Μία από τις κύριες αιτίες της κλιματικής αλλαγής είναι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) με τον πρωτογενή τομέα να είναι υπεύθυνος για ένα σημαντικό κομμάτι αυτών των εκπομπών.
Προς αυτή την κατεύθυνση, μία από τις προτεινόμενες λύσεις για τον μετριασμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είναι η δέσμευσή του στο έδαφος (Soil Carbon Sequestration).
Μέσω της δέσμευσης άνθρακα στο έδαφος επιτυγχάνεται, μεταξύ άλλων, η μείωση των επιπέδων CO2 στην ατμόσφαιρα, η βελτίωση της υγείας του εδάφους, ενισχύοντας τη δομή, τη διατήρηση της υγρασίας και τη βιοποικιλότητα, ενώ παράλληλα αυξάνεται η παραγωγικότητα των καλλιεργειών λόγω βελτιωμένων συνθηκών στο έδαφος καθώς και η αντίσταση στη διάβρωση και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Μερικές από τις βασικές πρακτικές γεωργίας άνθρακα είναι η διατήρηση των οργανικών εδαφών (π.χ. μείωση της αποστράγγισης σε τυρφώδη εδάφη), η αγροδασοκομία, δηλαδή η φύτευση δέντρων μέσα ή γύρω από τις καλλιέργειες, η βιώσιμη διαχείριση της κοπριάς και των ζωικών αποβλήτων και η βελτιστοποιημένη χρήση λιπασμάτων και θρεπτικών στοιχείων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Αυτή η διαδικασία, εκτός από τα παραπάνω, βοηθά και στη βελτίωση της γονιμότητας των εδαφών, καθώς πρόκειται για διαδικασία αποθήκευσης οργανικού άνθρακα στο έδαφος μέσω φυσικών και διαχειριστικών πρακτικών. Ο άνθρακας εισέρχεται στο έδαφος κυρίως μέσω των φυτικών υπολειμμάτων και της φωτοσύνθεσης και μπορεί να παραμείνει εκεί για δεκαετίες ή και αιώνες, εάν προστατευθεί από την αποδόμηση.
Το ελληνικό Living Lab για το Carbon Farming
Φορείς της εφοδιαστικής αλυσίδας, τεχνολογικές εταιρίες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, φορείς της εφοδιαστικής αλυσίδας, αγροκτήματα, συνεταιρισμοί και κρατικοί φορείς, όπως το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και οι Περιφέρειες προσπαθούν να δώσουν μια λύση σε όλο αυτό για να ευνοηθεί ο πρωτογενής τομέας και η παραγωγική αλυσίδα γενικότερα.
Το ελληνικό Ζωντανό Εργαστήριο (Living Lab) για τη Γεωργία 'Ανθρακα (Carbon Farming) υπάγεται στην πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του ευρωπαϊκού έργου LILAS4SOILS, το οποίο στοχεύει στην αντιμετώπιση των κλιματικών προκλήσεων που επηρεάζουν τα αγροτικά εδάφη της Νότιας Ευρώπης, με ιδιαίτερη έμφαση στη Μεσόγειο, μια περιοχή που χαρακτηρίζεται ως κλιματικό "hotspot".
Κεντρικός στόχος είναι η εφαρμογή Πρακτικών Γεωργίας 'Ανθρακα (CFPs) που συμβάλλουν στην προσαρμογή και μετρίαση της κλιματικής αλλαγής. Συνολικά, το LILAS4SOILS έχει αναγνωρίσει 19 πρακτικές, οι οποίες κατανέμονται σε πέντε στρατηγικές κατηγορίες για την αύξηση της δέσμευσης άνθρακα στη γεωργία και τη χρήση γης.
"Οι συμμετέχοντες του Living Lab θα συμβάλουν στη συν-δημιουργία και αξιολόγηση των επιπτώσεων των διαφορετικών διαχειριστικών πρακτικών στον οργανικό άνθρακα του εδάφους, με στόχο τη διαμόρφωση βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων", είπε στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο συντονιστής του ελληνικού Living Lab, καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θωμάς Μπαρτζάνας υπογραμμίζοντας έτσι τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
Σύμφωνα με τον κ. Μπαρτζάνα, "το έργο, που θα διαρκέσει πέντε χρόνια, θα αναπτύξει πέντε Ζωντανά Εργαστήρια (LLs) σε έξι χώρες, με τη συμμετοχή 24 εταίρων, περισσότερων από 80 αγροτών και 125 εμπλεκόμενων φορέων. Οι διαχειριστικές πρακτικές θα δοκιμαστούν σε 85-100 πιλοτικούς σταθμούς που καλύπτουν διαφορετικά αγροτικά συστήματα και εδαφοκλιματικές ζώνες".
Οι πέντε βασικοί τομείς εστίασης περιλαμβάνουν:
- Διαχείριση οργανικών εδαφών
- Αγροδασοκομία
- Διατήρηση και ενίσχυση του οργανικού άνθρακα του εδάφους (SOC)
- Διαχείριση ζωικών μονάδων και κοπριάς
- Διαχείριση θρεπτικών ουσιών και λιπασμάτων
Μέσα από τη συνεργασία μεταξύ αγροτών, ερευνητών, βιομηχανίας και τοπικών αρχών, το LILAS4SOILS επιδιώκει να επιταχύνει τη μετάβαση προς υγιή εδάφη και να συμβάλει στη δημιουργία αξιόπιστων συστημάτων Παρακολούθησης, Αναφοράς και Επαλήθευσης (MRV) για τις αγορές άνθρακα του μέλλοντος.
"Η Γεωργία 'Ανθρακα δεν αφορά μόνο τη δέσμευση άνθρακα, αλλά και τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου που ενθαρρύνει τους αγρότες να υιοθετήσουν πρακτικές φιλικές προς το κλίμα μέσω χρηματοδοτικών κινήτρων" είπε ο συντονιστής του ελληνικού Living Lab.
Στην Ελλάδα, το Living Lab συντονίζεται από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε συνεργασία με το Perrotis College της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, την Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ) και την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Δέκα πιλοτικοί σταθμοί λειτουργούν ήδη σε διάφορες περιοχές της χώρας, με επιπλέον δέκα να προστεθούν σύντομα μέσω ανοικτής πρόσκλησης.
"Το έργο LILAS4SOILS και το ελληνικό Living Lab αποτελούν ένα σημαντικό βήμα για τη βιώσιμη γεωργία και την προστασία των αγροτικών εδαφών απέναντι στις κλιματικές προκλήσεις του μέλλοντος" κατέληξε ο κ. Μπαρτζάνας.