Ο Φόβος της Έλλειψης Μιας Σειράς Βασικών Πρώτων Υλών

Με τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού και της εκβιομηχανοποίησης, ο ανταγωνισμός για την εξασφάλιση πρώτων υλών εντατικοποιείται και στην ευρωπαϊκή βιομηχανία αυξάνονται οι ανησυχίες για την πρόσβασή της στις σημαντικότερες από αυτές.

Στην έκθεση Living Planet Report, που εξέδωσαν ΜΚΟ όπως η WWF, σημειώνεται πως η αύξηση του πληθυσμού των ανθρώπων πιέζουν υπερβολικά τους φυσικούς πόρους έτσι ώστε το 2030 θα χρειάζονται δύο πλανήτες σαν αυτόν για να στηρίξουν το είδος μας, αν διατηρηθεί ο σημερινός τρόπος ζωής.

Αν αναλογιστούμε την ανισομερή παρουσία των πρώτων υλών, είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι τα περισσότερα κράτη θα γίνουν «οικολογικοί οφειλέτες» και θα εισάγουν το μεγαλύτερο μέρος των εμπορευμάτων και υλών που χρειάζονται. Στην Ε.Ε., το οικολογικό αποτύπωμα είναι το διπλάσιο σε σχέση με την βιο-χωρητικότητα της περιοχής, ενώ στην περίπτωση της Βρετανίας και της Ισπανίας το ποσοστό αυτό φτάνει το 150%.

Η ζήτηση για πρώτες ύλες ασκεί επίδραση και στις τιμές τους, εκτός από το περιβάλλον. Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε ότι μεταξύ του 2002 και του 2008 οι τιμές των μετάλλων έχουν τριπλασιαστεί, όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Υπεύθυνη κατά 50% για αυτή την άνοδο στην περίοδο 2002-2005 ήταν η Κίνα.

Βασικός παράγων είναι η ανισοκατανομή των πρώτων υλών στον πλανήτη, καθώς η εκμετάλλευση πραγματοποιείται συχνά σε ασταθή κράτη. Η Επιτροπή τονίζει επίσης τον ρόλο των μετάλλων που χρησιμοποιούνται στις πράσινες τεχνολογίες, σε εφαρμογές όπως οι ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά. Η Κίνα παράγει το 95% των σπάνιων αυτών μεταλλευμάτων, η Βραζιλία το 90% του νιόβιου (χρησιμοποιείται στους αγωγούς αερίου και στα τζετ) και η Νότιος Αφρική το 79% του ρόδιου (χρησιμοποιείται στους καταλύτες).

Στη σχετική έκθεση της Επιτροπής από το 2008 εντοπίζονται είκοσι συγκεκριμένες πρώτες ύλες οι οποίες θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές για την ευρωπαϊκή οικονομία. Ανάμεσά τους ανήκουν το νιόβιο, ο λευκόχρυσος και το τιτάνιο. Ο λευκόχρυσος και το παλλάδιο για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται στα αυτοκίνητα υδρογόνου, ενώ το πυρίτιο, το γάλλιο και το ασήμι στα φωτοβολταϊκά. Το ίνδιο, το γάλλιο και το σελήνιο είναι απαραίτητα για την τεχνολογία φωτοβολταϊκών τύπου thin film, ενώ το ίνδιο για τα τσιπ RFID.

Τον Δεκέμβριο του 2009, ο κατάλογος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διευρύνθηκε και περιλαμβάνει πλέον 39 στοιχεία. Η κατάταξη και η ιεράρχηση γίνεται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, όπως ο κίνδυνος για τις εισαγωγές από ασταθείς περιοχές, ο κίνδυνος για την παραγωγή που σχετίζεται με την πρόσβαση στις πρώτες ύλες και ο κίνδυνος για το περιβάλλον. Επίσης, βασικός παράγων είναι το κατά πόσο μπορεί να υποκατασταθεί ένα στοιχείο με κάποιο άλλο και το ποσοστό εξάρτησης του κάθε κλάδου από το εκάστοτε στοιχείο.

Η σχεδόν μονοπωλιακή θέση της Κίνας στην παραγωγή ορισμένων σπανίων μετάλλων, έχει οδηγήσει σε αντεγκλήσεις με την Ε.Ε., η οποία υπέβαλε τα παράπονά της στον ΠΟΕ, κατηγορώντας παράλληλα το Πεκίνο ότι ενισχύει υπερβολικά την εγχώρια βιομηχανία χάλυβα και χημικών περιορίζοντας την πρόσβαση, παρά τις δεσμεύσεις για κατάργηση των εξαγωγικών δασμών.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, η Κίνα επιβάλει «ποσοτικούς περιορισμούς στις εξαγωγές βωξίτη, φθορίτη, ψευδαργύρου κ.α.», δυσχεραίνοντας την παροχή των ευρωπαϊκών βιομηχανιών. Η πρακτική αυτή βλάπτει τους downstream παραγωγούς χάλυβα, αλουμινίου και άλλων βασικών υλικών, ενώ μειώνει τις τιμές για τις κινεζικές εταιρείες. Τον Σεπτέμβριο του 2009 το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει όρια στις εξαγωγές των σπάνιων μετάλλων, επικαλούμενο περιβαλλοντικούς λόγους.