«Από καιρό τώρα το παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό βρισκόταν σε φάση αλλαγής. Όμως, με αφορμή και την οικονομική κρίση, πολλές εξελίξεις επισπεύδονται. Και αυτό συμβαίνει διότι κανένα πολιτικό ή οικονομικό σύστημα δεν παραμένει ακίνητο -ιδιαιτέρως δε μετά από βαθιές κρίσεις. Σήμερα λοιπόν βιώνουμε μεγάλες αλλαγές και προέχει να προσπαθήσουμε να τις καταλάβουμε».
Αυτά υπογραμμίζει ο κορυφαίος Αμερικανός πολιτικός αναλυτής και κύριος αρθρογράφος του γνωστού περιοδικού Νιούζγουικ, Φαριντ Ζακάρια. Προσθέτει δε πολύ επιγραμματικά ότι πλανώνται πλάνην οικτράν όσοι διαπιστώνουν, ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε φάση παρακμής και ότι έφθασε το τέλος του καπιταλισμού. «Όλα αυτά είναι διανοητικές κατασκευές και ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα», τονίζει ο Αμερικανός δημοσιογράφος, που είναι επίσης και σχολιαστής στο τηλεοπτικό δίκτυο CNN.
Από την πλευρά του, ο Γάλλος πολιτικός σχολιαστής και επίσης δημοσιογράφος Αλεξαντρ Αντλέρ υποστηρίζει ότι μία νέα παγκόσμια τάξη εκκολάπτεται και άρα οδεύουμε προς νέους συσχετισμούς δυνάμεων. Δίνει έτσι μεγάλη σημασία στις πολιτικές εξελίξεις στην Ιαπωνία.
Πράγματι, μετά από 50 χρόνια, η εκλογική νίκη του Δημοκρατικού Κόμματος των κ.κ. Χατογιάμα και Οζάουα μπορεί να μην απετέλεσε έκπληξη, πλην όμως προαναγγέλλει μία νέα εποχή για τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Είναι δε σαφές ότι οι ΗΠΑ θα παρακολουθήσουν με μεγάλη επιφυλακτικότητα την πολιτική που θα ακολουθήσει η νέα ιαπωνική κυβέρνηση, τόσο στο στρατιωτικό τομέα όσο και στην οικονομία, όπου ο προστατευτισμός είναι και πάλι δημοφιλής.
Η μεγάλη αλλαγή, ωστόσο, θα είναι η στροφή της Ιαπωνίας προς την Κίνα. Μακροπρόθεσμα, μπορεί κανείς να προβλέψει τη συγκρότηση μίας «Ένωσης της Ανατολικής Ασίας», η οποία θα μετατρέψει την περιοχή στην πρώτη εικονική οικονομική δύναμη του πλανήτη.
Της προσέγγισης αυτής έχει ήδη προηγηθεί η άτυπη συμφωνία ανάμεσα στις Κεντρικές Τράπεζες της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας. Οι σχέσεις, λοιπόν, ανάμεσα στις δύο μεγάλες δυνάμεις της Ασίας είχαν αρχίσει να βελτιώνονται πριν από τη νίκη των Ιαπώνων Δημοκρατικών. Όμως, αν αυτός ο αληθινός γεωπολιτικός σεισμός συνεχιστεί τα προσεχή χρόνια, ή ακόμα και τους προσεχείς μήνες, οι επιπτώσεις στην εσωτερική ζωή της Κίνας θα είναι πολύ σημαντικές. Θα επηρεάσουν δε και τις αμερικανο-κινεζικές σχέσεις, οι οποίες στο οικονομικό επίπεδο είναι ήδη πολύ προχωρημένες.
Υπό αυτή την έννοια, οι ΗΠΑ εμμέσως πλην σαφώς επηρεάζουν και την εσωτερική οικονομική πολιτική στην Κίνα, η οποία στρέφεται πλέον προς την τόνωση της εσωτερικής ζήτησης -μοναδική λύση, εξάλλου, μετά την πτωτική λόγω κρίσης πορεία των κινεζικών εξαγωγών.
Ωστόσο, η ντε φάκτο ανακατανομή την οποία έχει ξεκινήσει η κεντρική κυβέρνηση της Κίνας δεν μπορεί παρά να έχει και πολιτικές επιπτώσεις, σημειώνει ο Αλ.Αντλέρ στην Φιγκαρό. Αφού κατένειμε μία σημαντική αγοραστική δύναμη, προκειμένου να αναζωογονήσει την εσωτερική αγορά, τίποτε δεν εμποδίζει το Πεκίνο να αρχίσει να κατανέμει σταδιακά και λίγη εξουσία, δηλαδή να προωθήσει την αποκέντρωση και τον εκδημοκρατισμό της Κίνας.
Στην Ευρώπη, ο Γάλλος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νικολά Σαρκοζί επιχειρεί ξανά -μετά την κρίση στη Γεωργία και την οικονομική κρίση- να χαράξει μία κοινή πολιτική με τα κυριότερα ευρωπαϊκά κράτη για την εποχή μετά την ύφεση. Η θετική ανταπόκριση της Άγγελα Μέρκελ ήταν αναμενόμενη: εν μέσω της προεκλογικής περιόδου, η Γερμανίδα καγκελάριος δεν θα μπορούσε παρά να συμφωνήσει με μία «δόση» ρύθμισης της αγοράς, την οποίαν άλλωστε ζητούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις στο εσωτερικό της Γερμανίας.
Έκπληξη προκαλεί, στις σημερινές συνθήκες, η σχεδόν πλήρης ευθυγράμμιση του Βρετανού πρωθυπουργού Γκόρντον Μπράουν με τον Νικολά Σαρκοζί. Ο Βρετανός πρωθυπουργός συμφωνεί με τη γαλλική πρόταση για εκλογίκευση της χρηματοοικονομικής αγοράς, ταυτοχρόνως δε γνωρίζει καλά πόσο ελάχιστα δημοφιλή στην κοινή γνώμη είναι τα μπόνους και τα άλλα προνόμια που οδήγησαν το Σίτι σε πραγματικό κατακλυσμό.
Επιπλέον, δικαίως ή αδίκως, οι αμερικανικοί επιχειρηματικοί κύκλοι αποφάσισαν να απεκδυθούν των ευθυνών τους, επιρρίπτοντας όλη την ευθύνη για την κρίση στο Λονδίνο. Μοιάζει έτσι να διαμορφώνεται μία συναίνεση στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ως προς το ότι το αγγλικό χρηματοπιστωτικό σύστημα πρέπει να ακολουθήσει μία «κούρα αδυνατίσματος».
Ο Γκόρντον Μπράουν, που έχει στρατηγική αντίληψη ανώτερη από εκείνη του Τόνι Μπλερ, συνειδητοποίησε επίσης ότι η όλο και μεγαλύτερη εχθρότητα των Τόρις προς την Ευρώπη, μαζί με την ευθυγράμμισή τους προς την Ουάσινγκτον, καθιστούν την αντιπολίτευση του Ντέιβιντ Κάμερον ευάλωτη. Έτσι -αν και ευρωσκεπτικιστής ο ίδιος-, προσεγγίζοντας τους Ευρωπαίους εταίρους του και τασσόμενος επικεφαλής σταυροφορίας κατά των καταχρήσεων των αγορών, ο Μπράουν παίζει το τελευταίο του χαρτί για τις εκλογές που αναμένονται στις αρχές του 2010. Εκλογές οι οποίες, παρά τα όσα λέγονται και γράφονται, δεν θα αποτελέσουν απλό περίπατο για το Συντηρητικό Κόμμα, το οποίο επίσης έχει αρκετά εσωτερικά προβλήματα.
Εν όψει λοιπόν του G20, οι τρεις Ευρωπαίοι «μεγάλοι» θα παρουσιάσουν κοινό μέτωπο στο Πίτσμπουργκ, με θεμέλιο λίθο τις γαλλικές θέσεις και προτάσεις. Και το ερώτημα που τίθεται είναι ποιο το βάρος αυτών των προτάσεων, οι οποίες στην ουσία επιδιώκουν ένα είδος «ηθικοποίησης» της παγκόσμιας οικονομίας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, υποστηρίζει ο Αλ. Αντλέρ, ο κόσμος δεν γίνεται πιο πολυπολικός επειδή η Βραζιλία, πέρα από την οικονομική της ανάπτυξη, δείχνει και γεωπολιτική κινητικότητα, ή επειδή η Ινδία διατηρεί υψηλά αναπτυξιακά επίπεδα. Η πραγματική πολυπολικότητα εκδηλώνεται όταν ομάδες χωρών, όπως αυτές που προαναφέραμε, είναι συγκρίσιμες με τις ΗΠΑ και μπορούν να εμφανίζουν μία ενιαία πολιτική και στρατηγική βούληση.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η περίφημη «Ενωμένη Ευρώπη» αποτελεί γοητευτική προσφώνηση, πλην όμως το βάρος της είναι ίδιο με το αντίστοιχο ενός συνθήματος. Διότι, στην πράξη, η πολιτική Ευρώπη υπάρχει μόνον μέσα από τη συνεργασία Γαλλίας, Γερμανίας και Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτή δε η κατάσταση θα εντείνεται όσο οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι δεν θα βλέπουν πιο μακριά από τη μύτη τους.
Όσο για τις ΗΠΑ, όπως αναγνωρίζουν όλοι οι διεθνείς αναλυτές, ο ρόλος τους για έξοδο από τη σημερινή οικονομική κρίση θα είναι αποφασιστικός. Πιθανότατα δε η Ευρώπη να αργήσει αρκετά να ακολουθήσει την Αμερική στο ξεπέρασμα της ύφεσης. Διότι, ως φαίνεται, ο αγγλοσαξωνικός κόσμος από την παρούσα κρίση -που στην ουσία είναι και αυτή της αυτορρύθμισης- άντλησε γρήγορα τα απαιτούμενα διδάγματα, τα οποία φυσικό είναι να θέσει στην υπηρεσία του.
(Από την εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 21/10/2009)