Και οι επενδύσεις αυτές έχουν ήδη αποδώσει απτά αποτελέσματα στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ για το διασυνδεδεμένο σύστημα, το 2024 παρήχθησαν συνολικά 25,2 TWh ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, εξαιρουμένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών, ένα επίπεδο παραγωγής υπερδιπλάσιο του 2019 (12,2 TWh), που υποδηλώνει έναν μέσο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης της τάξεως του 15,6%. Η ραγδαία επαύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων των ΑΠΕ, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση της πολιτικής της πλήρους απολιγνιτοποίησης έως το 2028 –παρά την αναπροσαρμογή της, εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης και του πολέμου στην Ουκρανία–, είχαν σαν αποτέλεσμα μια ριζική αλλαγή στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής, σύμφωνα με την ανάλυση των Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις και Ηλία Βαλεντή, Senior Research Analyst του οργανισμού.
Αναφορικά με τις προκλήσεις από την ανάπτυξη των ΑΠΕ, οι μελετητές κάνουν αναφορά στα φαινόμενα υπερπροσφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που έχουν αρχίσει ήδη να παρουσιάζονται στο ελληνικό σύστημα και οδηγούν αναγκαστικά στις λεγόμενες «περικοπές» ή «περικοπές ΑΠΕ».
Εξηγώντας τα αίτια κάνουν αναφορά στην παραγωγική εκροή των ΑΠΕ που εμφανίζει πολύ έντονα στοιχεία εξωγενούς περιοδικότητας και στοχαστικότητας. Η παραγωγική ικανότητα των φωτοβολταϊκών έχει πολύ μεγάλη –αν και αναμενόμενη– ανισοκατανομή εντός του 24ώρου, ανάλογα με τη θέση του ηλίου, και διατηρεί επίσης στοχαστικότητα λόγω των καιρικών συνθηκών (ηλιοφάνεια, ιδίως κατά τις μεσημβρινές ώρες). Όσο για την παραγωγική ικανότητα των ανεμογεννητριών δεν έχει μεν την ημερήσια ανισοκατανομή των φωτοβολταϊκών, όμως ενσωματώνει μια λιγότερο προβλέψιμη μεταβλητότητα εξαιτίας των καιρικών συνθηκών (ένταση ανέμων). «Ως αποτέλεσμα, η παραγωγική ισχύς της ηλεκτρικής ενέργειας από τις ΑΠΕ δεν μπορεί να ελεγχθεί κατά βούληση, όπως συμβαίνει με τις συμβατικές πηγές ηλεκτροπαραγωγής. Αντίθετα, καθορίζεται, πρωτίστως, εξωγενώς και παρουσιάζει μεγάλη αναμενόμενη ή αναπάντεχη μεταβλητότητα», σημειώνουν.
Αυτές οι ιδιότητες των ΑΠΕ (εκτός των υδροηλεκτρικών) συνεπάγονται, όπως υπογραμμίζουν οι μελετητές, έναν ιδιαίτερα σημαντικό φόρτο προγραμματισμού και εξισορρόπησης για τον διαχειριστή του ηλεκτρικού συστήματος, ο οποίος καλείται να μεταβάλλει την παραγωγή όλων των υπόλοιπων μονάδων κατάλληλα και ανάλογα με τις δυνατότητες, ώστε η καθαρή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο να ισοσκελίζει επακριβώς την επίσης στοχαστική ζήτηση, καθώς αμφότερες οι περιπτώσεις ανεπαρκούς παροχής ενέργειας ή υπερβολικής παροχής ενέργειας θα οδηγήσουν σε “blackout”. Η διεργασία αυτή δεν εξαντλείται μόνο στην εύρεση επαρκών συμβατικών πηγών ενέργειας που θα καλύψουν το κενό μεταξύ των αναμενόμενων ημερήσιων προφίλ της ζήτησης και της καθαρής παραγωγής από ΑΠΕ, για κάθε ώρα της επόμενης ημέρας. Απαιτείται επιπλέον μια εκ των προτέρων εκτίμηση των ενδεχόμενων έκτακτων αποκλίσεων, ώστενα διατηρούνται οι κατάλληλες εφεδρείες, όπως επίσης και η συνεχής παρακολούθηση του συστήματος για τη διαρκή εξισορρόπησή του, με όλα τα κατάλληλα μέσα. Έτσι, «οι θερμοηλεκτρικές μονάδες κλήθηκαν να καλύψουν το μεγαλύτερο κομμάτι του κενού μεταξύ ζήτησης και παραγωγής ΑΠΕ, με τα υδροηλεκτρικά να παίζουν έναν συμπληρωματικό ρόλο και την τελική αντιστάθμιση να επιτυγχάνεται κυρίως μέσω διεθνών μεταφορών ηλεκτρικής ενέργειας», υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Οι καιρικές συνθήκες επίσης μπορούν να μεταβάλλουν σημαντικά καιτην τρέχουσα παραγωγική ικανότητα των ΑΠΕ και την τρέχουσαζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι, στους μήνες της καλοκαιρίας (λόγωτης αυξημένης απόδοσης των φωτοβολταϊκών) δεν είναι πλέον σπάνιο φαινόμενο οιΑΠΕ να επαρκούν για κάποιες ώρες της ημέρας να υπερκαλύψουναπό μόνες τους το σύνολο της ζήτησης, ενώ, ακόμα και όταν αυτό δεν συμβαίνει, αν στο ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό των αναγκών που καλύπτουν οι ΑΠΕ προστεθούν κάποιες αναπάντεχες διακυμάνσεις, είναι εύκολο η συνολική προσφορά ενέργειας (μαζί με τις συμβατικές μονάδες) να ξεπερνάει τη ζήτηση.
Στον βαθμό που αυτή η υπερπροσφορά δεν μπορείνα απορροφηθεί από γειτονικά συστήματα, με τα οποία η χώρα μας έχει διασύνδεση, ή από αντλησιοταμίευση, και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με εκμηδενισμό ή αρνητικό πεδίο των τιμών, και προκειμένου να αποφευχθείη υπερφόρτωση του συστήματος, ο διαχειριστής αναγκάζεται να αποκόψεικάποιες μονάδες παραγωγής (κατά κανόνα ΑΠΕ) από το σύστημα. Βάσει των στοιχείων ενοποιημένου προγραμματισμού του ΑΔΜΗΕ, στο σύνολο του 2024 περικόπηκαν 860 GWh πράσινης ενέργειας.
Σύμφωνα με την ανάλυση της διαΝΕΟσις, πρέπει να αναζητηθούν τρόποι και λύσεις ώστε τουλάχιστον να περιοριστείαυτή η ενεργειακή σπατάλη στον μέγιστο οικονομικά συμφέροντα βαθμό.Είτε επειδή η χωρητικότητα των διασυνδέσεων δεν επαρκεί είτε επειδή δεν υπάρχει επαρκήςυπερβάλλουσα ζήτηση στα γειτονικά μας συστήματα. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι ιδιαίτερα σπάνιο, καθώςοι καιρικές συνθήκες στην Ελλάδα είναι σχετικά όμοιες με αυτές των γειτονικών μας κρατών. Ως αποτέλεσμα,όταν εμείς έχουμε πλεόνασμα ενέργειας, πολύ συχνά συμβαίνει το ίδιο και στα γειτονικά μας συστήματα (θετικός βαθμός συσχέτισης). «Η πρώτη απάντηση σε αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να είναι άλλη από τηνανάπτυξη των δυνατοτήτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στο ελληνικό σύστημα. Παρόλα αυτά, το κόστος της αποθήκευσης και ο χρόνος που απαιτείται για αυτό επιβάλλουν, αφενός, την εύρεση και ενδιάμεσων λύσεων και, αφετέρου, τη βελτιστοποίηση του σχεδιασμού και της διαχείρισης του συστήματος, ώστε να μεγιστοποιούνται τα συγκριτικά πλεονεκτήματα καινα αντισταθμίζονται οι εγγενείς αδυναμίες καθεμίας από τις τεχνολογίες ΑΠΕ που ενσωματώνονται», επισημαίνεται στην έκθεση.