Ποιος θυμάται ότι το 1979 υπήρξε έτος-σταθμός για τον σημερινό μας κόσμο; Και όμως το 1979 οριοθέτησε τις πιο ζωτικές για τον πλανήτη μας εξελίξεις και μπορούμε να πούμε ότι τα τότε γεγονότα βρίσκονται στο επίκεντρο της σημερινής καταστάσεως στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της οικονομικής κρίσεως. Ας δούμε, όμως, ποια γεγονότα σημάδεψαν το 1979 και με ποιες επιπτώσεις σε γεωπολιτικό και γεωοικονομικό επίπεδο.
-Την 1η Ιανουαρίου 1979, οι ΗΠΑ και η Κίνα αποκαθιστούν τις διπλωματικές τους σχέσεις, ύστερα από 30 χρόνια ψυχρότητος. Σε ένδειξη καλής θελήσεως, οι ΗΠΑ αποσύρουν την αναγνώριση της Ταϊβάν, υιοθετώντας την πολιτική της «μιας Κίνας». Το ίδιο έτος, ο Ντενγκ Ξιαοπίνγκ είναι ο πρώτος Κινέζος ηγέτης που επισκέπτεται τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Λίγο καιρό αργότερα, η κινεζική οικονομική πολιτική ανατρέπεται άρδην και το κομμουνιστικό καθεστώς επιτρέπει τις ξένες επενδύσεις και την ίδρυση μικτών επιχειρήσεων. Ο δρόμος της Κίνας προς τον καπιταλισμό είχε ανοίξει –και η συνέχεια είναι γνωστή. «Δεν μάς ενδιαφέρει το χρώμα της γάτας, αρκεί να πιάνει ποντίκια», δηλώνει ο Ντενγκ Ξιαοπίνγκ και τα λόγια του κάνουν τον γύρο του κόσμου.
-Στις 7 Ιανουαρίου 1979, το απάνθρωπο κομμουνιστικό καθεστώς της Καμπότζης εγκαταλείπεται από την Κίνα και ο αρχιδήμιος ηγέτης του, Πολ Ποτ, καταρρέει. Το επίσης κομμουνιστικό Βιετνάμ εισβάλλει στην Καμπότζη και εγκαθιστά ένα φιλικό προς αυτό και την Σοβιετική Ένωση καθεστώς. Έναν μήνα αργότερα, η Κίνα εισβάλλει στο Βιετνάμ επικαλούμενη τους δεσμούς της χώρας αυτής με την ΕΣΣΔ και την κακή μεταχείριση της κινεζικής μειονότητος που κατοικεί σε αυτήν. Η ανακωχή –μετά από 29 ημέρες κινεζικής εισβολής– είναι η αφετηρία για μία δυναμικότερη κινεζική παρουσία στην Ασία.
-Την 1η Φεβρουαρίου 1979, ύστερα από 15 χρόνια εξορίας, ο Αγιατολλάχ Χομεϊνί επιστρέφει στην Τεχεράνη, μετά από πρόσκληση του σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού Σαπούρ Μπαχτιάρ, ο οποίος είχε τοποθετηθεί στην θέση αυτή από τον παραπαίοντα Σάχη Μωχάμεντ Ρεζά Παχλεβί. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Χομεϊνί ανατρέπει τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις Μπαχτιάρ και οι ορδές των φανατικών οπαδών του καταλαμβάνουν δικαστήρια, κυβερνητικά κτίρια και αστυνομικά τμήματα. Στις 11 Φεβρουαρίου, ο ιρανικός στρατός στασιάζει και τάσσεται στο πλευρό της Ισλαμικής Επαναστάσεως. Ο Σαπούρ Μπαχτιάρ ανατρέπεται, ο Σάχης και η οικογένειά του εγκαταλείπουν δια παντός το Ιράν και στα τέλη Μαρτίου η χώρα, από μοναρχία, γίνεται ισλαμική δημοκρατία. Η αυγή του δολοφονικού ισλαμισμού έχει ξεκινήσει και η συνέχεια είναι γνωστή –θα γίνεται δε όλο και πιο αισθητή με τα χρόνια.
-Τον Μάρτιο του 1979, στην πόλη Χεράτ του Αφγανιστάν, μέρος του αφγανικού στρατού ξεσηκώνεται και ζητεί την παραίτηση του φιλικού προς την ΕΣΣΔ Αφγανού προέδρου Νουρ Μουχάμαντ Ταράκι. Ο τελευταίος απευθύνει έκκληση βοήθειας στην Μόσχα για στρατιωτική επέμβαση, η οποία και πραγματοποιείται στις 24 Δεκεμβρίου 1979. Αρχίζει έτσι στο Αφγανιστάν η διαδικασία καταρρεύσεως της σοβιετικής αυτοκρατορίας, δεδομένου ότι το κόστος αυτής της εισβολής και κατοχής της χώρας είναι τεράστιο.
-Ήταν η 4η Μαΐου 1979 η ημέρα που η Μάργκαρετ Θάτσερ αναλαμβάνει την πρωθυπουργία στην Μεγάλη Βρεταννία. Είναι η επικεφαλής του Συντηρητικού Κόμματος και η πρώτη γυναίκα που ανέρχεται στο αξίωμα αυτό. Χωρίς χρονοτριβή, η αποκαλούμενη «Σιδηρά Κυρία» ξεκινά τις πιο ανατρεπτικές μεταρρυθμίσεις, σε μία κοινωνία αγκυλωμένη από τον κρατισμό και την συνδικαλιστική κυριαρχία. Εμπνευσμένη από το βιβλίο του Φρήντριχ φον Χάγιεκ «Ο Δρόμος προς την Δουλεία», η λαίδη σήμερα Μάργκαρετ Θάτσερ δεν αστειεύεται.
Ο δημοσιογράφος Χιου Στέφενσον έγραψε τότε: «Η ρητορική της είναι ριζοσπαστική, ίσως και άκαμπτη. Από την αρχή όμως τα έργα της δείχνουν μία πολιτικό με τεράστιο αισθητήριο, που είναι και η εγγύηση όσων πράττει». Αν η παρατήρηση αυτή είναι ορθή, θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η Μ. Θάτσερ ήταν βαθύτατα πεπεισμένη ότι η χώρα της δεν είχε ανάγκη μόνον από οικονομική ανανέωση, αλλά και από ηθική αφύπνιση. Είναι δε σαφές ότι η πολιτική της φιλοσοφία επηρέασε και την καμπάνια του Ρόναλντ Ρήγκαν στις ΗΠΑ, ο οποίος κέρδισε τελικά την προεδρική εκλογή του 1980, ασκώντας δριμύτατη κριτική στον πρόεδρο Τζίμυ Κάρτερ και το άτολμο έργο του.
Καθοριστική για πολλές μετέπειτα εξελίξεις υπήρξε και η επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη-Παύλου ΙΙ στην γενέτειρά του Πολωνία, από τις 2 έως τις 10 Ιουνίου 1979. Τον ρόλο της επικής –όπως την χαρακτήρισε τότε ο ιδρυτής του ελεύθερου συνδικάτου «Αλληλεγγύη», Λεχ Βαλέσα– αυτής επισκέψεως μάς τον υπογράμμισε λίγα χρόνια αργότερα ο συνάδελφος Άνταμ Μίχνικ, ο οποίος σήμερα ηγείται του μεγαλύτερου εκδοτικού ομίλου στην Πολωνία. «Η επίσκεψη αυτή», μάς είπε, «είναι και η αφετηρία της μετέπειτα πτώσεως του κομμουνισμού. Το 1989 είναι η κατάληξη μιας πορείας στο πλαίσιο της οποίας η Αλληλεγγύη έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο». Από την πλευρά του, ο ιστορικός Τίμοθυ Γκάρτον Ας έγραψε το 1991 για το ίδιο θέμα: «Χωρίς τον Πάπα, δεν θα είχε υπάρξει η επανάσταση της Αλληλεγγύης στην Πολωνία το 1980… Χωρίς την Αλληλεγγύη δεν θα είχαν σημειωθεί οι δραματικές αλλαγές στην υπό τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ σοβιετική πολιτική έναντι της Ανατολικο-Κεντρικής Ευρώπης. Και χωρίς τις αλλαγές αυτές, δεν θα είχαν γίνει οι βελούδινες επαναστάσεις και ανατροπές του 1989».
Το έτος 1979 υπήρξε αυτό της Μεγάλης Ανατροπής. Μήπως σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, βιώνουμε μία παρόμοια κατάσταση –ενώ κανείς δεν βλέπει κάτι να έρχεται;
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 21/09/2009)