Στην Δύση το Κέντρο Τελειότητος (Center of Excellence) ορίζει μια «υβριδική διαφορά» ως «πράξη η οποία εκτελείται από κρατικούς ή μη κρατικούς δρώντες των οποίων ο σκοπός είναι να υποσκάψουν ή να προσβάλουν έναν στόχο συνδυάζοντας φανερά και κρυπτόμενα μυστικά μέσα.»
Ο υβριδικός πόλεμος – αρχικώς έχει επινοηθεί από τον Αμερικανό στρατιωτικό διανοούμενο Frank Hoffman- κυρίως για να γίνει κατανοητό πως μια μη κρατική δύναμη όπως η Χεζμπολλάχ στον Λίβανο μπορεί να συγκρουστεί με μια συμβατική δύναμη όπως το Ισραήλ. Σήμερα έχει αποκτήσει μια ευρύτερη σημασία και σημαίνει την εξέταση της μάχης εκ του συστάδην, την κεκαλυμμένη υπονόμευση, την παραπληροφόρηση, τις κυβερνοεπιθέσεις και οτιδήποτε άλλο που μπορεί το ένα ή το αντίπαλο μέρος να προσθέσει στο μείγμα.
Συγχρόνως με τα ανωτέρω έχουμε και την εγρήγορση στην αντίληψη των πραγμάτων και σχεδίων που συνήθως δεν σχετίζονται με στρατιωτικές διαφορές- ακραία καιρικά φαινόμενα, σεισμοί, κατολισθήσεις, αποστολή εξειδικευμένου προσωπικού για βοήθεια και με τον τρόπο αυτό αναπτύσσεται πολιτικός διάλογος.
Όλα μπορούν να θεωρηθούν υποβοηθητικά στον βωμό των στρατηγικών μεταφορικών εννοιών. Η γλώσσα του πραγματικού πολέμου γίνεται πιο μετριοπαθής, ενώ στην πραγματικότητα γίνεται περισσότερο πολεμοχαρής. Όλα σήμερα φαίνονται ότι επικαλύπτονται από στρατιωτική ορολογία. Η άνευ προηγουμένου επικάλυψη του σύγχρονου κόσμου δημιουργεί ευκαιρίες για κράτη να πολεμήσουν χωρίς επίσημη κήρυξη του πολέμου. Ο απ’ ευθείας πόλεμος κράτους με κράτος είναι πλέον παρωχημένο είδος και έχει καταντήσει λιγώτερο ωφέλιμος και προσιτός. Πάντως ο κάθε πόλεμος ανέκαθεν ήταν «υβριδικός».
Οι πόλεμοι είναι ακραία μορφή καταναγκαστικής διπλωματίας, αληθινές πολιτικές πράξεις και τρόποι επιβολής της θέλησης του ενός πάνω στον άλλο με την υποβάθμιση της ικανότητας αντίστασης. Κονιορτοποιώντας τις πόλεις τους είναι απλώς μια μέθοδος για να φτάσει κανείς στο αποτέλεσμα και ο μόνος τρόπος για να είναι επιτυχής είναι όταν περιορίζεται σε προσπάθειες υπονόμευσης του αγωνιστικού τους πνεύματος.
Αυτό εννοούσε ο Βρεταννός θεωρητικός Basil Liddell Hart όταν έγραφε το 1954 ότι σε «όλες τις αποφασιστικές εκστρατείες, η αποδιοργάνωση της ισορροπίας μεταξύ της ψυχολογικής και της φυσικής ισορροπίας είναι βασικό πρελούδιο για την ανατροπή του εχθρού.» Σχετική είναι επίσης η ρήση την οποία ο Αμερικανός βετεράνος διπλωμάτης George Kennan ονόμαζε το 1948 στρατηγική αντιπαράθεση, δηλαδή «την εργαλειοποίηση όλων των μέσων που είναι στην υπηρεσία ενός κράτους, πλην των πολεμικών επιχειρήσεων, για να υλοποιηθεί το επιθυμητό αντικείμενο μέσω έξυπνων στρατηγημάτων.» Οι επιχειρήσεις αυτές διεξάγονται και φανερά και κεκρυμμένα. Η γκάμα αρχίζει από τέτοιες φανερές πράξεις όπως πολιτικές συμμαχίες, οικονομικά μέτρα αλλά και «λευκή προπαγάνδα σε μυστικές λειτουργίες όπως κεκρυμμένη στήριξη φιλικών ξένων στοιχείων», «μαύρος ψυχολογικός πόλεμος, ακόμη και ενθάρρυνση εσωτερικής αντίστασης σε εχθρικά κράτη».
Σήμερα ο κάθε τρόφιμος της Σχολής της Ευελπίδων είναι υποχρεωμένος να διαβάζει τον SunTsu, τον Κινέζο φιλόσοφο- στρατηγό ο οποίος το 2500 π.Χ. έγραψε αφορισμούς όπως «όλοι οι πόλεμοι είναι βασισμένοι στον δόλο» και ότι «η ανώτατη τέχνη του πολέμου είναι να καταβάλλεις τον εχθρό χωρίς να τον πολεμήσεις». Δεν έλεγε κάτι καινούργιο – απλώς κωδικοποιούσε εκείνο που ο κάθε στρατηγός πριν και μετά από αυτόν πρέπει να γνωρίζει. «Αποθαρρύνω, υποδεικνύω λανθασμένες κατευθύνσεις, υποσκάπτω».
Ο σημερινός κόσμος ίσως προσφέρει νέες μεθοδεύσεις για να αποπροσανατολίζεται ο εχθρός και να υποσκάπτει το ηθικό του, όμως η ουσία παραμένει η ίδια.
Το 1570 το Συμβούλιο των Δέκα της Βενετίας έμαθε από έναν απεσταλμένο του Πάπα που είχαν στρατολογήσει ως πράκτορα ότι οι Τούρκοι εσχεδίαζαν να καταλάβουν το Σπαλάτο, μια από τις αποικίες τους στην Δαλματία. Οι στρατιωτικές ενέργειες δεν ήσαν εφικτές. Ένας συνδυασμός ίντριγκας, παραπληροφόρησης καθώς και τρομοκρατικές ενέργειες ό,τι γενικά χρειάζονταν να γίνει και δεν μπορούσε να το διεκπεραιώσει η δύναμη των όπλων έγινε. Το σχέδιο επέτυχε: το Σπαλάτο, το σημερινό Σπλιτ, παρέμεινε στην Βενετία μέχρι το 1797.
Το 1648 η Ειρήνη της Βεστφαλίας έθεσε τέρμα στον Τριαντακονταετή πόλεμο, μια σκληρή θρησκευτική διαμάχη που ερήμωσε την Γερμανία και ήταν η αρχή της περιόδου της πραγματικής εθνικής ανεξαρτησίας. Τα κράτη εθεωρούνταν ότι είχαν απόλυτη εξουσία εντός των συνόρων τους- και καμμία πέραν από αυτά. Στον 20ο αιώνα, αναφυόμενες απόψεις περί διεθνούς δικαίου άρχισαν να αμφισβητούν την θέση αυτή, συγχρόνως με την δημιουργία πολυεθνικών εταιρειών και μεγάλων ιδεολογικών μπλοκ. Η διάλυση της Σοβιετικής Ενώσεως στα τέλη του 1991 απομάκρυνε τον κίνδυνο του πυρηνικού Αρμαγεδδώνα τουλάχιστον για κάποιο διάστημα, όμως ο καινούργιος κόσμος που αναδύθηκε είναι ένας κόσμος όπου η ισχύς του κράτους είναι μεγάλη. Χρήματα, άνθρωποι, αγαθά, πληροφορίες και ιδέες ρέουν πολύ πιο γρήγορα από ποτέ άλλοτε, και κάθε φορά που διασχίζουν εθνικά σύνορα, τα αδυνατίζουν. Η εποχή των πολέμων μεταξύ των κρατών δεν είναι άγνωστοι. Ευτυχώς όμως έχουν γίνει πιο σπάνιοι. Εδώ η συγκριτική μελέτη του Θουκυδίδη και του Σουν Τσού αποδεικνύεται ανεκτίμητη. Τόσο τα στρατηγικά κείμενα της Ανατολής όσο και της Δύσης τονίζουν τις ίδιες παγκόσμιες ιδέες στρατηγικής και τονίζουν ότι η ανθρώπινη φύση είναι αναλλοίωτη. Η αντίληψη αυτή μπορεί να βοηθήσει τους σύγχρονους στρατηγιστές να αποφύγουν την παγίδα της πολιτιστικής ή στρατηγικής ιδιαιτερότητας.
*Δικηγόρος