Το πρώτο βήμα για το πέρασμα στην απολύτως καθαρή ενέργεια έγινε ήδη στην Ισλανδία
Του Γιάννη Ελαφρού
Η οικονομία υδρογόνου, η οικονομία που θα κινείται με ενέργεια που δεν ρυπαίνει, έκανε ήδη την πρώτη εμφάνισή της. Όχι, δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία. Το υδρογόνο αποτελούσε επιστημονική φαντασία πριν από 130 χρόνια, όταν ο Ιούλιος Βερν στο βιβλίο του «Μυστηριώδη νήσο» προέβλεπε «πως μια μέρα το νερό θα χρησιμοποιείται ως καύσιμο». Σήμερα, πρόκειται για πραγματικότητα. Το πρώτο «υδρογονάδικο» (κατά το βενζινάδικο), το πρώτο πρατήριο που εφοδιάζει τα αυτοκίνητα με υδρογόνο, είναι πια γεγονός. Βρίσκεται στο Ρέικιαβικ, την πρωτεύουσα της Ισλανδίας και άνοιξε τις πύλες του στις 24 Απριλίου.
Το πρατήριο της λεωφόρου Βεστουρλαντσβέργκουρ είναι ταυτόχρονα και τόπος «παραγωγής» του υδρογόνου, αναδεικνύοντας έτσι τις δυνατότητες της νέας μορφής ενέργειας. Το υδρογόνο αποσπάται με ηλεκτρόλυση από νερό. Για την ηλεκτρόλυση χρησιμοποιείται ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Όπως είναι γνωστό, η χημική αντίδραση που παράγει ενέργεια από το υδρογόνο, έχει ως μοναδικά «απόβλητα» πεντακάθαρο νερό και θερμότητα.
Εξαγωγές έως το 2030…
Αν και δεν αναμένεται να σχηματιστούν ουρές στο πρώτο αυτό πρατήριο, αφού μόνο ένα όχημα κινείται σήμερα με υδρογόνο στο Ρέικιαβικ, η ισλανδική κυβέρνηση έχει διαμορφώσει ένα εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιο. Άμεσα θα κυκλοφορήσουν τρία λεωφορεία υδρογόνου, ενώ μέσα στους επόμενους μήνες όλα σχεδόν τα λεωφορεία θα κινούνται με κυψέλες καυσίμου, που «καίνε» υδρογόνο. Μέχρι το 2007 θα έχουν μετατραπεί όλα τα αυτοκίνητα. Αργότερα θα ενταχθεί στο σχέδιο ο τεράστιος αλιευτικός στόλος της χώρας, ενώ μέχρι το 2030 η Ισλανδία φιλοδοξεί να εξάγει ενέργεια υδρογόνου στην Ευρώπη!
Το ιδιαίτερα σημαντικό στο «σχέδιο υδρογόνο» της Ισλανδίας είναι ότι έχει μπει ο στόχος για πέρασμα σε μια οικονομία που θα κινείται 100% με υδρογόνο και όπου η χρήση πετρελαίου και άνθρακα θα εγκαταλειφθεί πλήρως ως απηρχαιωμένη και ρυπογόνα. Εάν το σχέδιο πετύχει, θα αποτελεί ένα αδιάψευστο παράδειγμα παγκόσμιας κλίμακας, σύμφωνα με το οποίο η ουτοπία της απολύτως καθαρής ενέργειας μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Είναι το μέλλον μας
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ισλανδικό πρόγραμμα δεν είναι αποτέλεσμα ιδιαίτερης οικολογικής παράδοσης ή κάποιας ιδεολογικής εμμονής στις «πράσινες τεχνολογίες». Αν και υπήρχαν Ισλανδοί επιστήμονες και ερευνητές που εδώ και δεκαετίες μιλούσαν γι’ αυτή την προοπτική, όπως ο εμπνευστής τους σχεδίου καθηγητής Μπράγκι Αρνασον, επικεφαλής της Σχολής Χημείας του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας, η χώρα δεν φημιζόταν για τις οικολογικές της επιδόσεις. Απεναντίας, είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο σε εκπομπές αερίων καυσαερίου ανά άτομο! Ξεπερνά ακόμα και αυτές τις ΗΠΑ. Η αυξημένη κατανάλωση ενέργειας προκύπτει τόσο από τις ανάγκες που δημιουργεί το ψυχρό κλίμα όσο και από το ότι οι Ισλανδοί έχουν ανεβασμένο βιοτικό επίπεδο και καταναλώνουν πολύ, με αποτέλεσμα να διαθέτουν και πολλά αυτοκίνητα.
Άρα, τι τους οδήγησε στην αποφασιστική πορεία προς την ενέργεια υδρογόνου; Μα, η εκτίμηση ότι πρόκειται για την ενέργεια του μέλλοντος. Αυτό συγκινεί και τις μεγάλες εταιρείες πετρελαιοειδών που συμμετέχουν στο εν λόγω πείραμα. Με τα λόγια του διευθυντή της Shell Hydrogen, θυγατρικής της ομώνυμης εταιρείας, «δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο μυαλό μας ότι το υδρογόνο είναι το μέλλον το μόνο πραγματικό ερώτημα είναι το πότε».
Πλούτος ανανεώσιμων πηγών
Ταυτόχρονα, η Ισλανδία έχει κρίσιμα πλεονεκτήματα, που της έδωσαν την έδρα του σημαντικού αυτού παγκόσμιου πειράματος. Το πρώτο και πιο βασικό είναι ότι διαθέτει τεράστιο πλούτο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που επιτρέπουν τη φθηνή και οικολογική ηλεκτρόλυση για την παραγωγή του υδρογόνου. Η γεωθερμία συνεισφέρει το 39% της καταναλώσιμης ενέργειας, ενώ οι υδροηλεκτρικές πηγές ακόμα 19%. Ετσι απαντιέται και ένα από τα μεγάλα διλήμματα του υδρογονικού μέλλοντος: το πως θα αποσπασθεί το υδρογόνο. Το στοιχείο αυτό, παρά το ότι είναι το πιο διαδεδομένο στη φύση, δεν συναντιέται σχεδόν ποτέ μόνο του. Μπορεί να προέλθει από υδρογονάνθρακες, αλλά στην περίπτωση αυτή εκλύονται σημαντικές ποσότητες αερίών του θερμοκηπίου, με αποτέλεσμα τα οφέλη να είναι μικρά.
Η πιο καθαρή λύση είναι να αποσπαστεί με ηλεκτρόλυση του νερού, πράγμα όμως που απαιτεί μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Σε αυτό το σημείο προσπαθεί να πλασαριστεί το επικίνδυνο λόμπι της πυρηνικής ενέργειας, «προσφέροντας» ενέργεια και ξεπερνώντας την κρίση του. Στην πραγματικότητα, το υδρογόνο είναι πραγματικά πολύτιμο στο βαθμό που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζονται τόσο το πρόβλημα αποθήκευσης, όσο και αυτό της διακίνησης που αντιμετώπιζε η παραγόμενη από «πράσινες πηγές» ενέργειας. Ε, ακριβώς σε αυτόν τον τομέα η Ισλανδία έχει πολλά ατού στο έδαφός της.
Επιπλέον, με τους μόλις 285.000 κατοίκους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία συγκεντρωμένους γύρω από το Ρέικιαβικ, μπορεί να αποτελέσει ένα κοινωνικό εργαστήριο για το πρώτο πείραμα της οικονομίας υδρογόνου.
Μετά τις επιδοτήσεις;
Βεβαίως δεν είναι όλοι τόσο αισιόδοξοι. Η έναρξη του προγράμματος επιχορηγείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση, στο πλαίσιο της προσπάθειας των Βρυξελλών να προωθήσουν τη νέα τεχνολογία. Κονδύλια προβλέπονται έως το 2005.
Ποια θα είναι η συνέχεια;
H βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» καταγράφει ανεπίσημες τοποθετήσεις στελεχών της Shell, που εκφράζουν ανησυχία για τη συνέχεια του πειράματος, ύστερα από τη λήξη των επιδοτήσεων.
Η υπουργός Περιβάλλοντος, Σιβ Φριντλεφσντοτίρ, απεναντίας εμφανίζεται εξαιρετικά αισιόδοξη και σημειώνει ότι η ισλανδική κυβέρνηση σκέπτεται με ποιον τρόπο θα εξάγει το υδρογόνο!
Οι υποστηρικτές του υδρογόνου δεν αρνούνται το γεγονός ότι τα οχήματα υδρογόνου, όσο και το κύκλωμα παραγωγής, διανομής και αποθήκευσής του, είναι σήμερα πολύ πιο ακριβά από τα «παραδοσιακά».
Πιστεύουν, όμως ότι τόσο η επιστημονική έρευνα όσο και η μαζική παραγωγή θα ρίξουν σημαντικά τις τιμές. Όταν, για παράδειγμα, μελέτες υπολογίζουν ότι έως το 2013 το ένα τρίτο των αυτοκινήτων θα κινείται με υδρογόνο, τότε οι κλίμακες αλλάζουν…
Λεωφορεία και αλλού
Σε κάθε περίπτωση η Ισλανδία δεν θα μείνει μόνη της. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα επιχορηγεί επίσης την προώθηση λεωφορείων υδρογόνου σε πόλεις της Βρετανίας, της Γερμανίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Ισπανίας και της Σουηδίας μέσα στους επόμενους μήνες.
Ακόμα κι αν σε αυτές τις χώρες δεν προβλέπεται η ανάδειξη του υδρογόνου σε καθολική ενεργειακή μορφή, όπως στην Ισλανδία, θα πλουτίσουν τις εμπειρίες. Το σίγουρο είναι ότι το μέλλον αρχίζει πια να εμφανίζεται… Εμείς άραγε τι κάνουμε;
(Από την εφημερίδα Καθημερινή 25/05/03)