Η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας είναι δραματική –αλλά αυτό δεν είναι καινούργιο. Εδώ και χρόνια, η οικονομία μας παραπαίει μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας διότι, πριν απ’ όλα, πάσχει από σοβαρότατο πολιτικό έλλειμμα. Και όσο ο ουρανός στον παγκόσμιο ορίζοντα ήταν λίγο ως πολύ καθαρός, το πολιτικό αυτό έλλειμμα δεν ήταν αισθητό.
Σήμερα, όμως, η κατάσταση άλλαξε. Η διεθνής οικονομία αντιμετωπίζει σημαντική κρίση επαναπροσανατολισμού και αναδιαρθρώσεως, η οποία φυσικό είναι να έχει κερδισμένους και χαμένους. Ασφαλώς δε, χαμένοι θα είναι όλοι αυτοί που δεν σκέφθηκαν να μαγειρέψουν πριν πεινάσουν –και που, ακόμα χειρότερα, πίστεψαν ότι μπορούν εσαεί να τρώνε με δανεικά. Υπό αυτή την έννοια, ένα δεύτερο σοβαρό πρόβλημα της οικονομίας μας είναι η παραγωγική της μηχανή και οι τεράστιες βλάβες που χαρακτηρίζουν την λειτουργία της.
- Το μεγάλο πρόβλημα για την Ελλάδα δεν είναι τόσο η υπερχρέωσή της, όσο η αδυναμία της να παράγει πλούτο ικανό να καλύπτει τις δανειακές της υποχρεώσεις.
Στο επίπεδο αυτό, όμως, τίθεται ένα άλλο θέμα: Πώς είναι δυνατόν να παράγει πλούτο μία χώρα, όταν στις οικονομικές της δομές κυριαρχούν συντεχνίες, γραφειοκράτες και κοινωνικώς ανάλγητες συνδικαλιστικές οργανώσεις; Πώς είναι δυνατόν μία οικονομία να πάει μπροστά, όταν οι παραγωγικοί φορείς της θεωρούνται απόβλητοι και καθημερινώς υβρίζονται; Υπό ποιές προϋποθέσεις μπορεί μία οικονομία να μπει στον δρόμο της αναπτύξεως, όταν το εξωτερικό της έλλειμμα έχει προσλάβει τεράστιες διαστάσεις και, όπως ήδη επισημάναμε από τις στήλες αυτές, η χώρα μας απειλείται κυριολεκτικά με στάση πληρωμών –όσο απίθανο και αν ακούγεται αυτό για μία χώρα μέλος της ευρωζώνης;
Γι’ αυτό, αξίζει να σταθούμε στο πρόβλημα του ελλείμματος εξωτερικών συναλλαγών, διότι, κατά την ταπεινή μας άποψη, στο επίπεδό του εδράζεται και η κύρια οικονομική αδυναμία μας.
Ως γνωστόν, σε μία οικονομία που βρίσκεται σε εξωτερική ισορροπία, η συνολική εγχώρια ζήτηση (διαθέσιμο εισόδημα για κατανάλωση και διενέργεια παγίων επενδύσεων), συν την αξία εξαγωγών (αγαθών και υπηρεσιών), μείον την αξία εισαγωγών (αγαθών και υπηρεσιών), ισούται με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ).
Αντίθετα, όταν το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών είναι ελλειμματικό, δηλαδή η αξία των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών είναι μεγαλύτερη από την αξία των αντίστοιχων εξαγωγών, όπως σε πολύ μεγάλο βαθμό συμβαίνει στην χώρα μας, τότε η συνολική εγχώρια ζήτηση υπερβαίνει την αξία του ΑΕΠ κατά ποσόν ίσο προς το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, που σημαίνει ότι υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση, ένας όρος που ταυτόχρονα υποδηλώνει την ύπαρξη αντίστοιχου ελλείμματος στο ΑΕΠ (ένα παραγωγικό κενό). Ή, διαφορετικά, όπως ο όρος αυτός είχε διατυπωθεί το 1994 από τον ιδρυτή του σήμερα κυβερνώντος κόμματος, «καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε».
Για πληρέστερη κατανόηση της σχέσεως μεταξύ ελλείμματος ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, υπερβάλλουσας ζητήσεως και παραγωγικού κενού της ελληνικής οικονομίας, απαιτείται διάκριση του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών στις δύο βασικές συνιστώσες του: το ισοζύγιο Αγαθών και το ισοζύγιο Υπηρεσιών. Η διάκριση αυτή αποκαλύπτει την κύρια πηγή προέλευσης του ελλείμματος εξωτερικών συναλλαγών της χώρας και, ταυτοχρόνως, παραπέμπει στο πρόβλημα του παραγωγικού κενού της ελληνικής οικονομίας –συνακολούθως δε, και στις αιτίες που το δημιούργησαν και το συντηρούν.
Η κατάσταση λοιπόν είναι ζοφερή. Όσο για τον πυρήνα του προβλήματος, βρίσκεται στο μεγάλο και αυξανόμενο έλλειμμα που παρουσιάζει το ισοζύγιο εξαγωγών-εισαγωγών αγαθών. Στην τελευταία πενταετία, 2003-2008, ο δείκτης καλύψεως των εισαγωγικών αγαθών από αντίστοιχες εξαγωγές παρουσίασε φθίνουσα πορεία και, από 0,34 το 2003, έπεσε στο 0,22 το 2008. Με αποτέλεσμα, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, ως ποσοστό του ΑΕΠ, να ξεπερνά το 19%.
Δυστυχώς, σήμερα η παραδοσιακή πλεονασματικότητα που παρουσιάζει ο τομέας εξαγωγών-εισαγωγών υπηρεσιών –ναυτιλία, τουρισμός, κλπ– δεν επαρκεί για να περιορίσει το μέγεθος του συνολικού ελλείμματος. Επιπροσθέτως, η κατάσταση αυτή θα γνωρίζει επιδείνωση όσο θα παρατηρείται στασιμότητα στην διεθνή οικονομία και όσο θα διαρκεί η κρίση στο σύνολο της Ευρώπης. Συνεπώς, ένα ζωτικό πρόβλημα για την ελληνική οικονομία, πέρα από την εύρεση δανειακών κεφαλαίων, είναι η τόνωση της παραγωγικής της ικανότητας, υπό συνθήκες βελτιώσεως της παραγωγικότητος και της ανταγωνιστικότητος.
Μπορεί, όμως, να επιτευχθεί κάτι τέτοιο αν δεν ληφθούν μέτρα υψηλού πολιτικού κόστους; Για παράδειγμα, είναι δυνατόν να κάνουμε λόγο για άνοδο της παραγωγής όταν μόνον η 17 ημερών εκβιαστική απεργία των λιμενεργατών του Πειραιά κόστισε στην οικονομία περί τα 25 εκατ. ευρώ; Υπό αυτές τις συνθήκες, αν η κυβέρνηση θέλει να δώσει αξιόπιστα δείγματα γραφής στους εταίρους της, καλά θα κάνει να ρίξει μεγάλο βάρος στην παραγωγική μηχανή.
(Από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 22/10/2009)