Η «ελληνική
τραγωδία»- όπως
περιγράφεται από τον διεθνή Τύπο το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας - γράφτηκε
και «εκτελείται» με κύρια ευθύνη της Ελλάδας. Αλλά αυτό σε καμιά περίπτωση δεν
σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ευρωζώνη ειδικότερα είναι άμοιρες
σημαντικών ευθυνών. Στην πραγματικότητα, το ελληνικό πρόβλημα αποκάλυψε τα
πολλαπλά ελλείμματα στο σύστημα της διακυβέρνησης της Οικονομικής και
Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), ελλείμματα που από καιρό είχαν επισημανθεί στην
ακαδημαϊκή βιβλιογραφία.
Επισημάνθηκε π.χ. η ασυμμετρία που υπάρχει ανάμεσα
στην προηγμένη «νομισματική ενοποίηση» και την εντελώς αναιμική «οικονομική
ενοποίηση», ασυμμετρία που κάποια στιγμή θα οδηγούσε σε προβλήματα και κρίσεις.
Επισημάνθηκε ακόμη ότι νομισματική ενοποίηση ανάμεσα σε χώρες που δεν
αποτελούσαν «άριστη νομισματική περιοχή» και χωρίς κάποιες ισχυρές
δημοσιονομικές μεταβιβάσεις («δημοσιονομικός ομοσπονδισμός») θα κατέληγε επίσης
σε προβλήματα και κρίσεις. Γενικότερα επισημάνθηκε η προβληματικότητα ομαλής
λειτουργίας (ή ακόμη και ύπαρξης) νομισματικής ένωσης χωρίς πολιτική ένωση,
κατάσταση που δεν έχει ιστορικό προηγούμενο.
Όλες αυτές οι επισημάνσεις
αγνοήθηκαν, ενώ κάθε φορά που χώρες (όπως η Γαλλία και πρόσφατα η Ισπανία)
έθεταν το ευρύτερο θέμα των ελλειμμάτων της οικονομικής διακυβέρνησης της
ευρωζώνης εισέπρατταν την απόλυτη άρνηση άλλων χωρών (όπως Γερμανίας) έστω και
να ανοίξουν συζήτηση πάνω στο θέμα. Επεκράτησε μια μονοδιάστατη μονεταριστική
αντίληψη που προέβλεπε αυστηρή πειθαρχία και «κανόνες μη διάσωσης» χώρας-μέλους
ως προϋποθέσεις για την αποτροπή των κρίσεων. Αλλά το ελληνικό πρόβλημα
αποκάλυψε ότι, εάν παρ΄ όλα αυτά η κρίση έλθει, η ευρωζώνη δεν διαθέτει
μηχανισμό και διαδικασίες για τη διαχείριση και αντιμετώπισή της, με αποτέλεσμα
«να ψάχνεται». Πρόκειται για αδιανόητη κατάσταση, για κολοσσιαίο θεσμικό
έλλειμμα, καθώς η κρίση σε μια χώρα- μέλος (π.χ. στην Ελλάδα) είναι τελικά και
κρίση για την Ευρώπη συνολικά, αφού απειλεί την αξιοπιστία και την ίδια τη
βιωσιμότητα του ενιαίου νομίσματος. Τα μαθήματα επομένως που προκύπτουν από την
«ελληνική τραγωδία» είναι σαφή:
«από μηχανής Θεός» δεν υπάρχει.
Πρέπει να υπάρξουν όμως μηχανισμοί αντιμετώπισης
των κρίσεων. Και τελικά πρέπει να εκδηλωθεί ενωσιακή αλληλεγγύη, έστω κι αν
αυτό απαιτεί άλλου τύπου πολιτική διαπραγμάτευση...
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής του
Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. του ΕΛΙΑΜΕΠ
(από την εφημερίδα «Τα Νέα», 29/1/2010)