Το όλο θέμα αφορά την πόντιση καλωδίου και την έρευνα στον βυθό που θα πραγματοποιηθεί, δράσεις που εμπίπτουν στο δίκαιο της θάλασσας. Η πόντιση συνιστά ελευθερία της θάλασσας και κατ’ επέκταση η έρευνα η οποία είναι εγγενής (inherent) στην πόντιση. Ειδικότερα, όπως προβλέπεται σαφώς στο άρθρο 79 της Σύμβασης Δικαίου Θάλασσας του 1982, η πόντιση καλωδίων (και σωληναγωγών) δεν μπορεί να εμποδιστεί στην υφαλοκρηπίδα όπου το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα έρευνας επί του βυθού και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων του υπεδάφους της. Μπορεί να συνυπάρχει ελευθερία της θάλασσας με κυριαρχικό δικαίωμα στην ίδια περιοχή; Βεβαίως, γιατί η σύμβαση προβλέπει τη διασφάλιση της ελεύθερης χρήσης υπό συγκεκριμένους όρους. Δηλαδή, κατά την πόντιση των καλωδίων πρέπει να λαμβάνονται δεόντως υπόψη (due regard) και να μην επηρεάζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους σε υφαλοκρηπίδα, τα οποία έχουν προτεραιότητα έναντι των ελευθεριών της θάλασσας. Και αντιστρόφως, όταν το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα υφαλοκρηπίδας, οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις ελευθερίες της θάλασσας και να τις διασφαλίζει, όπως την πόντιση. Είναι ο συμβιβασμός για να ασκούνται ισόρροπα τα δικαιώματα και από τις δύο πλευρές, από το παράκτιο και το τρίτο κράτος. Η ρήτρα αυτή δεν συνεπάγεται άδεια ούτε συναίνεση για την πόντιση του καλωδίου.
Στο τελευταίο επεισόδιο έρευνας στην Κρήτη, η Τουρκία προβάλλει διεκδικήσεις στην περιοχή ανατολικώς του 25ου μεσημβρινού. Ισχυρίζεται δε ότι σε μη οριοθετημένη περιοχή, κατ’ αυτήν διαφιλονικούμενη, τα ερευνητικά σκάφη πρέπει να λάβουν άδεια και από αυτήν. Ομοίως επικρίνει την Ελλάδα ότι με την έρευνα αποκλίνει από το μορατόριουμ της Διακήρυξης των Αθηνών. Ομως, τέτοια ενέργεια δεν αντιβαίνει στην εν λόγω Διακήρυξη, αντιθέτως η παρενόχληση των τουρκικών πλοίων εγείρει ζήτημα, διότι αναιρεί μία από τις ελευθερίες της θάλασσας.
Και μια διευκρίνιση: επειδή αφορά βυθό υφαλοκρηπίδας, η έρευνα γενικού σκοπού για την ελεύθερη πόντιση καλωδίου δεν πρέπει να συγχέεται με το κυριαρχικό δικαίωμα ειδικού σκοπού εξερεύνησης του βυθού για υδρογονάνθρακες. Ενα ειδικό δικαίωμα δεν μπορεί να μετατρέπεται σε γενικό και αόριστο για ευρύτερο έλεγχο της περιοχής. Αυτό είναι η γνωστή τακτική «creeping jurisdiction». Η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στο άρθρο 79 της σύμβασης. Αλλιώς η διαφορά αυτή θα ενταθεί, με επιπτώσεις και στην προοπτική οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.
* Ο κ. Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")