιμα για τον επόμενο χειμώνα. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξετάζουν το πώς θα επιτύχουν τους στόχους των αποθεμάτων τους. Η Ιταλία έχει πιέσει για την έγκαιρη έναρξη των αποθεμάτων, ενώ η Γερμανία έχει συζητήσει επιδοτήσεις για την αναπλήρωση των αποθηκών.
Οι φόβοι σχετικά με το πώς η Ευρώπη θα αναπληρώσει τις αποθήκες της προκάλεσαν αύξηση της τιμής των καλοκαιρινών συμβολαίων φυσικού αερίου και οδήγησαν τις βραχυπρόθεσμες τιμές σε υψηλό διετίας στις 10 Φεβρουαρίου. Με τη σειρά τους, οι λογαριασμοί ενέργειας παρέμειναν αυξημένοι, παρατείνοντας τις πιέσεις για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης, καθώς οι κίνδυνοι ύφεσης επανέρχονται στο προσκήνιο για χώρες όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η ανακούφιση είναι απίθανο να έρθει στο άμεσο μέλλον από την πλευρά της προσφοράς, η οποία αναμένεται να παραμείνει περιορισμένη το 2025, καθώς πολλά νέα έργα παραγωγής αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις. Το επίπεδο του ανταγωνισμού που θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη για τα φορτία LNG θα εξαρτηθεί από την οικονομική ανάκαμψη στην Κίνα, την επανεκκίνηση των πυρηνικών αντιδραστήρων στην Ιαπωνία, και τις καιρικές συνθήκες στη Βόρεια Ασία που επηρεάζουν τις ανάγκες θέρμανσης και ψύξης.
Η εξέλιξη των αποθέματων φυσικού αερίου τα τελευταία χρόνια. Πηγή: Bloomberg.
Πώς επηρεάζουν οι τιμές του φυσικού αερίου τα ποσοστά αναπλήρωσης της αποθήκευσης;
Η διαφορά μεταξύ των καλοκαιρινών και των χειμερινών συμβολαίων φυσικού αερίου είναι το κλειδί για τον προσδιορισμό του κατά πόσον υπάρχει οικονομικό κίνητρο για την αποθήκευση φυσικού αερίου για τον επόμενο χειμώνα. Οι αγοραστές συνήθως επιδιώκουν να επωφεληθούν από τις φθηνότερες τιμές του καλοκαιριού, να αποθηκεύσουν το καύσιμο, και στη συνέχεια είτε να το χρησιμοποιήσουν τον χειμώνα, είτε να το πουλήσουν με κέρδος.
Αλλά η αγορά φυσικού αερίου για το καλοκαίρι του 2025 έχει γίνει πιο ακριβή από ό,τι για τον επόμενο χειμώνα. Τον Ιανουάριο, η διαφορά έφθασε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών. Εξακολουθούσε να είναι αυξημένη σε περίπου 5 ευρώ/MWh στις 10 Φεβρουαρίου. Αυτό ισοδυναμεί με έλλειμμα περίπου 3 δισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ της αγοράς το καλοκαίρι και της πώλησης το χειμώνα για όλο το φυσικό αέριο που μπορεί να χρειαστεί να προσθέσει η Ευρώπη στην αποθήκη της για να επιτύχει το στόχο του 90%, σύμφωνα με το Bloomberg Intelligence. Αυτές είναι πιθανές απώλειες για τις ενεργειακές εταιρείες, τους εμπόρους, και ακόμη και για ορισμένους αγοραστές που αποθηκεύουν φυσικό αέριο, όπως η Vitol, η Shell, και η RWE.
Μπορούν οι κυβερνήσεις να δώσουν εντολή αγοράς φυσικού αερίου για αποθήκευση;
Ο κανονισμός της ΕΕ υποθέτει ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να παρέμβουν εάν οι δρώντες της αγοράς αποτύχουν να γεμίσουν εγκαίρως τα αποθέματά τους και να διατάξουν ειδικές επιχειρήσεις που ελέγχουν να αγοράσουν φυσικό αέριο.
Ορισμένα μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Αυστρίας, διαθέτουν κρατικά ελεγχόμενα στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου που δεν είναι ελεύθερα διαθέσιμα για χρήση από την υπόλοιπη αγορά. Τα κρατικά αποθέματα καλύπτουν περίπου το 11% της συνολικής αποθηκευτικής ικανότητας της ΕΕ, κατά μέσο όρο, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου.
Εντούτοις, ενώ η κρατική παρέμβαση μπορεί να διασφαλίσει την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας, κινδυνεύει να στρεβλώσει τις τιμές. Οι έμποροι ανησυχούν ότι οι υποχρεωτικές αγορές θα μπορούσαν να υποδαυλίσουν τον ανταγωνισμό για το φυσικό αέριο μεταξύ των μελών της ΕΕ, όπως παρατηρήθηκε το 2022.
(Πηγή: Bloomberg)