Συζήτηση για την εφαρμογή «στρατηγικών εξόδου» το0 2011 είχε ανοίξει στο Eurogroup του Σεπτεμβρίου, ενώ το θέμα υπήρχε και στην ατζέντα της έκτακτης Συνόδου Κορυφής, ενόψει της πρόσφατης συνάντησης των G-20. Φάνηκε, όμως, ότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν θέλουν να προσδιοριστεί, ακόμα, ημερομηνία: Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία κι από κοντά τους, Πορτογαλία και Ελλάδα, θεωρούν τη συζήτηση πρόωρη. Μέχρι πρόσφατα το ίδιο υποστήριζε και το Βερολίνο, αλλά η θέση του μεταβλήθηκε μετά την περασμένη Κυριακή.
Στο άτυπο Eurogroup την Πέμπτη, οι σκανδιναβικές χώρες, η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Γερμανία συντάχθηκαν με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Το σχέδιο
Στους «16» παρουσιάστηκε, μάλιστα, και συγκεκριμένο σχέδιο για τις «στρατηγικές εξόδου», που κατήρτισαν οικονομολόγοι του ινστιτούτου Bruegel: Tην προσεχή άνοιξη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα υιοθετήσει ένα «Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Βιωσιμότητας» (European Sustainability Programme) για την επόμενη 5ετία, που ουσιαστικά θα αποτελεί την αναβίωση του Συμφώνου Σταθερότητας και θα προβλέπει ετήσια μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων τουλάχιστον κατά 0,5% του ΑΕΠ.
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει, μέχρι το καλοκαίρι, να παρουσιάσουν στα εθνικά τους κοινοβούλια λεπτομερές πρόγραμμα για την περίοδο 2010-14, όπου θα προβλέπεται το ετήσιο ελάχιστο και μέγιστο όριο δημοσιονομικής εξυγίανσης, καθώς και συγκεκριμένος στόχος για το επίπεδο του δημοσίου χρέους το 2014.
Στη μελέτη, μάλιστα, αναφέρεται διακριτικά και η απειλή που έχουν να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις αν δεν υιοθετήσουν «στρατηγικές εξόδου» το 2011: «Η ΕΚΤ θα πρέπει να στείλει σαφές μήνυμα στις κυβερνήσεις σχετικά με το μέγεθος της απαιτούμενης δημοσιονομικής προσαρμογής, ώστε να μην υπάρξει πρόωρη νομισματική σύσφιξη».
Αν, δηλαδή, οι κυβερνήσεις καθυστερήσουν να προχωρήσουν σε δημοσιονομική εξυγίανση, η ΕΚΤ θα αυξήσει τα επιτόκια νωρίτερα από ότι σήμερα σχεδιάζει. Ο επικεφαλής της Τράπεζας, Ζ. Κ. Τρισέ, που παρέστη στις συζητήσεις του Eurogroup, δεν άφησε περιθώρια παρερμηνείας: «Κατά τη δική μας άποψη η υιοθέτηση στρατηγικών εξόδου θα πρέπει να συμβεί το αργότερο το 2011».
Εκείνο που κατάφεραν οι «διαφωνούντες», ήταν να αναβληθεί η απόφαση για το επόμενο Eurogroup, όταν θα υπάρχουν και οι νεότερες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την πορεία της ανάκαμψης (δημοσιοποιούνται αρχές Νοεμβρίου).
Μειώσεις φόρων
Ο προϋπολογισμός του 2010 θα είναι, δηλαδή, ο τελευταίος που οι κυβερνήσεις θα μπορούν να δώσουν προτεραιότητα στην ανάπτυξη και όχι στη μείωση των ελλειμμάτων. Και σε αυτό το σημείο προκύπτει η δεύτερη σημαντική αλλαγή που προκάλεσαν οι εκλογές στη Γερμανία: Το πρόγραμμα του νέου κυβερνητικού συνασπισμού περιλαμβάνει σημαντικές μειώσεις φόρων, που θυμίζουν τις πολιτικές των κυβερνήσεων Μπους στις ΗΠΑ τα προηγούμενα χρόνια.
Τις ίδιες πολιτικές θα υιοθετήσει και η γαλλική κυβέρνηση, όπως ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Σαρκοζί προ ημερών. Τον? δρόμο μάλιστα δείχνει η Σουηδία (!), που ασκεί την εξάμηνη προεδρία της Ε.Ε. Μια μικρή λεπτομέρεια: Ο κυβερνητικός συνασπισμός στη Στοκχόλμη είναι κεντροδεξιός και οι Σοσιαλδημοκράτες είναι στην αντιπολίτευση - κάτι που έχει συμβεί ελάχιστες φορές τα τελευταία 70 χρόνια. Το αποτέλεσμα, άλλωστε, των Σοσιαλδημοκρατών στις εκλογές του 2006 ήταν το χειρότερο από την καθιέρωση της καθολικής ψήφου, το 1921.
Η κατάρρευση των Σοσιαλδημοκρατών σχεδόν σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη (η αυριανή νίκη του ΠΑΣΟΚ θα αποτελέσει μεγάλη εξαίρεση) οδηγεί στην αλλαγή της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής, σε μια εξαιρετικά κρίσιμη ιστορική συγκυρία: Για να βγει η ευρωπαϊκή οικονομία από την κρίση στην οποία οδήγησαν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, θα εφαρμόσει τη νεοφιλελεύθερη συνταγή που υιοθέτησε ο Πρόεδρος Μπους για να βγουν οι ΗΠΑ από την ύφεση των αρχών της δεκαετίας. Καθώς, μάλιστα, αμέσως μετά οι κυβερνήσεις θα κληθούν να μειώσουν δραστικά τα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς, η σημαντική περικοπή των κοινωνικών δαπανών δύσκολα θα αποφευχθεί.
Ελλάδα
Για την Ελλάδα οι εξελίξεις αυτές έχουν διπλή ανάγνωση. Το πιθανότερο είναι η νέα κυβέρνηση να αποσπάσει (μαζί με όλες τις άλλες) προθεσμία μέχρι το 2014 να μειώσει το έλλειμμα κάτω από το 3%, όπως προβλέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Η ελληνική περίπτωση, βέβαια, έχει ιδιαιτερότητες, καθώς το έλλειμμα προϋπήρχε της ύφεσης (την έναρξη της οποίας η ΕΣΥΕ κήρυξε μόλις πριν ένα μήνα), το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ και τα επιτόκια εξυπηρέτησής του είναι τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη. Ίσως, όμως, οι Βρυξέλλες δεχθούν να δώσουν στη νέα κυβέρνηση μία ακόμα ευκαιρία, επιτρέποντας τη σταδιακή συμμόρφωση με το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, όμως, η κατάσταση θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς ουδείς μπορεί να προβλέψει πότε θα επιτρέψει σε θετικό έδαφος η ανάπτυξη και άρα πότε η οικονομία θα συμβάλει θετικά στην αύξηση των φορολογικών εσόδων. Και καθώς η προσπάθεια για δημοσιονομική εξυγίανση θα είναι πανευρωπαϊκή και θα συνεπάγεται σημαντικές θυσίες για τους εργαζομένους στις περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες, περιθώρια ανοχής για νέες αποκλίσεις από την Ελλάδα δεν θα υπάρχουν.
Θετικά μηνύματα για τις τράπεζες
Αισιόδοξα είναι τα τελευταία μηνύματα για την ευρωστία των ευρωπαϊκών τραπεζών. Την Τρίτη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προσέφερε στις τράπεζες όση ρευστότητα επιθυμούν, στο επιτόκιο του 1%.
Όταν είχε πράξει κάτι αντίστοιχο τον Ιούνιο, οι τράπεζες δανείστηκαν 442 δισ. ευρώ ? αυτή την εβδομάδα ζήτησαν μόλις 75,2 δισ. ευρώ.
Στο EcoFin οι «27» έμαθαν τα αποτελέσματα των στρες τεστ, στα οποία επέβαλε η Επιτροπή Επιτηρητών του Τραπεζικού Τομέα τις 22 μεγαλύτερες τράπεζες της ΕΕ.
Στη σχετική έκθεση αναφέρεται ότι «οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες εμφανίζονται να διαθέτουν επαρκή κεφάλαια για να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενη επιδείνωση των μακροοικονομικών συνθηκών».
Για τη διεξαγωγή των στρες τεστ υιοθετήθηκε το σενάριο συρρίκνωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας 5,2% φέτος και 2,7% το 2010. «Υπό το δυσμενές σενάριο, οι δυνητικές πιστωτικές και εμπορικές ζημιές για το 2009 και το 2010 θα μπορούσαν να διαμορφωθούν στα 400 δισ. ευρώ», αναφέρει το πόρισμα.
Με βάση τις οικονομικές προβλέψεις, οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. εκτιμούν ότι ο μέσος δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας (Tier-1) θα διαμορφωθεί «αρκετά πάνω από το 9%, έναντι της ελάχιστης προϋπόθεσης για 4%».
(Από την εφημερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 03-04/10/2009)