Για όλα αυτά μιλήσαμε με τον Mads Qvist Frederiksen, εκτελεστικό διευθυντή του Arctic Economic Council, ο οποίος θα επισκεφθεί τη χώρα μας σε λίγες ημέρες για το 10o Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Ο κ. Frederiksen αναφέρεται στις φιλοδοξίες ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας στην περιοχή, για τις επενδυτικές ευκαιρίες, ενώ έχει ένα μήνυμα για τους Έλληνες εφοπλιστές: «Ελάτε, για να κάνουμε κάτι μαγικό».
Δεν θα μπορούσαμε παρά να αρχίσουμε τη συζήτηση από το θέμα των ημερών: Την επιμονή του Ντόναλντ Τραμπ στην ανάγκη των ΗΠΑ να αποκτήσουν τη Γροιλανδία για στρατηγικούς και οικονομικούς λόγους.
«Για πολλά, πολλά χρόνια, ελάχιστοι άνθρωποι γνώριζαν πραγματικά για την Αρκτική. Κυρίως την συνέδεαν με τις πολικές αρκούδες και τους παγετώνες.
Αργότερα, όταν η κλιματική αλλαγή έγινε μεγάλο ζήτημα, όλο και περισσότεροι άρχισαν να στρέφουν το βλέμμα τους εκεί. Αυτό που έχουμε δει – και δεν ξεκίνησε με τον Ντόναλντ Τραμπ – είναι μια αυξανόμενη γεωπολιτική εστίαση στην Αρκτική τα τελευταία χρόνια», σημειώνει.
Η ρωσική υπεροχή και οι αμερικανικές φιλοδοξίες
Αυτή η γεωπολιτική εστίαση, εξηγεί ο κ. Φρεντέρικσεν, σχετίζεται με το γεγονός ότι είναι η περιοχή όπου η Ρωσία υπερτερεί έναντι του υπόλοιπου κόσμου. Το 50% της Αρκτικής ανήκει στη Ρωσία, το 75% της οικονομίας στην Αρκτική βρίσκεται στη Ρωσία, ενώ οι Ρώσοι διαθέτουν πολύ περισσότερα παγοθραυστικά από τις ΗΠΑ.
Από την πλευρά του ο Τραμπ εστιάζει σε τρεις χώρες: τον Καναδά, τη Γροιλανδία και την Ουκρανία. «Αυτό που έχουν κοινό αυτές οι τρεις χώρες είναι ότι όλες διαθέτουν κρίσιμες πρώτες ύλες, δηλαδή εξορυκτικές δυνατότητες. Έτσι, μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος του Αμερικανού πρόεδρου σχετίζεται με την εξόρυξη, αλλά και με την ασφάλεια – δηλαδή τον έλεγχο του εναέριου χώρου πάνω από τη Γροιλανδία», αναφέρει, υπενθυμίζοντας ότι υπάρχει μια μεγάλη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στο νησί.
Υπάρχει όμως και το ζήτημα του συμβολισμού: «Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο, οπότε πιθανώς να θέλει να αποκτήσει το μεγαλύτερο νησί του κόσμου», τονίζει.
Γιατί ο Τραμπ δεν έχει ανάγκη να προσαρτήσει τη Γροιλανδία
Πώς περιμένει λοιπόν να εξελιχθεί η υπόθεση; «Η κυβέρνηση της Γροιλανδίας – η οποία αριθμεί μόλις 56.000 κατοίκους – γνωρίζει ότι δεν μπορεί να αντισταθεί στις ΗΠΑ, αλλά συνεχώς επαναλαμβάνει: “Δεν είμαστε προς πώληση, αλλά είμαστε ανοιχτοί για business”. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι αν οι ΗΠΑ και ο Ντόναλντ Τραμπ θέλουν να επενδύσουν περισσότερο στην εξόρυξη στη Γροιλανδία, μπορούν να το κάνουν από αύριο. Κανείς δεν τους σταματά από το να επενδύσουν. Η κυβέρνηση της Δανίας – μέσω της πρεσβείας στην Κοπεγχάγη – έχει δηλώσει ότι αν οι ΗΠΑ θέλουν να αναπτύξουν στρατιωτικές βάσεις στη Γροιλανδία, μπορούν να το κάνουν. Οπότε, δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη για τον Ντόναλντ Τραμπ να προσαρτήσει τη Γροιλανδία με οποιονδήποτε τρόπο. Υπάρχουν άλλοι τρόποι συνεργασίας με τους Γροιλανδούς. Επιπλέον, μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η πλειοψηφία των κατοίκων της Γροιλανδίας δεν επιθυμεί την ένταξη στις ΗΠΑ».
Στο παιχνίδι των διεκδικήσεων βεβαίως έχει μπει και η Κίνα, με τον λεγόμενο Polar Silk Road. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο κ. Φρεντέρικσεν, οι κινήσεις της προς το παρόν δεν είναι τόσο δυναμικές όσο κάποιοι περίμεναν ή φοβούνταν.
Αυτή τη στιγμή η οικονομία της Αρκτικής στηρίζεται σε 3 κλάδους:
- Την αλιεία, η οποία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγή από την αρκτική Νορβηγία και καλύπτει το 95% των εξαγωγών της Γροιλανδίας. Οι εξαγωγές αυτές κατευθύνονται κυρίως στην Κίνα, η οποία είναι η κύρια αγορά.
- Την ενέργεια (κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά όχι μόνο). Είναι πολύ σημαντικός κλάδος για την Αλάσκα, τη Βόρεια Νορβηγία, την Ισλανδία (όπου επικρατεί η γεωθερμική ενέργεια), αλλά και στη Ρωσία, όπου υπάρχουν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Εδώ δεν βλέπουμε ιδιαίτερες κινεζικές επενδύσεις.
- Ο τρίτος μεγάλος τομέας είναι η εξορυκτική βιομηχανία, όπου έχουν γίνει κάποιες κινεζικές επενδύσεις, αλλά είναι πολύ λιγότερες από όσες περίμεναν οι περισσότεροι. «Επομένως, η Κίνα έχει μια στρατηγική και έναν Πολικό Δρόμο του Μεταξιού, αλλά δεν έχει επενδύσει χρήματα στον βαθμό που πολλοί φοβούνταν. Αν δούμε συνολικά την Αρκτική, η οποία αποτελείται από οκτώ χώρες, θα διαπιστώσουμε ότι έχουν γίνει ελάχιστες κινεζικές επενδύσεις», σημείωσε.
«Το μέλλον δεν είναι πια αυτό που ήταν»
Πώς διαχειρίζεται όμως το Αρκτικό Οικονομικό Συμβούλιο όλες τις αντικρουόμενες επιδιώξεις των διαφορετικών εθνών; «Είναι μια πρόκληση. Είναι μια πρόκληση για όλες τις εταιρείες, διότι το πιο επικίνδυνο πράγμα για αυτές είναι η αβεβαιότητα. Αν δεν μπορείς να προβλέψεις τι θα συμβεί, αυτό είναι το πιο επικίνδυνο. Υπάρχει μια διάσημη φράση που λέει: “Το μέλλον δεν είναι πια αυτό που ήταν”. Αυτό ισχύει και για τις εταιρείες.
Πώς το αντιμετωπίζουμε; Πρώτον, ενημερώνουμε συνεχώς τα μέλη μας για τις τάσεις και τις εξελίξεις. Τα πράγματα αλλάζουν με πολύ γρήγορο ρυθμό. Δεύτερον, παραμένουμε ψύχραιμοι. Αν περνάς μέσα από μια χιονοθύελλα, δεν μπορείς να πανικοβληθείς. Πρέπει να παραμείνεις ήρεμος και να εστιάσεις στο μακροπρόθεσμο σχέδιο».
Επιπλέον, όπως εξηγεί «βλέπουμε ότι υπάρχουν επιχειρηματικές ευκαιρίες σε όλο αυτό. Το ΝΑΤΟ επενδύει στην άμυνα και μεγάλο μέρος αυτών των επενδύσεων κατευθύνεται στην Αρκτική. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύει στην εξόρυξη, κυρίως στο βόρειο τμήμα της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Έτσι, βλέπουμε ότι έρχονται περισσότερες επενδύσεις. Το ερώτημα τώρα είναι πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα μερίδιο από αυτές».
Οι πάγοι λιώνουν, μία…εφεδρική διαδρομή ανοίγει
Οι επενδύσεις έρχονται και οι ευκαιρίες αναδύονται. Αλλά πόσο γρήγορα μπορούν να γίνουν εμπορικά βιώσιμες οι πολικές διαδρομές; Θα μπορούσαν να αλλάξουν το παγκόσμιο εμπόριο και να μειώσουν την εξάρτηση από τη Διώρυγα του Σουέζ και του Παναμά; είναι τα ερωτήματα που θέσαμε στον κ. Φρεντέρικσεν.
Υπάρχουν τρεις ναυτιλιακές διαδρομές, όπως εξήγησε.
- Η πρώτη είναι το Βορειοδυτικό Πέρασμα πάνω από τον Καναδά. Ακόμα και με την κλιματική αλλαγή, δεν θα είναι πλωτό για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
- Η δεύτερη είναι το Βορειοανατολικό Πέρασμα, κατά μήκος των ρωσικών ακτών. «Αυτή τη στιγμή πλέουν εκεί μόνο ρωσικά και κινεζικά πλοία. Πριν από τον πόλεμο, υπήρχε κάποιο ελληνικό ενδιαφέρον στην περιοχή», αναφέρει. Ωστόσο ο επικεφαλής της διαδρομής δήλωσε προ ημερών ότι ακόμα και σε 25 χρόνια θα είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα.
- Η τρίτη είναι ο Transpolar Route. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι πλωτός μέσα στα επόμενα 20-30 χρόνια. Θα απαιτήσει όμως υψηλή εξειδίκευση και τεχνολογία. «Δεν είναι όπως το να πλέεις στη Μεσόγειο. Ωστόσο, μπορεί να λειτουργήσει ως εφεδρική διαδρομή για το Σουέζ και τον Παναμά σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης», τονίζει.
Αλλά απαιτεί επενδύσεις 1 τρισ. δολ.
Για να στηριχθούν οι διαδρομές αυτές ωστόσο απαιτούνται επενδύσεις στην παρακολούθηση μέσω δορυφόρων, στα λιμάνια, στην ενέργεια και στις υπηρεσίες έρευνας και διάσωσης, όπως εξηγεί ο εκτελεστικός διευθυντής του Arctic Economic Council. Επενδύσεις θα χρειαστούν και στις υποδομές του τουρισμού, αφού οι εισροές τουριστών στην Αρκτική αυξάνονται, με πολλά κρουαζιερόπλοια να ταξιδεύουν βόρεια. Η επενδυτική τράπεζα Guggenheim Partners έχει υπολογίσει ότι τα επόμενα 15 χρόνια θα χρειαστούν πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια για επενδύσεις σε όλη την Αρκτική.
Ωστόσο σε όλα τα παραπάνω, σχολιάζει ο κ. Frederiksen, η βιωσιμότητα είναι το κλειδί. «Η περιοχή έχει μόνο 4 εκατομμύρια ανθρώπους, το 10% είναι ιθαγενείς. Άρα, δεν είναι πολλοί άνθρωποι, αλλά είναι μία μεγάλη έκταση. Πιστεύουμε ότι πρέπει να είσαι βιώσιμος για να συνεχίσεις να δραστηριοποιείσαι εκεί…Στην αλιεία, αν αλιεύσεις υπερβολικά, καταστρέφεις την επιχείρησή σου. Άρα, δεν έχει νόημα να υπεραλιεύεις. Στην ενέργεια, αν υπάρξει κάποια πετρελαιοκηλίδα ή κάτι παρόμοιο, πλήττει και αυτό το σπίτι μας. Όσον αφορά στην εξόρυξη, μπορεί να γίνει με πολύ υπεύθυνο τρόπο στην περιοχή της Αρκτικής, και γνωρίζουμε επίσης ότι για να φτάσουμε στους κλιματικούς μας στόχους, να πετύχουμε την «πράσινη μετάβαση», χρειαζόμαστε εξόρυξη. Για να φτιάξεις ανεμογεννήτριες ή ηλεκτρικά οχήματα, πρέπει να εξορύξεις πολύ περισσότερο χαλκό, νικέλιο, ουράνιο και άλλα. Άρα, για να είσαι υπεύθυνος και βιώσιμος, πρέπει να κάνεις την εξόρυξη». Έμφαση φυσικά δίνεται πια και στην ανανεώσιμη ενέργεια.
Το εργατικό δυναμικό
Ακόμη μία αναγκαία προϋπόθεση είναι τα εργατικά χέρια. Πώς λοιπόν μπορεί να προσελκύσει και να κρατήσει κανείς εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό;
«Υπάρχουν τρεις μεγάλες προκλήσεις στην Αρκτική. Η μία είναι να προσελκύσουμε αρκετές επενδύσεις, αλλά αυτό αλλάζει τώρα με την αύξηση των δαπανών για την άμυνα. Δεύτερον, η ανάπτυξη των υποδομών, που αλλάζει επίσης με την αυξημένη προσοχή στην περιοχή. Και η τρίτη είναι η μεγαλύτερη πρόκληση, πώς να προσελκύσουμε ανθρώπους σε μια περιοχή με αραιό πληθυσμό;», αναγνωρίζει.
«Στο παρελθόν, προσελκύαμε ανθρώπους λέγοντας: “θέλεις να έρθεις και να ζήσεις με τις φάλαινες, τους ταράνδους και τις πολικές αρκούδες;”
Αυτό δεν λειτουργεί πια. Όλοι όσοι αγαπούσαν το σκι έχουν ήδη έρθει. Τώρα λέμε, θέλεις να δουλέψεις στην πράσινη μετάβαση; Θέλεις να δουλέψεις στην εξόρυξη; Έλα στην Αρκτική. Και επίσης, όταν έρθεις εδώ, πρέπει να είμαστε καλοί στο να καλωσορίζουμε τους ανθρώπους. Βλέπουμε, για παράδειγμα, στη Βόρεια Νορβηγία, που είχαμε θετική αύξηση πληθυσμού μόνο λόγω της μετανάστευσης από πρόσφυγες από την Ουκρανία. Άρα πρέπει να είμαστε πολύ καλοί στο να καλωσορίζουμε τους ανθρώπους και τους πρόσφυγες και πρέπει να τους εντάξουμε γρήγορα στην αγορά εργασίας».
Το καλό, όπως εξηγεί, είναι ο πληθυσμός είναι μικρός, ενώ υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας. Και πώς κρατάς τους ανθρώπους σε μία τέτοια περιοχή; Με ισορροπία μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής. «Δεν ανταγωνιζόμαστε το Παρίσι, το Βερολίνο, την Αθήνα ή το Λονδίνο, αλλά προσφέρουμε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, με καθαρό αέρα και φύση», λέει.
Πώς θα είναι λοιπόν η περιοχή σε 20 χρόνια «Η κλιματική αλλαγή θα την έχει αλλάξει. Θα είναι πιο ζεστό το κλίμα, θα έχει λιγότερο χιόνι, αλλά θα είναι επίσης μια περιοχή με πολύ περισσότερες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Πιστεύει επίσης ότι θα προσελκύσει πολύ περισσότερο κόσμο. «Γιατί πιστεύω ότι τώρα, χάρη στον Ντόναλντ Τραμπ, οι άνθρωποι αρχίζουν να ανοίγουν τα μάτια τους στην περιοχή της Αρκτικής», εξηγεί.
Το μήνυμα για την ελληνική ναυτιλία
Και σε αυτό το μέλλον χωρούν οι ελληνικές εταιρείες; Οπωσδήποτε ναι είναι η απάντηση, με τον κ. Frederiksen να απευθύνει ουσιαστικά κάλεσμα στους Έλληνες εφοπλιστές.
«Η Ελλάδα πάντα είχε σχέση με την Αρκτική για πολλά, πολλά χρόνια μέσω των ναυτιλιακών εταιρειών, οι οποίες είναι παγκόσμιοι ηγέτες σε πολλούς τομείς. Υπάρχουν πολλές ακόμα ευκαιρίες και ανυπομονούμε να συνεργαστούμε περισσότερο με τους Έλληνες σε αυτό. Η ναυτιλία είναι στην ιστορία της Ελλάδας και στην ιστορία της Αρκτικής. Άρα μπορούμε να συνδυάσουμε την εμπειρία από τον νότο και την εμπειρία από τον βορρά και τότε θα συμβεί κάτι μαγικό. Είμαι σίγουρος για αυτό».
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")