Από τον Απρίλιο του 2023, ο εμφύλιος πόλεμος έχει εκτοπίσει περίπου 12 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ οι μάχες έχουν διαλύσει τις υποδομές υγείας, αφήνοντας εκατοντάδες χιλιάδες χωρίς πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη. Για όσους παραμένουν στη χώρα, η καθημερινή επιβίωση αποτελεί διαρκή αγώνα, με την ανεύρεση τροφής να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Οι επιθέσεις κατά αμάχων και τα περιστατικά σεξουαλικής και έμφυλης βίας που σχετίζονται με τις συγκρούσεις συνεχίζονται αμείωτα, κατά παράβαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Σουδάν έχει βιώσει τη σχεδόν πλήρη καταστροφή της αστικής μεσαίας τάξης του: αρχιτέκτονες, γιατροί, δάσκαλοι, νοσοκόμες, μηχανικοί και φοιτητές έχουν χάσει τα πάντα. Οι περιορισμοί στην πρόσβαση, οι κίνδυνοι ασφάλειας και οι υλικοτεχνικές προκλήσεις δυσχεραίνουν την ανθρωπιστική ανταπόκριση. Χωρίς εισοδήματα, και εν μέσω διακοπτόμενων αποστολών βοήθειας, οι άνθρωποι δεν μπορούν να προμηθευτούν τρόφιμα, γεγονός που οδηγεί σε επιδεινούμενα επίπεδα πείνας και υποσιτισμού σε κάποιες περιοχές της χώρας.
Η κρίση στο Σουδάν δεν περιορίζεται εντός των συνόρων του. Η διεθνής κοινότητα, εμπλεκόμενη έμμεσα μέσω στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης στις αντιμαχόμενες πλευρές, καθιστά τη σύγκρουση αυτή όχι μόνο τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο σήμερα, αλλά και έναν παράγοντα που μπορεί να καθορίσει το μέλλον ολόκληρης της Αφρικής.
Μέσα σε σχεδόν δύο χρόνια από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στο Σουδάν, σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι κατέφυγαν στο γειτονικό Τσαντ, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 720.000 Σουδανών προσφύγων και περισσότερων από 220.000 Τσαντιανών που επέστρεψαν στην πατρίδα τους λόγω της σύγκρουσης. Εννέα στους δέκα ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εκτοπιστούν είναι γυναίκες και παιδιά και πολλοί έχουν υποστεί τρομερές πράξεις βίας, συμπεριλαμβανομένων βασανιστηρίων, βιασμών και σεξουαλικής δουλείας. Είκοσι τρεις διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο ανατολικό Τσαντ προειδοποιούν ότι η πλειονότητα αυτών των προσφύγων και των επαναπατριζόμενων δεν έχουν πρόσβαση στην προστασία και την εκπαιδευτική βοήθεια που έχουν απόλυτη ανάγκη. Το Τσαντ φιλοξένησε περίπου το ένα τρίτο των νεοεκτοπισθέντων Σουδανών προσφύγων το 2024, φέρνοντας τη μεγαλύτερη κρίση εκτοπισμού στον κόσμο σε μια από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Από τον Απρίλιο του 2023, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις στο Τσαντ, συμπεριλαμβανομένων πολλών τοπικών και εθνικών ανταποκριτών, έσπευσαν να κλιμακώσουν την αντιμετώπιση με πενιχρούς πόρους και να παραδώσουν σωτήρια βοήθεια, όπως τρόφιμα, νερό και στέγη για τους Σουδανούς πρόσφυγες και τους Τσαντιανούς επαναπατριζόμενους.
Η σημερινή κρίση έχει τις ρίζες της στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2018, που ξεκίνησαν λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και σύντομα εξελίχθηκαν σε γενικευμένη εξέγερση κατά του δικτάτορα Ομάρ αλ-Μπασίρ. Παρά τις προσπάθειες καταστολής, ο Μπασίρ ανατράπηκε το 2019 από το στρατό, όμως η πτώση του δεν έφερε την αναμενόμενη δημοκρατική μετάβαση. Αντίθετα, οι διαφορές μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων οδήγησαν στην κατάρρευση της μεταβατικής διαδικασίας, με τη σύγκρουση ανάμεσα στις Sudanese Armed Forces (SAF) και τους παραστρατιωτικούς του RSF να κλιμακώνεται σε πλήρη εμφύλιο πόλεμο το 2023. Ο πόλεμος γρήγορα μετατράπηκε σε σύγκρουση «δια αντιπροσώπων», με την Αίγυπτο και το Ιράν να στηρίζουν τις SAF και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) να υποστηρίζουν το RSF. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις στον ηγέτη του RSF, Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, για εγκλήματα που αγγίζουν τα όρια της γενοκτονίας, ενώ στο στόχαστρο μπήκε και η ηγεσία του SAF, κατηγορούμενη για επιθέσεις σε αμάχους. Παράλληλα, οι ΗΠΑ άσκησαν πιέσεις στα ΗΑΕ να διακόψουν την υποστήριξή τους στο RSF, καθώς εκτιμάται ότι χωρίς αυτή, οι παραστρατιωτικοί θα είχαν ήδη εξαντληθεί στρατιωτικά. Η εμπλοκή των ΗΑΕ δεν είναι τυχαία: το Σουδάν διαθέτει εκτεταμένη καλλιεργήσιμη γη και είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός χρυσού στην Αφρική, γεγονός που το καθιστά πολύτιμο για εξωτερικές επενδύσεις και στρατηγικές συμμαχίες. Παρά τις πιέσεις, δεν είναι ακόμη σαφές εάν τα ΗΑΕ έχουν όντως σταματήσει την υποστήριξή τους. Με την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, αναμένονται σημαντικές αλλαγές στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Κατά την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ είχε άρει τις κυρώσεις κατά του Σουδάν σε αντάλλαγμα για τη διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ από το Χαρτούμ. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν η νέα του διοίκηση θα δώσει προτεραιότητα στην κρίση του Σουδάν ή αν θα αφήσει το πεδίο ανοιχτό σε δυνάμεις όπως η Ρωσία, ενισχύοντας την αστάθεια στην περιοχή.
Ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι ο μισός πληθυσμός της χώρας –περίπου 23 εκατομμύρια άνθρωποι– χρειάζεται άμεση ανθρωπιστική βοήθεια, ενώ 18 εκατομμύρια βρίσκονται σε επισιτιστική κρίση.
Ο πόλεμος στο Σουδάν αποτελεί επίσης της ευρύτερης γεωπολιτικής διαμάχης στην υποσαχάρια Αφρική, όπου η Ρωσία αυξάνει την επιρροή της μέσω μισθοφορικών δυνάμεων, η Κίνα επεκτείνει την οικονομική της παρουσία με επενδύσεις, και οι πρώην ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις χάνουν έδαφος. Η γεωπολιτική θέση του Σουδάν, με γειτονικά κράτη όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη, το Τσαντ και η Αιθιοπία –όλα με ιστορικό εμφύλιων συγκρούσεων– σημαίνει ότι η αποσταθεροποίηση εξαπλώνεται εύκολα. Η διακίνηση όπλων και η δράση ενόπλων ομάδων στα σύνορα απειλούν την ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής, με επιπτώσεις που μπορεί να αγγίξουν το Κέρας της Αφρικής, τη Βόρεια Αφρική και τη Μεσόγειο. Επιπλέον, η ακτογραμμή του Σουδάν στην Ερυθρά Θάλασσα αποτελεί κρίσιμο εμπορικό πέρασμα, από το οποίο διέρχεται πάνω από το 10% του παγκόσμιου εμπορίου. Αυτή η στρατηγική σημασία προσελκύει μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Τουρκία, που επιδιώκουν να εδραιώσουν στρατιωτικές βάσεις στην περιοχή, διαμορφώνοντας νέες γεωπολιτικές ισορροπίες.
(από τη εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")