Υπάρχει μια θεωρία, η οποία συγκρίνει την Ελλάδα με τη
Lehman Brothers. Σύμφωνα με αυτή, το γεγονός ότι άφησαν τη Lehman να
χρεοκοπήσει ήταν το χειρότερο λάθος της οικονομικής κρίσης. Με αυτό το δίδαγμα,
οι διεθνείς αρχές θα κάνουν τα πάντα ώστε να παρεκτρέψουν το ενδεχόμενο
χρεοκοπίας ενός μέλους της Ε.Ε.
Προσωπικά, διαφωνώ. Το ότι άφησαν τη Lehman να καταρρεύσει
δεν ήταν το πρόβλημα. Οι φύλακες της οικονομικής σταθερότητας είχαν προηγουμένως
διασώσει την Bear Stearns με 29 δις δολάρια ώστε να μεταβιβαστεί στην JPMorgan.
Αυτό δημιούργησε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας για το προστατευτικό δίχτυ και μια
αντίφαση που ενίσχυσε τον πανικό της Lehman.
Αντιθέτως, το Federal Reserve έπρεπε να έχει μείνει αμέτοχο
και να αφήσει την Bear Stearns να πέσει. Η κατάρρευση, αν και λυπηρή, θα ήταν
μικρότερη. Ο ηθικός κίνδυνος θα είχε ελαχιστοποιηθεί. Η Lehman πιθανώς θα είχε
επιβιώσει, έστω θυσιάζοντας την ανεξαρτησία της και βρίσκοντας έναν συνέταιρο,
όπως έκανε η Merill Lynch με την Bank of America. Θα είχε επιτραπεί στον
οικονομικό δαρβινισμό να κάνει τη δουλειά του και να κρατήσει αγνά τα γονίδια.
Ένα παρόμοιο επιχείρημα μπορεί να εφαρμοστεί και στην
περίπτωση της Ελλάδας. Κάθε παρέμβαση από την Ε.Ε. η την ΕΚΤ για διάσωση του
κράτους από τα προβλήματα που δημιούργησε το ίδιο, θα ήταν καταστρεπτική για
την Ευρωζώνη. Θα οδηγούσε τα υπόλοιπα κράτη με οικονομικά προβλήματα στο να
αγνοήσουν τις υποχρεώσεις τους, γνωρίζοντας ότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη έχει
πλεονεκτήματα.
Πραγματικότητα και
Συνέπειες.
Η Ελλάδα χρωστά 361 δις δολάρια, σύμφωνα με τα δεδομένα του
Ιουνίου από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών της Βασιλείας. Συνεπώς, είναι
βέβαιο πως μια χρεοκοπία θα ήταν κάτι τρομερό. Οι συνέπειες της διάσωσης από
την Ε.Ε., όμως, θα ήταν ακόμα χειρότερες.
Δεν υπάρχει κάποιου είδους κοινή εξασφάλιση για τα μέλη του
ευρώ. Επειδή το χρέος της Ευρωζώνης μοιράζεται τον κοινό αυτό παρονομαστή, δεν
σημαίνει ότι υποστηρίζεται και από έναν ενιαίο δανειστή ανάγκης. Η διάσωση ενός
απελπισμένου δανειζόμενου όχι μόνο θα ήταν ηθικό σφάλμα, αλλά πιθανώς και
παράνομη, κάτι που οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι φαίνεται να μεταδίδουν στους
κατόχους ομολόγων.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας, Βόλφγκανγκ Σάεμπλε, δήλωσε
στις 21 Δεκεμβρίου στην εφημερίδα Bild-Zeitung ότι η Ελλάδα ζει πέρα από τις
δυνατότητές της εδώ και χρόνια και δεν μπορεί να περιμένει τη Γερμανία να
πληρώσει τα λάθη της. Ο Φρανκ Σέφλερ, μέλος της οικονομικής επιτροπής της
γερμανικής βουλής, δήλωσε στις 18 Δεκεμβρίου ότι κάθε προσπάθεια για κοινή
πώληση ομολόγων από τις δύο χώρες «θα ήταν το πρώτο καρφί στο φέρετρο του
ευρώ».
«Καμία Εντολή».
Ο Ίβαλντ Νοβότνι της ΕΚΤ τόνισε στο Dow Jones ότι η κεντρική
τράπεζα δεν θα διασώσει κράτη μέλη με υψηλά χρέη. «Η ΕΚΤ δεν έχει την εντολή ή
την πρόθεση να συνυπολογίσει την κατάσταση μιας συγκεκριμένης χώρας, ειδικά
όσον αφορά τα δημοσιονομικά», αναφέρει o Dow Jones στις 20 Δεκεμβρίου.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα
οικονομικό μπλέξιμο. Το έλλειμμα ανέρχεται στο 12,7% του ΑΕΠ, πολύ χειρότερο
από το όριο 3% που επιβάλλεται στα μέλη του ευρώ. Ο Έλληνας υπουργός
Οικονομίας, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, δήλωσε ότι θα μειωθεί σε 8,7% το 2010,
καθώς και ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις εξαπάτησαν τους επενδυτές σχετικά με
την δυσμενή οικονομική θέση της χώρας.
«Μαγικά Τρικ».
«Έχουν σημειωθεί κάποια μαγικά τρικ», δήλωσε ο κ.
Παπακωνσταντίνου στο ραδιόφωνο του BBC στις 20 Δεκεμβρίου. «Ειδικά το 2009,
υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δεδομένα που αναφέρθηκαν και τις τάσεις
του ελλείμματος», προσθέτει.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δανείστηκε περίπου 47 δις ευρώ
από την ΕΚΤ, σύμφωνα με στοιχεία της Royal Bank of Scotland, βασισμένα στην
αξία των εγγυήσεων. Προέρχονται από τα 700 δις ευρώ που η περιοχή διαθέτει συνολικά
στην ΕΚΤ.
Με διαφορετικούς όρους, η Ελλάδα έχει δανειστεί περίπου το
7% της επείγουσας ρευστότητας που η ΕΚΤ παρέχει για την αντιμετώπιση της
κρίσης. Η οικονομία της όμως, αντιστοιχεί μόλις σε 2,7% της Ευρωζώνης και το
δημόσιο χρέος στο 4%, σύμφωνα με τη Merrill Lynch.
Η Ελλάδα έχει ήδη τιμωρηθεί από τους οίκους που βαθμολογούν
τις επιδόσεις. Η Fitch υποβάθμισε την πιστοληπτική της ικανότητα σε ΒΒΒ+ στις 8
Δεκεμβρίου και ακολούθησε η S&P στις 16 του μήνα, προειδοποιώντας ότι μια
νέα υποβάθμιση είναι πιθανή «αν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να συγκεντρώσει την
απαραίτητη πολιτική υποστήριξη για την εφαρμογή ενός αξιόπιστου μεσοπρόθεσμου
οικονομικού προγράμματος». Η Moody’s επίσης προχώρησε σε υποβάθμιση, αν και πιο
ήπια.
Οι Προστάτες των Ομολόγων.
Τα ομόλογα επίσης τιμωρούν την Ελλάδα. Το κόστος δεκαετούς
δανεισμού αυξήθηκε κατά 1% σε 6% αυτή την εβδομάδα, ενώ τον Οκτώβριο βρισκόταν
στη χαμηλότερη τιμή του, 4,4%. Το ελληνικό χρέος αποδίδει περίπου 2,5
ποσοστιαίες μονάδες περισσότερες από το γερμανικό, που αποτελεί και τον δείκτη
για την Ευρώπη. Το εύρος, δηλαδή το μέτρο που καταδεικνύει πόσο πιο επικίνδυνο
θεωρείται το ελληνικό χρέος, έφτασε τις 276 μονάδες βάσης στις 21 Δεκεμβρίου,
διπλασιασμένο τις τελευταίες πέντε εβδομάδες.
Σε αυτές τις τιμές, οι επενδυτές δεν περιμένουν ακόμα μια
χρεοκοπία. Αυτό που δεν είναι ξεκάθαρο πάντως, είναι το κατά πόσο οι προσδοκίες
τους για αποπληρωμή βασίζονται στην αισιοδοξία ότι η Ελλάδα θα διορθώσει τη
συμπεριφορά της ή αν κάποιες βαθύτερες τσέπες θα γίνουν διαθέσιμες αν
χρειαστεί. Όποιος ποντάρει σε αυτό το τελευταίο πιθανώς κάνει ένα σημαντικό
λάθος.
(Ο Μαρκ Γκίλμπερτ είναι διευθυντής στο γραφείο του Λονδίνου
της Bloomberg)