Τα μέχρι στιγμής γεγονότα οδηγούν στο
συμπέρασμα ότι η Υεμένη εξελίσσεται στο επόμενο μέτωπο του αγώνα των ΗΠΑ και
της Βρετανίας -πιθανόν αργότερα και άλλων δυτικών χωρών- κατά της διεθνούς
τρομοκρατίας.
Η χώρα τείνει να τριχοτομηθεί, καθώς ο στρατός και
οι δυνάμεις ασφαλείας μάχονται στο Βορρά κατά των Σιιτών στασιαστών Huthi, ενώ
στο Νότο διεξάγονται εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά της al-Qaeda. Εκτός από
την εγχώρια τρομοκρατία, η χώρα αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων, όπως η πτώση
της παραγωγής πετρελαίου, η φτώχεια, η υψηλή ανεργία, η εξάντληση των υδάτινων
πόρων και ο υπερπληθυσμός (διπλασιασμός του πληθυσμού τα τελευταία 20 χρόνια).
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, στις νότιες
επαρχίες της χώρας, ειδικά στις ορεινές περιοχές Shabwa, al-Baidha και Aden,
έχει αυξηθεί η παρουσία και η δύναμη
(1)
των μαχητών της al-Qaeda. Αξιωματούχοι της Υεμένης
ανέφεραν ότι, το Δεκέμβριο του 2009, οι επιχειρήσεις κατά της «al-Qaeda στην
Αραβική Χερσόνησο» (al-Qaeda in the Arabian Peninsula, «AQAP»), στις επαρχίες
Abyan και Arhab, είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο 34 μαχητών της οργάνωσης, τη
σύλληψη δεκάδων, αλλά και την υπόσχεση της AQAP για εκδίκηση. Αν και η Υεμένη
ισχυρίσθηκε ότι η διεξαγωγή των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων διεξήχθη από
Υεμένιους στρατιώτες, η AQAP χαρακτήρισε ως υπεύθυνες τις ΗΠΑ και υποσχέθηκε να
πλήξει στόχους αμερικανικών συμφερόντων.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Barack Obama, κατηγόρησε
την AQAP ότι εκπαίδευσε και εξόπλισε το νεαρό Νιγηριανό Umar Farouk
Abdulmutallab, ο οποίος απέτυχε στην προσπάθειά του να πυροδοτήσει εκρηκτικό
μηχανισμό εντός του αεροσκάφους της Delta Airlines, που εκτελούσε την πτήση
Αμστερνταμ - Ντιτρόιτ, ανήμερα των Χριστουγέννων. Στη συνέχεια, η al-Qaeda
ανέλαβε την ευθύνη και κάλεσε τους υποστηρικτές της στην Υεμένη να επιτεθούν στις
πρεσβείες της χώρας, γεγονός που ανάγκασε τις ΗΠΑ και τη Βρετανία να
αποφασίσουν την προσωρινή διακοπή της λειτουργίας των πρεσβειών τους (3
Ιανουαρίου) για λόγους ασφαλείας.
Στις 2 Ιανουαρίου 2010, κατά τη διάρκεια
συνάντησης με τον Υεμένιο πρόεδρο Ali Abdullah Saleh στη Σαναά, ο διοικητής των
αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν (US Central Command,
«USCENTCOM»), στρατηγός David Petraeus, δήλωσε ότι «οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την
Υεμένη στον αγώνα που διεξάγει κατά της διεθνούς τρομοκρατίας». Ακολούθως, ο
πρόεδρος Saleh επιβεβαίωσε ότι «οι δύο χώρες έχουν αυξήσει τη συνεργασία τους
στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Μάλιστα, σε πρόσφατο άρθρο της Washington
Post αναφέρθηκε ότι «οι ΗΠΑ αποφάσισαν να υπερδιπλασιάσουν τη στρατιωτική τους
βοήθεια
(2) προς την Υεμένη». Εμπόδιο στη συνεργασία ΗΠΑ - Υεμένης
πιθανόν να αποτελέσει η συμπάθεια μέρους των δυνάμεων ασφαλείας και των
υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας προς τους φανατικούς ισλαμιστές.
Δύο μέρες αργότερα, από το State Department, η
Hillary Clinton, μεταξύ άλλων, δήλωνε ότι «η αστάθεια στην Υεμένη συνιστά
απειλή για την περιφερειακή και την παγκόσμια σταθερότητα». Επίσης, επανέλαβε
τις δεσμεύσεις της αμερικανικής κυβέρνησης για λήψη επιπρόσθετων μέτρων,
προκειμένου να καλυφθούν τα κενά του συστήματος ελέγχου των αεροδρομίων.
Στις 5 Ιανουαρίου, οι δυνάμεις ασφαλείας της
Υεμένης ξεκίνησαν τη διεξαγωγή ευρείας εκκαθαριστικής επιχείρησης στις επαρχίες
Shabwa, Marib και Abyan. Την ίδια μέρα, οι αρχές ανακοίνωσαν ότι, βόρεια της
Σαναά (Arhab), συνέλαβαν πέντε μέλη της AQAP και σκότωσαν άλλα δύο. Ταυτόχρονα,
διαβεβαίωσαν ότι είναι σε θέση να προστατεύσουν τις πρεσβείες και τους ξένους
υπηκόους αλλά και να εξουδετερώσουν τους εξτρεμιστές.
Τις επόμενες μέρες και ενώ συνεχίσθηκαν οι
αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις στην Υεμένη, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε την
προσωρινή διακοπή της μεταφοράς κρατουμένων από τη βάση του Γκουαντάναμο προς
την Υεμένη. Επιπρόσθετα, δημοσιεύθηκαν εκτιμήσεις διαφόρων δυτικών υπηρεσιών
πληροφοριών, για επικείμενες επιθέσεις της al-Qaeda κατά πλοίων (εμπορικών,
κρουαζιερόπλοιων και πολεμικών), που διέρχονται από τον Κόλπο του Αντεν και την
Αραβική Θάλασσα.
Η οικονομία της Υεμένης χαρακτηρίζεται ως υψηλά
εξαρτώμενη από την παραγωγή υδρογονανθράκων, καθώς οι εξαγωγές του αργού
πετρελαίου αγγίζουν το 85% του ετήσιου κρατικού εισοδήματος και το 33% του ΑΕΠ.
Τη χρονική περίοδο 1999 - 2004, η ημερήσια
παραγωγή ξεπερνούσε τις 400.000 βαρέλια την ημέρα, εκ των οποίων περισσότερα
από 200.000 βαρέλια εξάγονταν στις ασιατικές αγορές και, κυρίως, στην Κίνα, την
Ινδία και την Ταϊλάνδη.
Σήμερα, η παραγωγή του πετρελαίου παρουσιάζει
συνεχή πτωτική τάση (<300.000 βαρέλια ημερησίως) και αυξάνεται ελαφρά η
εγχώρια κατανάλωση (>150.000 βαρέλια ημερησίως). Αντίθετα, ευοίωνο
χαρακτηρίζεται το μέλλον για την παραγωγή και τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Οι
εξαγωγές ξεκίνησαν πριν από λίγους μήνες, όμως είναι άγνωστο για πόσο χρονικό
διάστημα θα συνεχίσει να λειτουργεί ο 200 μιλίων αγωγός φυσικού αερίου, που
διέρχεται από την πολυτάραχη επαρχία Shabwa.
Η κυβέρνηση της Υεμένης καταβάλλει αξιόλογες
προσπάθειες, προκειμένου να προσελκύσει ξένους επενδυτές, ώστε να αντισταθμίσει
τις απώλειες των εσόδων από την πτώση της παραγωγής του αργού πετρελαίου. Ομως,
υπό τις παρούσες συνθήκες, θεωρείται ως «χώρα με υψηλό ρίσκο», καθώς υφίσταται
έλλειμμα εσωτερικής ασφάλειας, κυρίως λόγω της παρουσίας ένοπλων εξτρεμιστικών
ισλαμικών στοιχείων. Η μορφολογία του εδάφους συμβάλλει σημαντικά στην απώλεια του
ελέγχου από την κεντρική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί αρκετές
αυτόνομες περιοχές, που ελέγχονται από ένοπλους άνδρες διαφόρων φυλών. Οι
ένοπλοι συχνά πραγματοποιούν απαγωγές τουριστών και εργατών, με σκοπό να
αποσπάσουν πολιτικά και οικονομικά ανταλλάγματα από την κυβέρνηση.
Ενίοτε, ισλαμιστές μαχητές από το Αφγανιστάν, το
Ιράκ, τη Σομαλία, τις χώρες του Κέρατος της Αφρικής και της Βόρειας Αφρικής
διασχίζουν τα σύνορα Υεμένης - Σαουδικής Αραβίας και Υεμένης - Σομαλίας.
Η χώρα έχει μακρά ιστορία σε ό,τι αφορά τη διεθνή
τρομοκρατία. Περίπου το 17% των ξένων ισλαμιστών μαχητών στο Ιράκ κατάγεται από
την Υεμένη, ενώ, το 2000 και το 2002, πραγματοποιήθηκαν δύο σημαντικές
τρομοκρατικές ενέργειες:
* Η βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας κατά του πλοίου
του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ «USS Cole» (Οκτώβριος 2000) στο λιμένα του Aden,
και
* η βομβιστική επίθεση κατά του γαλλικού σούπερ
τάνκερ «Limburg» (Οκτώβριος 2002) στα ανοιχτά του λιμένα al-Mukalla.
Οπως ήδη ανακοινώθηκε, στις 28 Ιανουαρίου η Βρετανία
αναμένεται να συγκαλέσει διεθνή σύνοδο στο Λονδίνο, με θέμα την «επιδείνωση της
κατάστασης ασφαλείας στην Υεμένη». Στην εν λόγω σύνοδο, που έτυχε της αποδοχής
του γ.γ. του ΟΗΕ Ban Ki-moon, πιθανόν να ληφθεί απόφαση για τη χρηματοδότηση
και το σχηματισμό νέας διεθνούς αντιτρομοκρατικής δύναμης, που θα επιχειρήσει
κατά της AQAP στην Υεμένη.
Η κατάσταση στην Υεμένη είναι πολύπλοκη. Σίγουρα
οι κατηγορίες του Αμερικανού προέδρου κατά της AQAP, για υποστήριξη και
εκπαίδευση του Νιγηριανού Umar Farouk Abdulmutallab, δικαιολογούν σε κάποιο
βαθμό την απόφασή του για συνέχιση του αγώνα κατά της διεθνούς τρομοκρατίας.
Ομως, δεν είναι σαφές αν οι εξτρεμιστές ισλαμιστές Υεμενίτες ενεργούν ως
παρακλάδι της al-Qaeda ή απλά στρέφονται κατά της κυβέρνησης του Ali Abdullah
Saleh -γνωστού και ως «Little Saddam» στα αραβικά ΜΜΕ- που επί περίπου 30 έτη,
παρά τα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου, δεν έχει καταφέρει να απαλλάξει το
λαό της Υεμένης από τη φτώχεια και την ανεργία.
Η πλειονότητα των 24 εκατομμυρίων κατοίκων της
χώρας ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ περισσότεροι από το 40% παραμένουν
άνεργοι. Ο Saleh διατηρεί την εξουσία με το στρατό και τις δυνάμεις ασφαλείας.
Ο μεγαλύτερός του γιος, Ahmed, ηγείται της «δημοκρατικής φρουράς» και των
«ειδικών δυνάμεων», αλλά δεν θεωρείται έτοιμος να διαδεχθεί τον πατέρα του.
Ανερχόμενη προσωπικότητα και αντίπαλος του Ahmed στο πολιτικό σκηνικό είναι ο
στρατηγός Ali Mohsen, που στο παρελθόν έχει διατελέσει διοικητής των
στρατιωτικών δυνάμεων κατά των Σιιτών στασιαστών Houthi στη βόρεια Υεμένη.
Σε κάθε περίπτωση, η Υεμένη κινδυνεύει να
μετατραπεί σε ένα νέο μακροχρόνιο μέτωπο κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, με
πιθανή συστράτευση και άλλων Υεμενιτών -αμέτοχων μέχρι στιγμής- στο πλευρό των
ισλαμιστών εξτρεμιστών, καθώς οι φανατικοί ισλαμιστές του Νότου διατηρούν καλές
σχέσεις με τους φύλαρχους των ορεινών περιοχών του Νότου.
(1)
Σύμφωνα
με δήλωση του υπουργού Εξωτερικών της Υεμένης Abubaker al-Qirbi, η δύναμη της
AQAP (al-Qaeda in the Arabian Peninsula) στη χώρα του ανέρχεται σε περίπου 300
μαχητές.
(2)
Το
2006, η Υεμένη έλαβε περισσότερα από 33 εκατομμύρια δολάρια ως βοήθεια από τις
ΗΠΑ (περίπου τα 10 εκατομμύρια δολάρια αφορούσαν στρατιωτικά προγράμματα).
* Ο κ. Βασίλειος Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος Πολεμικής Αεροπορίας ε.α.,
πτυχιούχος της Σχολής Πολέμου και του Centre Etude Diplomatique et Strategie
και έχει διατελέσει γεωστρατηγικός αναλυτής του ΓΕΕΘΑ (www.geostrategy.gr).
(από την εφημερίδα "Ναυτεμπορική", 11/1/2010)
