Η ευρωπαϊκή γεωγραφία αλλάζει κατά καιρούς. Πάρτε για παράδειγμα το δοκίμιο του εξόριστου Τσέχου συγγραφέα Μίλαν Κούντερα «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή Η τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης» («The Kidnapped West») του 1983. Εκείνη την περίοδο οι δορυφόροι της Σοβιετικής Ένωσης, Πολωνία, Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία, αναφέρονταν ως «ανατολική Ευρώπη». Στην πραγματικότητα, έλεγε ο Κούντερα, ήταν «κεντρική Ευρώπη» -μέρος της Δύσης μέχρι που ο Κόκκινος Στρατός τις «απήγαγε» το 1945.
«Τι είναι η κεντρική Ευρώπη;» διερωτήθηκε ο Κούντερα. «Μια αβέβαιη ζώνη μικρών εθνών μεταξύ της Ρωσίας και της Γερμανίας». Και τι ήταν ένα «μικρό έθνος»; «Ένα έθνος η ύπαρξη του οποίου μπορεί να τεθεί ανά πάσα στιγμή εν αμφιβόλω· ένα μικρό έθνος μπορεί να εξαφανιστεί και το ξέρει».
Τα μικρά έθνη της κεντρικής Ευρώπης εντάχθηκαν στην «ανατολική Ευρώπη» το 1945. Μετά το 1989, με την πτώση του Κομμουνισμού, εντάχθηκαν στην «Ευρώπη». Το 1999, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Τσεχική Δημοκρατία εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ και αναβαθμίστηκαν γεωγραφικά: εντάχθηκαν στη διατλαντική Δύση, που εκτείνονταν από το Σαν Φρανσίσκο μέχρι τη Βαρσοβία.
Την περασμένη εβδομάδα ο Τραμπ φαίνεται πως διέλυσε τη Δύση. «Αυτό αρχίζει να μοιάζει με το τέλος του ΝΑΤΟ» λέει ο Στήβεν Έβερτς, που διευθύνει το Ινστιτούτο Μελετών Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεσμεύει τα κράτη μέλη να υπερασπίζονται οποιοδήποτε μέλος δεχθεί επίθεση. Η πιο πιθανή τοποθεσία επίθεσης είναι στη Βαλτική. Ερωτηθείς από δημοσιογράφο αναφορικά με την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, ο Τραμπ είπε: «είμαι πολύ δεσμευμένος στην Πολωνία». Ερωτηθείς στη συνέχεια για τη Βαλτική, απέφυγε να σχολιάσει.
Πού βρίσκονται τώρα η Πολωνία και οι άλλοι; Πιθανότατα όχι σε μια ενιαία στρατιωτική οντότητα που ονομάζεται «Ευρώπη». Άλλωστε, ούτε οι δυτικοευρωπαίοι, ούτε οι Αμερικάνοι έχουν πάει ποτέ να πεθάνουν για τους ανατολικοευρωπαίους –ούτε για το Ντάνζιγκ το 1939, ούτε για τη Βουδαπέστη το 1956, ούτε για την Πράγα το 1968.
Οι δυτικοευρωπαίοι ζούσαν καλά ενόσω οι Σοβιετικοί κυβερνούσαν την ανατολική Ευρώπη, και θα μπορούσαν να ζήσουν καλά αν την κυβερνήσει ο Πούτιν. Αυτό σημαίνει πως η ιδέα της «ευρωπαϊκής άμυνας» είναι σαν ένα ασφαλιστικό πρόγραμμα για ανθρώπους που ζουν σε ζώνη τυφώνα, στο οποίο αυτοί που αναμένεται να πληρώσουν τα περισσότερα για το πρόγραμμα δεν ζουν στη ζώνη.
Ανώτερος Γάλλος αξιωματούχος μου είπε πως η επιθετικότητα του Πούτιν, αν και απαράδεκτη, εν τέλει δεν είναι πρόβλημα της Γαλλίας. «Έχουμε την πυρηνική μας ομπρέλα» είπε. Ο Πούτιν θα μπορούσε θεωρητικά να επιτεθεί στη Γαλλία ή στη Βρετανία, αλλά αυτό είναι πολύ απίθανο δεδομένου του αδύναμου στρατού του και των ιστορικών περιορισμών του «Εγγύς Εξωτερικού» της Ρωσίας, τη ζώνη επιρροής της.
Η νότια Ευρώπη είναι ακόμα πιο ασφαλής. Την Κυριακή πριν την εισβολή της Ρωσίας το 2022, καθόμουν στον ήλιο σε μια λίμνη στη Μαδρίτη, εν μέσω οικογενειών που γευμάτιζαν, και συνειδητοποίησα το εξής: η Ρωσία δεν είναι πρόβλημα της Ισπανίας.
Η Γερμανία είναι λιγότερο ασφαλής. Ο Πούτιν πιθανόν δεν θα μπορούσε ούτε εκεί να εισβάλει, αλλά αφού η Γερμανία δεν διαθέτει πυρηνικά, μπορεί να δοκιμάσει τον πυρηνικό εκβιασμό.
Οι Γερμανοί και άλλοι Ευρωπαίοι ζητούν να μοιραστούν την πυρηνική ομπρέλα της Γαλλίας. Αυτό θα τους εξέθετε σε μια πιο φιλική μορφή εκβιασμού, καθώς η Γαλλία θα αποσπούσε πολλά ως αντάλλαγμα. Αλλά η Γαλλία σίγουρα δεν θα εκτείνει την ομπρέλα της στη Βαλτική –τις χώρες που είναι πιθανότερο να τη χρειαστούν, αλλά που δεν έχουν πολλά να προσφέρουν. Η Γαλλία δεν θα διακινδυνέψει έναν πυρηνικό πόλεμο με τη Ρωσία για τη Λιθουανία.
Ξαφνικά, αναδύεται εκ νέου η ανατολική Ευρώπη, με τη Φινλανδία και τη Σουηδία να προστίθενται στο παλιό Σοβιετικό μπλοκ. Οι χώρες αυτές χτίζουν τους στρατούς τους γρήγορα. Ακόμα και αρκετές επιπλέον μονάδες του ΑΕΠ για την άμυνα δεν αντισταθμίζουν τον κίνδυνο μιας ρωσικής εισβολής.
Μελέτη των Κάθριν ντε Βρι (Πανεπιστήμιο Bocconi) και Στέφανι Χόφμαν (European University Institute) δείχνει πως όσο πιο κοντά βρίσκονται οι χώρες στη Μόσχα, τόσο περισσότερο προσυπογράφουν τη δήλωση «οι αμυντικές δαπάνες της ΕΕ πρέπει να αυξηθούν».
Υποψιάζομαι πως οι Ευρωπαίοι θα βρουν τα χρήματα για να χρηματοδοτήσουν την Ουκρανία. Μπορούμε να κάνουμε τον Πούτιν να καταξοδευτεί. Αλλά το πλεονέκτημά του είναι η προθυμία του να χύσει ρωσικό αίμα. Οι καλές κοινωνίες εκτιμούν τις ζωές των πολιτών τους, αλλά αυτό είναι μειονέκτημα στον πόλεμο. Το κόστος ευκαιρίας του θανάτου είναι εξαιρετικά υψηλό στη σημερινή Ευρώπη, όπου οι 20χρονοι αναμένεται πως θα ζήσουν πάνω από τα 80. Αν σταλούν ποτέ Ευρωπαίοι στρατιώτες στο Βίλνιους, τα φιλοπουτινικά ακροδεξιά κόμματα αμέσως θα απαιτήσουν «ειρήνη» (δηλαδή παράδοση).
Έθεσα το θέμα σε μεγάλο ανατολικοευρωπαίο πολιτικό, πως οι χώρες της δυτικής Ευρώπης δεν νοιάζονται πολύ για τους πολέμους στην ανατολική Ευρώπη. Απάντησε, «το γνωρίζουμε. Γι’ αυτό ορισμένες από τις χώρες μας ρωτούν ‘γιατί να μην επιτεθούμε τώρα στη Ρωσία, αντί να καθόμαστε και να περιμένουμε να μας επιτεθεί η Ρωσία;».
Για μικρά έθνη που μπορούν να εξαφανιστούν διακυβεύονται τα πάντα.
(πηγή: Financial Times - από euro2day.gr)