Η Βρετανία και οι άλλες δυτικές χώρες κινδυνεύουν να ξεμείνουν από
ορισμένα από τα σπάνια μέταλλα που είναι κρίσιμα στις πράσινες
τεχνολογίες, καθώς γίνεται όλο και σαφέστερο ότι η Κίνα, που έχει
μονοπωλιακή θέση στην παραγωγή τους, θέλει να περιορίσει τις εξαγωγές
τους.
Αν δεν μπορέσουν να βρεθούν σταθερές εναλλακτικές πηγές
για τα σπάνια ορυκτά, αυτό θα επηρεάσει την παραγωγή και την ανάπτυξη
τεχνολογίας χαμηλού άνθρακα, καθώς αυτή βασίζεται στις μοναδικές
ιδιότητες των 17 μετάλλων που χρειάζονται στις οικολογικά φιλικές
ανακαινίσεις όπως οι ανεμοτουρμπίνες ή οι γλόμποι χαμηλής ενέργειας.
Η Κίνα, που διαθέτει το 97% των παγκόσμιων αποθεμάτων αυτών των υλικών,
προσπαθεί να επιβάλει η ενσωμάτωση όλων αυτών των σπάνιων μετάλλων στα
προϊόντα να γίνεται στο εσωτερικό του εδάφους της. Τα τελευταία επτά
χρόνια μείωσε κατά 40% τον όγκο των σπάνιων αυτών στοιχείων που είναι
διαθέσιμα για εξαγωγή. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Ιndependent» από
βιομηχανικές πηγές, η Κίνα ενδέχεται να σταματήσει κάθε εξαγωγή
τουλάχιστον δύο σπάνιων μετάλλων ως του χρόνου και ως το 2012 ενδέχεται
να παράγει μόνο όσα χρειάζεται η αυξανόμενη εγχώρια ζήτησή της. Αυτό θα
δημιουργήσει δυνητικά μια κρίση καθώς οι δυτικές χώρες θα προσπαθούν
απελπισμένα να βρουν εναλλακτικές πηγές και οι εταιρείες θα ανοίγουν
νέα ορυχεία, από τη Νότια Αφρική ως τη Γροιλανδία, για να ικανοποιήσουν
την παγκόσμια ζήτηση. Απέναντι στους φόβους ότι το Πεκίνο χρησιμοποιεί
το μονοπώλιό του στα σπάνια μέταλλα ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής,
το βρετανικό υπουργείο Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων εξήγησε ότι
«παρακολουθεί» την προσφορά σπάνιων μετάλλων για να βεβαιωθεί ότι η
Κίνα τηρεί τους διεθνείς κανόνες εμπορίου.
Ο Τζακ Λίφτον, ένας ανεξάρτητος σύμβουλος και ειδικός παγκοσμίως στα σπάνια στοιχεία, δήλωσε: «Μια πραγματική έλλειψη έρχεται. Στην Αμερική,στη Βρετανία και αλλούδεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει το γεγονός ότι πρέπει επειγόντως να βρούμε σπάνια μέταλλα από πηγές εκτός Κίνας. Η Κίνα έχει περιορίσει τις εξαγωγές μεταλλευμάτων από το 75% στο 25% της παραγωγής της και δεν θεωρεί ότι έχει οποιαδήποτε υποχρέωσηνα τροφοδοτεί τον οποιονδήποτεσε σπάνια μέταλλα εκτός από τον εαυτό της. Εγινε μια προσπάθεια στη Δύση για να βρεθούν νέα ορυχεία,αλλάαυτά χρειάζονται ακόμη 5-10 χρόνια για να αποκτήσουν κάποια παραγωγική σημασία».
Επειτα από δεκαετίες κατά τις οποίες θεωρούνταν πάνω-κάτω «γεωλογικές
παραξενιές», τα σπάνια μέταλλα απέκτησαν πρόσφατα μια αυξανόμενη ζήτηση
από τη βιομηχανία, κυρίως μετά την εφεύρεση διάφορων προϊόντων όπως τα
iΡhones και οι μηχανές Χ-ray που χρησιμοποιούν τέτοια υλικά.
Η παγκόσμια ζήτηση τριπλασιάστηκε από τους 40.000 τόνους στους 120.000
τόνους την τελευταία δεκαετία, στο ίδιο διάστημα κατά το οποίο η Κίνα
σταθερά περιόριζε τις ετήσιες εξαγωγές της από τους 48.500 τόνους στους
31.310 τόνους. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι βιομηχανίες που χρησιμοποιούν
σπάνια στοιχεία για να παράγουν διάφορα προϊόντα, από οπτικές ίνες ως
συστήματα καθοδήγησης πυραύλων, υπολογίζεται ότι αξίζουν γύρω στα 3
τρισ. δολάρια, δηλαδή κάπου το 5% του παγκοσμίου ΑΕΠ.
Το Πεκίνο ανήγγειλε τον περασμένο μήνα ότι βάζει ως όριο τους 35.000 τόνους ετησίως για εξαγωγές κατά τα επόμενα έξι χρόνια, ποσότητα που
σχεδόν δεν μπορεί να καλύψει ούτε καν τις ανάγκες της Ιαπωνίας. Από
εφέτος μόνο η Τoyota θα παράγει ετησίως ένα εκατομμύριο υβριδικά Ρrius,
στο καθένα από τα οποία περιέχονται 16 κιλά σπάνιων στοιχείων. Ως το
2014 η παγκόσμια ζήτηση σπάνιων μετάλλων υπολογίζεται ότι θα φτάσει
τους 200.000 τόνους ετησίως καθώς αρχίζει η πράσινη επανάσταση.
Σχεδόν όλη η παραγωγή σπάνιων μετάλλων της Κίνας προέρχεται από ένα
συγκεκριμένο ορυχείο κοντά στην πόλη Μπαοτού, στο εσωτερικό της
Μογγολίας. Τα υπόλοιπα προέρχονται από μερικά μικρά και ακόμη και
παράνομα ορυχεία στο νότιο τμήμα της χώρας, τα οποία προκαλούν
τρομακτική ρύπανση από τα δηλητηριώδη, ως και ραδιενεργά μέταλλα.
Οι περιβαλλοντολόγοι υποστηρίζουν ότι, μαζί με τη στάση της Κίνας στη
διάσκεψη κορυφής της Κοπεγχάγης για το κλίμα, αυτό δείχνει την ανάγκη
διαφοροποίησης στις πηγές των σπάνιων μετάλλων. Ενας περιβαλλοντολόγος
είπε: «Υπάρχουν θεμιτά ερωτήματασε σχέση με τον έλεγχο των πηγών από το Πεκίνο.Η Κοπεγχάγη έδειξε ότι οι χώρες δεν είναι διατεθειμένεςνα βάλουν πάνω από τα εθνικάτους συμφέροντα την παγκόσμια προσπάθεια να περιοριστεί η παγκόσμιαυπερθέρμανση».
Μετά την εξόρυξη και την επεξεργασία τους τα σπάνια μέταλλα
χρησιμοποιούνται σε μια σειρά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Το νεοδύμιο,
ένα από τα πιο συνηθισμένα από τα σπάνια μέταλλα, αποτελεί κρίσιμο
στοιχείο για τους μαγνήτες νεοδυμίου- σιδήρου- βορίου που
χρησιμοποιούνται σε κινητήρες και γεννήτριες υπεραπόδοσης. Κάπου δύο
τόνοι νεοδυμίου χρειάζονται σε κάθε ανεμοτουρμπίνα. Το λάνθανο, ένα
άλλο από τα σπάνια στοιχεία, αποτελεί κύριο στοιχείο για τις μπαταρίες
υβριδικών αυτοκινήτων (σε κάθε Ρrius υπάρχουν ως και 15 κιλά), ενώ το
τέρβιο είναι ζωτικό για τους γλόμπους χαμηλής ενέργειας και το κέριο
χρησιμοποιείται στους καταλυτικούς μετατροπείς.
Τον Οκτώβριο
σε μια εσωτερική έκθεση του κινεζικού υπουργείου Βιομηχανίας και
Πληροφορικής Τεχνολογίας εμφανίστηκαν οι προτάσεις να απαγορευθούν οι
εξαγωγές πέντε σπάνιων μετάλλων και να περιοριστούν οι εξαγωγές των
υπολοίπων. Το Πεκίνο διέψευσε έντονα ότι η έκθεση αυτή απηχεί με
ακρίβεια τη στρατηγική του και υποστήριξε ότι δεν έχει τη διάθεση να
μειώσει το εμπόριο των σπάνιων μετάλλων. Αλλά ο «Ιndependent» εκτιμά
ότι το επίπεδο της ζήτησης στην ίδια την Κίνα σημαίνει πως η προσφορά
δύο τουλάχιστον κρίσιμων σπάνιων στοιχείων- του τέρβιου και του
δυσπρόσιου- είναι πολύ πιθανόν να περιοριστεί από του χρόνου.
Ο δρ Γιαν Χίγκινς, γενικός διοικητής της Less Common Μetals, που ειδικεύεται στα σπάνια στοιχεία, δήλωσε: «Υπάρχει ο φόβος τους επόμενους 12-18 μήνες να καταγραφούν πολύ σοβαρές ελλείψεις σε αυτά τα σπάνια στοιχεία. Και αυτό ασφαλώς θα επηρεάσειτις βιομηχανίες πράσινης υψηλήςτεχνολογίας έξω από την Κίνα».
Τόσο οι δυτικές χώρες όσο και η ίδια η Κίνα αναζητούν ήδη νέες πηγές
σπάνιων μετάλλων. Πέρυσι οι αρχές της Αυστραλίας επέβαλαν περιορισμούς
στις πωλήσεις ενός από τα πιο πλούσια σε σπάνια μέταλλα ορυχεία της
χώρας, το οποίο μάλιστα έκανε μια κινεζική εταιρεία να αποσυρθεί από τη
συμφωνία 400 εκατ. στερλινών για την εξαγορά της εταιρείας που το
εκμεταλλεύεται.
Ευρωπαϊκές και βορειοαμερικανικές εταιρείες
εν τω μεταξύ αγωνίζονται να ανοίξουν ή να λειτουργήσουν ξανά ορυχεία
στον Καναδά, στη Νότια Αφρική και στη Γροιλανδία εν μέσω εκκλήσεων από
τις ΗΠΑ για να εξασφαλιστεί η τροφοδοσία σε ορισμένα από τα σπάνια αυτά
στοιχεία που χρησιμοποιούνται στα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και σε
πυρομαχικά με καθοδήγηση λέιζερ. Η Τoyota έχει αγοράσει το δικό της
ορυχείο σπάνιων στοιχείων στο Βιετνάμ υπογράφοντας μια συμφωνία
αποκλειστικής διάθεσης.
Το βρετανικό υπουργείο Βιομηχανίας
αναγνωρίζει ότι υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία στις δυτικές πρωτεύουσες.
Ενας εκπρόσωπός του δήλωσε: «Παρακολουθούμε την κατάσταση,ιδιαίτερασε σχέση με τους κανόνεςτου Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου.Δουλεύουμε μαζί με τη βρετανικήβιομηχανία για να καταγράψουμετη ζήτηση μακροχρονίως στρατηγικάσημαντικών πόρων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και τα σπάνια στοιχεία».
Σπάνια Μέταλλα και Πού Χρησιμοποιούνται
(από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ"/"ΤΗΕ INDEPENDENT", 05/01/2010)